Қазақ әдебиеті пәні мазмұнының "Бағалау және салыстыру" бөлімін оқыту

1 слайд
ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫНДАҒЫ «БАҒАЛАУ ЖӘНЕ САЛЫСТЫРУ» БӨЛІМІН ОҚЫТУ Әдебиеттің зор міндетінің бірі - елдің мінезін түзеу. М.Әуезов «...Қазақ әдебиеті бағдарламасының мақсаты – білім алушыларды креативті ойлауға бағыттау. Олардың ойларын ауызша еркін жеткізуіне және жаза білуіне қолдау көрсету, дәлелдер келтіру, салыстыру және анализ жасау, бағалау дағдыларын қалыптастыру, білім алушыларға жанрларды меңгерту. Қазақ әдебиеті білім деңгейі, ой-өрісі дамыған, әдеби тіл және әдеби формалар арқылы өз ойын еркін жеткізе алатын, туындаған мәселелерді шеше білетін өмірге бейім ұрпақ тәрбиелейді». Әдебиет пәнін оқыту мәселесі ұсынылған көркем шығарманың мазмұнын меңгертуден көркем шығарма арқылы өмірге бейімдеуге ауысқанын анық көруге болады

1 слайд

2 слайд
3.«БАҒАЛАУ ЖӘНЕ САЛЫСТЫРУ» БӨЛІМІН ОҚЫТУ Бөлімшелер 5 6 7 8 9 1.Тарихи және көркемдік құндылығы 5.3.1.1 шығармадағы эпизодтар арқылы тарихи құндылығын бағалау 6.3.1.1 шығармадағы кейіпкер лерді өзара салыстыра отырып, тарихи және көркемдік құндылы ғына баға беру 7.3.1.1 кейіпкерлердің іс- әрекеті мен автор берген портреттік мінездемені салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығына баға беру 8.3.1.1 шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес басқа шығармалармен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау 9.3.1.1 шығарманы басқа өнер түрлеріндегі осы мазмұндас туындылармен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; 2.Заманауилығы мен жаңашылдығы 5.3.2.1 кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау 6.3.2.1 кейіпкерлер жүйесінің заманауи жаңашылдығы н өзара салыстырып баға беру 7.3.2.1 әдеби жанр түрлерінің даму барысына, жаңашылдығы на заманауи тұрғыдан баға беру 8.3.2.1 Шығармадағы материал- дық және рухани құндылық- тарды заманауи тұрғыда салыстырып жаңашылдығына баға беру 9.3.2.1 шығармадағы ұрпақтар сабақтастығы көрінісін заманауи тұрғыда салыстырып, жаңашылдығына баға беру;

2 слайд

3 слайд
3. Әдеби эссе 5.3.3.1 шығарма дағы кейіпкерді өзіндік құндылығы тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу 6.3.3.1 шығарма дағы кейіпкерлер қарым- қатынасын отбасылық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу 7.3.3.1 шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу 8.3.3.1 шығарманың көркемдік- идеялық құндылығын гуманистік тұрғыдан талдап, әдеби эссе жазу 9.3.3.1 шығарманың идеясын ғаламдық тұрғыдан талдап, әдеби эссе жазу; 4. Әдеби сын 5.3.4.1 Оқырманның рухани дүниесіне шығарма әсерін талдай отырып, сыни хабарлама жазу 6.3.4.1 Шығармада көтерілген мәселенің әлеуметтік рөлі туралы сыни хабарлама жасау 7.3.4.1әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу 8.3.4.1 шығарма бойынша жазылған әдеби сын- пікірлерге сүйене отырып, өзіндік сыни пікір жазу 9.3.4.1 әдеби шығарманы қазақ әдебиеті мен әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, шағын сын мақала жазу

3 слайд

4 слайд
2. «БАҒАЛАУ ЖӘНЕ САЛЫСТЫРУ » бөлімі 1.Тарихи және көркемдік құндылығы 9.3.1.1 шығарманы басқа өнер түрлеріндегі осы мазмұндас туындылармен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; 11.3.1.1 - шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; 2.Заманауилығы мен жаңашылдығы 9.3.2.1 шығармадағы ұрпақтар сабақтастығы көрінісін заманауи тұрғыда салыстырып, жаңашылдығына баға беру; 11.3.2.1 - көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау;

4 слайд

5 слайд
3. Әдеби эссе 9.3.3.1 шығарманың идеясын ғаламдық тұрғыдан талдап, әдеби эссе жазу; 11.3.3.1 - шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу; 4. Әдеби сын 9.3.4.1 әдеби шығарманы қазақ әдебиеті мен әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, шағын сын мақала жазу 11.3.4.1 - шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу;

5 слайд

6 слайд
Оқу мақсаттарының күрделенуі •5.1. 3.1-көркем шығармадағы кейіпкерлер портреті мен іс-әрекеті арқылы образын ашу. •5.3.2.1 -кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау.

6 слайд

7 слайд

7 слайд

8 слайд

8 слайд

9 слайд

9 слайд

10 слайд
Сабақтың тақырыбы: Ілияс Жансүгіров «Құлагер» поэмасы …Бай-бай, Құлагерім! Оқу мақсаты «9.3.1.1 шығарманы басқа өнер түрлеріндегі осы мазмұндас туындылармен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау» Спирит

10 слайд

11 слайд
Тапсырма 3 (қалауы бойынша) Құлагер, Қоянкөк, Қозыкүрең, Спирит тұлпарлардың тағдырларын салыстырыңыз, сәйгүліктердің басына түскен мәселелердің осы замандағы көрінісін түсіндіріңіз, суреттеулердің көркем жеткізілуіне өз бағаңызды беріңіз. №3 кестені толтырыңыз: Құлагер Қоянкөк Қозыкүрең Спирит ҮШ ТҰЛПАРҒА ЖАСАЛҒАН ҚАСТАНДЫҚТЫ САЛЫСТЫРЫҢЫЗ КЕЙІПКЕРДІҢ БАСЫНА ТҮСКЕН ПРОБЛЕМАНЫҢ БҮГІНГІ ЗАМАНДАҒЫ КӨРІНІСІ СУРЕТТЕУДІҢ КӨРКЕМДІГІНЕ БЕРГЕН БАҒАҢЫЗ

11 слайд

12 слайд

12 слайд

13 слайд
Көркем шығарманы оқып, талдауға арналған тапсырмалар «Кейіпкер маршруты» - оқиғалардың тартымдылығын арттыру үшін автор өз қаһарманын түрлі «соқтықпалы-соқпақты» жолдармен жүргізеді. Оқырманның міндеті – сол «жолдарда» кейіпкерді айнымай танып, әр әрекетінен оның бойындағы адами қасиеттерін көре білу, кейіпкермен бірге өсіп отыруы көзделеді.

13 слайд

14 слайд
«Кейіпкер бренді» талдау картасы 5-қосымша Скриншот №5

14 слайд

15 слайд
11.3.1.1 - шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау;

15 слайд

16 слайд

16 слайд

17 слайд
Салыстыруға ұсынылған шығармалар Тарихи құндылығы туралы (қамтыған дәуірі, көтерген мәселесі, кейіпкерлері туралы мәлімет беру) Заман көріністерін бүгінгі заманмен байланыстыр (әлеуметтік теңсіздік, жемқорлық мәселелері) Көркемдік құндылығы туралы (Сомдалған кейіпкерлерін салыстыру) М.Әуезов «Абай жолы» Абай – Тобықты руының ірі феодалының баласы және оның әйелі Ділдәнің образы Әлем әдебиетінен Лев Толстойдың «Соғыс пен бейбітшілік» романы Пьер Безухов.– Ресейдегі ең бай адамның баласы және оның қалыңдығы – Эленнің образы

17 слайд

18 слайд
Тапсырма үлгісі № 4 Құнанбайдың Абайға таққан үш түрлі міні: «Ең әуелі - сен жұрттың бәрімен күліп сөйлейсің. Жайдақ су сияқтысың, жайдақ суды ит те, құс та жалайды, кісілерге қадірі болмайды. Екінші, кім көрінгенге жақын боласың, кісі талғамайсың. Желбегей жүрген кісінің қасына ел үйірілмейді. Елді алатын қылық ол емес. Үшінші, орысшылсың, орыстың дұшпандығын ұмытасың» деген ойын Лев Толстойдың «Қарапайымдылық, мейірім және ақиқат жоқ жерде ұлылық та жоқ» («Нет величия там, где нет простоты, добра и правды») деген сөзімен салыстырып, екі идеяның бүгінгі заман адамы үшін қаншалықты өзекті екеніне бағаңды бер.   _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________

18 слайд

19 слайд
11.3.3.1 - шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу; 11-сынып Эссе жазу қадамдары О.Бөкей «Атау-кере» романы бойынша Ерік перзенттік борышын өтей алды ма? Перзенттік борыш деген не? Мен Еріктің қандай перзенттік қасиеттерін бағалаймын? «...Менің ұлым әкесіне тартқан қолы месекерлі. Бірақ...» Сол «бірақтың» ақыры әлі күнге дейін айтыла қойған жоқ. «Ерік пен Айнаның отбасы неге бақытсыз?» романдағы отбасы құндылықтарын талдап жаз. Оқушылар өздері құрған қадамдар: Екеуінің арасындағы сезім; Ерік Айнаны бақытқа жеткіздім деп санайды, өйткені .... Айнаның көңілі неліктен жүдеу? Себебі... Бұл отбасының ұйытқысы – Нүрке апа, себебі... Мен бұл отбасынан не үйрендім? Ерік жар таңдауда қателік жіберді ме? Өз ойыңды түсіндіріп жаз. Оқушылардың өздері құрған қадамдар: Мен таныған Айна. Ерік Айнаны алып, қателек жіберді (иә/жоқ); Отбасының тірегі – махаббат.

19 слайд

20 слайд
Оқушы жұмысынан мысал

20 слайд

21 слайд
«Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» эссе жазу 1.Тақырыпты жаз 2. Кіріспе бөлімі: тақырыптан шығады, тақырыптағы тірек сөздердің мәнін түсіндіреміз (2-3 сөйлем) •Тезис «Сау адамның басында алтын тәжі бар, оны тек ауру адам көре алады». 3. Негізгі бөлім: Тезиске қатысты пікіріңді жаз. •Пікіріңді талқыла, ойыңды 2-3 мысалмен дәлелде (аргументтер келтіру); 4. Қортынды бөлім: өз ойыңды түйіндеп, бір қорытынды пікір жаз.

21 слайд

22 слайд
Т.Айбергенов «Даналықтың қажеті жоқ сыйлау үшін Ананы» әдеби эссе жазу

22 слайд

23 слайд
9.3.4.1 әдеби шығарманы қазақ әдебиеті мен әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, шағын сын мақала жазу

23 слайд

24 слайд
Ілияс Жансүгіровтың «Құлагер» поэмасы бойынша әдеби сын жазу қадамдары: 1.«Құлагер» поэмасы төңірегінде жазылған кез келген ғылыми талдаумен мұқият танысыңыз. 2.Сыншыл ғалым поэманың қандай ерекшеліктерін, қоғамдық мәселелерін талдады? Өз тарапыңыздан не қосар едіңіз? 3.Поэмадағы көтерілген мәселе өмірде сол қалпында кездесе ме? Әлде автор әңгімеге болмайтын жағдаятты (көркем шындық) енгізе алды ма? 4.Поэманың аяқталуы мен кинофильмдегі Құлагердің мерт болу картинасын өмірдегі болған оқиғасымен салыстыр, неліктен үшеуінде айырмашылық бар, өз ойыңмен түсіндіріп көр. 5.Поэманың өзгертуге тұрарлық тұстары бар ма? Егер автор болсаң, нені өзгертер едің? Неліктен? 6.Поэма қазіргі қоғамға, оқырманға не үйретеді деп түйіндейсіз?

24 слайд

25 слайд

25 слайд

26 слайд
Әдеби сынды бағалау критерийлерін былайша құруға болады: 1.Поэма туралы жазылған кез-келген ғалымның сыни пікірін негізге алады; 2.Ғалымның берген бағасына өз ойын қосады; 3.Поэмадағы өмір шындығы мен көркемдік шындықты талдайды; 4.Поэманың аяқталуы мен кинофильмдегі аяқталуын шынайы оқиғамен салыстырады (Р.Отарбаевтың «Қазақ әдебиеті» газетіне жарияланған «Құлагер» мақаласы негізінде); 5.Поэмаға бүгінгі қоғам азаматы тұрғысынан бағасын береді.

26 слайд

27 слайд
11.3.4.1 шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу   С.Балғабаев «Тойдан қайтқан қазақтар» комедиялық драмасы Сюжеттің қысқаша сипаттамасы ( ... туралы) Драмадағы оқиғаны көрсетеді. Шығармадағы кейіпкерлердің іс-әрекеттері, мінез-құлықтарынан ...... екені көрінеді. Үзінді: ............  Жеке бағасын береді (драманы ұнату немесе ұнатпау). Шынын айтқанда, С. Балғабаевтың «Тойдан қайтқан қазақтар» комедиялық драмасын қығаннан кейін, жазушының ....... ұнады/ұнамады. Көтерілген негізгі мәселе мен негізгі идеяны жазады. Автордың бұл пьесасы ....... жеткізуді көздеген шығармалардың бірі. Уақыт пен сюжеттің тақырыппен байланыстылығын көрсетеді, оған баға береді. Мэлис Әлібаевич – өз қызметін асыра пайдаланушы, ...... Билетсіз жолаушы – алыпсатарлықтың құрбаны......... Суайт «тарихшы-ғалымдар» Асай Мүсеевич....... Пьесадағы басқа да кейіпкерлер: пойыздың бастығы, саудагер әйел, жолсерік келіншектің іс-әрекеттері де......

27 слайд

28 слайд
Стилі мен автор шеберлігін талдайды. Спектакльдегі оқудағы баласына барып келе жатқан билетсіз жолаушы, қап-қап жүкті арқалаған саудагер әйел, жолсерік қыз, пойыз бастығының қимыл-әрекеттері ........ Шығарманың маңыздылығын айтады. Оқығаны туралы жеке пікірімен бөліседі. Пьесаны оқып отырғанда .......куә боламыз. Сонымен бірге халыққа қызмет көрсетушілердің .........айқын көрінеді. Үзінді келтіреді: Асай Мүсеевич.   Мэлис Әлібаевич.   Жолсерік келіншек Билетсіз жолаушы Пойыз бастығы Пьесадағы .... (кейіпкердің) «........?!» дегені жазушының қазіргі ұлт тағдырына алаңдаған ойын айқын аңғартады. Шығарманы мазмұндас басқа шығармамен салыстырып, өзіндік ерекшелігі бойынша ой қорытады. Осы пьесаға ұқсас Қ. Мұхамеджановтың «Қуырдақ дайын» ...... көрсетеді. Екі шығармадағы оқиғалар арқылы қоғамдағы өзекті мәселелерді көрсете алды деген ой түйдім.

28 слайд

29 слайд

29 слайд

30 слайд

30 слайд

31 слайд
Әдебиет – өмір айнасы. Бала әдебиетті сүю арқылы өмірді сүюді үйренеді, ендеше, балаға көркем шығарманы «міндетті бағдарлама, оны меңгеруге тиіссің» деп ұсыну оның қызығушылығының орнына наразылығын тудырады, тіпті пәнді жек көруге әкеледі. Көркем дүниені жек көруге жол бермейік!

31 слайд

32 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

32 слайд