Қазақ халқының бала дамуының жас кезеңдері туралы ой-пайымдаулары

1 слайд
Қазақ халқының бала дамуының жас кезеңдері туралы ой- пайымдаулары Қазақ халқы бала дамуын жас кезеңдеріне бөліп, әр кезеңге сай тәрбие әдістерін қолданған.

1 слайд

2 слайд
Бала дамуының жас кезеңдері Қазақ халқының бала дамуының жас кезеңдері туралы ой-пайымдаулары ұлттық дәстүрлер мен тәрбиелік көзқарастарға негізделген. Қазақ қоғамында баланың дамуы әртүрлі кезеңдерге бөлініп, әр кезеңнің өзіндік ерекшеліктері мен тәрбиелік маңызы бар деп есептелген. Қазақ халқының бала тәрбиесіне деген көзқарастары төмендегідей жас кезеңдері арқылы сипатталады: 1. Сәбилік кезеңі (0-1 жас) Бұл кезең баланың өмірге келген кезінен басталады. Бала дүниеге келгенде, «шілдехана» тойы өткізіледі. Жаңа туған нерестенің дені сау, жолы ашық болсын деп түрлі дәстүрлер атқарылады. Бұл кезеңде баланың денсаулығы мен оның алғашқы дамуы басты назарға алынады. Бала қырқынан шығарылып, үлкендердің батасы алынады. 2. Қаз тұру және жүру кезеңі (1-3 жас) Бала аяқ басып, жүре бастағанда, «тұсау кесу» рәсімі өткізіледі. Бұл қазақ халқында баланың өмірдегі алғашқы қадамдарын символдайды. Тұсау кесу баланың болашақта дені сау, жолы ашық болып, жақсы өмір сүруін тілеумен байланысты. Бұл кезеңде баланың физикалық дамуы мен өзін-өзі тануы маңызды. 3. Тіл ашу және сөйлеу кезеңі (3-5 жас) Бұл жас аралығында бала сөйлеуді, сөздерді түсінуді және оларды өз өмірінде қолданып үйренеді. Баланың тіл ашуы – ата-аналар үшін ерекше қуаныш. Осы уақытта балаға моральдық және мәдени тәрбие беріледі, алғашқы әдеп пен тәрбиелік қағидаттарды үйретеді.

2 слайд

3 слайд
Бала дамуының жас кезеңдері 4. Мектепке дейінгі кезең (5-7 жас) Бұл кезеңде бала мектепке дайындық жасайды. Қазақ халқында осы жаста балаға ақыл-ой мен моральдық тербие беруге ерекше назар аударылады. Ертегілер, мақал-мәтелдер, жырлар арқылы балаға өмірдің мән- мағынасы мен халықтық дүниетаным түсіндіріледі. Бұл кезеңде баланың ой-өрісі кеңейіп, қоршаған әлемді тануға деген қызығушылығы артады. 5. Мектеп кезеңі (7-12 жас) Мектеп кезеңі баланың білім алуға, ғылымға алғашқы қадам басатын кезеңі болып саналады. Қазақ халқы осы жастағы балаларға білім мен тәрбие беруді міндет санап, олардың ақыл-ой қабілеттерін дамытуға ұмтылған. «Білімді бірді жығады, білімді мыңды жығады» деген мақал осы кезеңнің маңыздылығын айқындайды. 6. Жеткіншектік кезең (12-15 жас) Бұл кезеңде баланың рухани және психологиялық дамуы ерекше назарға алынады. Жасөспірімдер жауапкершілік пен өзіндік сананы дамытады, өзінің қоғамдағы рөлін түсіне бастайды. Осы жастағы балаға ұлттық тәрбие, мінез-құлық пен әдет-ғұрыптарды үйрету аса маңызды. 7. Жігіттік және бойжеткендік кезең (15-20 жас) Қазақ халқы үшін бұл кезең жасөспірімнің ересек өмірге қадам басар шақ деп есептеледі. Осы уақытта ұл балалар мен қыз балалар ересек өмірге дайындалады. Ұлдарға еңбекке, жауапкершілікке үйрене, қыздарға үй шаруасына, әйелдік міндеттерге тәрбиелеп, отбасылық құндылықтарды меңгертеді. Қазақ халқының бала дамуының жас кезеңдеріне деген көзқарастары ұлттық тәрбиеге, отбасылық құндылықтарға және өмірлік тәжірибеге негізделген. Баланың әрбір жас кезеңі – оның болашақта толыққанды тұлға болып қалыптасуындағы маңызды кезеңдер ретінде қарастырылған.

3 слайд

4 слайд
Бала дамуының жас кезеңдері 1 Сәби кезең (0-1 жас) Сәби кезең – тіл дамыту, қозғалыс қабілетін дамыту, ұйқы режимін реттеу, тамақтануды үйрету. 2 Ерте балалық шақ (1-3 жас) Ойын арқылы тәрбиелеу, өз бетінше киінуді, тамақтануды, тұрақты ұйқы режимін қалыптастыру, сөйлеу дағдыларын дамыту. 3 Кіші мектеп жасы (3-7 жас) Ойнау арқылы ойлау, сөйлеу, қиял, есте сақтау, шығармашылық қабілетін дамыту. 4 Мектеп жасы (7-18 жас) Оқу, жазу, математика, басқа пәндерді үйрену, өзін-өзі ұстау, социумдағы мінез-құлық нормаларын меңгеру.

4 слайд

5 слайд
Әрбір жас кезеңіндегі бала тәрбиесі 1 Сәби кезең Жақсы қамқорлық, жылы сөздер, жанашырлық, тазалық, дұрыс тамақтану. 2 Ерте балалық шақ Ойын арқылы тәрбиелеу, қоршаған ортаны таныстыру, сабырлылық, жауапкершілікке үйрету, жақсы мінез-құлықты қалыптастыру. 3 Кіші мектеп жасы Баланың қызығушылығын арттыратын ойындар, түрлі шығармашылық әдістер, оқыту және тәрбиелеу, өз бетінше жұмыс істеуге үйрету. 4 Мектеп жасы Оқуға, білім алуға ынталандыру, өз бетінше ойлау, шешім қабылдау, жауапкершілік, достық қатынастарды қалыптастыру.

5 слайд

6 слайд
Ата-ана мен балаларға қойылатын талаптар Ата-анаға қойылатын талаптар Балаларға қойылатын талаптар Балаға жақсы қамқорлық көрсету, махаббат пен жылылық сыйлау. Ересектерді құрметтеу, жақсы мінез-құлық таныту, жақсы оқуға тырысу. Баланың білім алуына және тәрбиеленуіне жағдай жасау. Өз міндеттерін адал орындау, шәкірттік борышын ұстану, жаман әдеттерден аулақ болу. Баланың қабілеттерін дамытуға көмектесу, өзін- өзі тануға және дамуына ықпал ету. Шыншыл, адал, мейірімді болу, қоршаған ортаға жақсы қарым-қатынас орнату, жан-жақты дамуға ұмтылу.

6 слайд

7 слайд
Қазақ халқының бала тәрбиесіндегі дәстүрлері Ұлттық ойындар Асық ойнау, көкпар, аударыспақ, күрес, тоғызқұмалақ сияқты ойындар балалардың дене қуатын дамытып, ержүрек, батыр болуға үйретеді. Халық ертегілері Қазақ халқының ертегілері балаларға адамгершілік қасиеттерді сипаттайды, қиял мен ойлау қабілетін дамытады. Дәстүрлі әндер мен жыры Қазақ әндері мен жыры балалардың рухани дамуына әсер етеді, олардың жан дүниесін байытады.

7 слайд