Қазақ шешендік өнерінің тарихы

1 слайд
Сабақ жоспары: 1. Қайталау – оқу анасы. Топ жұмысы 2. Кешенді талдау - кемел білім (сөйлем талдау) 3. Көркем сөзім – көрікті ойым.  (жаттығу жұмысы) 4. Даналық сөзден дән ізде. (шығармашылық жұмыс) 5. Кері байланыс

1 слайд

2 слайд
Мақсаты: Қазақ халқының шешендігін таныту, тарихымызды танытып, ұлттық рухымызды к өтеретін би- шешендер сөздерін саралап, жүйелеу барысындағы ой- толғаныстарын айту. Қазақ шешендік өнерінің тарихы

2 слайд

3 слайд
Топқа бөлу (тірек сөздер арқылы) Шешен Өнер Тарих Ұйымдастыру кезеңі:

3 слайд

4 слайд
Ой шақыру: Шешендік сөздер Тапқыр сөздер Айтушылар Өткір, көңілге қонымды Ауыздан-ауызға көшіп сақталған Дауларға байла- нысты туған билер Шешендер Өзгерістермен жеткен Шешендік сөздердің бейнелейтіні Халықтың арман-тілегі Халықтың ақыл-ойы Бастан кешкен оқиғалар

4 слайд

5 слайд
Топ жұмысы Жоспар: 1. Шешендік сөздердің бұлақ бастауы - халық ауыз әдебиетінің үлгілері. Шешендік сөздің ел өміріндегі орны (Жеті жарғы). Мысалдар арқылы дәлелдеу. 2. Ұлттық сөз өнері тарихындағы билер есімі, олардың қоғамдық өміріміздегі алатын орны. Қазақ шешендік өнерінің кезеңдері. 3. Шешендік сөздердің түрлері. Қазіргі кездегі шешендіктің түрлері. Шешендік сөзге қойылатын талаптар.

5 слайд

6 слайд
Топ жұмысының мақсаты Тақырыпты толық түсініп, өз ойларын ашық жеткізу. Алған білімдерін қолдана білуге үйрету.

6 слайд

7 слайд
 1. Шешендік сөздің ел өміріндегі орны (Жеті жарғы). Шешендік сөздердің бұлақ бастауы - халық ауыз әдебиетінің үлгілері. Мысалдар арқылы дәлелдеу.

7 слайд

8 слайд
 2. Ұлттық сөз өнері тарихындағы билер есімі, олардың қоғамдық өміріміздегі алатын орны. Қазақ шешендік өнерінің кезеңдері.

8 слайд

9 слайд
2. Ұлттық сөз өнері тарихындағы билер есімі, олардың қоғамдық өміріміздегі алатын орны. Қазақ шешендік өнерінің кезеңдері.

9 слайд

10 слайд
Қайнар көзі Білім негіздері Ұстаздары Ауыз әдебиеті, көне түркі жазбалары, би- шешендер сөздері мен ақын- жыраулар мұралары, т.б. Көшпенділер мәдениеті, ұлттық дүниетаным, табиғат құбылыстары мен дала заңдары, т.б. Сөз құдіретін жоғары бағалаумен қатар, оны ұлт мұрасы ретінде аманаттай білген өз дәуірінің ұлы тұлғалары: Білгеқаған, Тоныкөк, Асан қайғы, Бұқар, Төле, Қазыбек, Әйтеке, т.б. Ұлттық шешендіктанудың алғашқы бастаулары

10 слайд

11 слайд
Ұлы жүздің төбе биі Орта жүздің төбе биі Кіші жүздің төбе биі Төле би Қаз дауысты Қазыбек би Әйтеке би • Атақты шешендер • Мемлекет және қоғам қайраткерлері • Тәуке ханның кеңесшілері • «Жеті жарғы» әдет-ғұрып заң жинағын шығаруға үлес қосқан билер • Ұлт тәуелсіздігі мен бостандығын, татулық пен бірлігін насихаттаушылар 5

11 слайд

12 слайд
Б.Адамбаевтың зерттеуінде қазақтың шешендік өнері 5 кезеңге бөлінеді: Қазақтың шешендік өнері Кезеңд ер Уақыты Би-шешендер 1-кезең 2-кезең 3-кезең 4-кезең 5-кезең ХІ-ХІІІ ғ.ғ. ХІҮ-ХҮІ ғ.ғ. ХҮІІІ ғ. ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. Майқы би, Аяз би Асан қайғы, Жиренше Төлеби, Қазыбек би, Әйтеке би Хан-сұлтандарға қарсы шыққандар: Байдалы би, Тіленші би, Шалқар шешен Би-болыстарға қарсы шыққандар: Сырым Датұлы, Досбол шешен

12 слайд

13 слайд
Қазақ ұлттық шешендіктану бастаулары Аль-Фараби “Кабуснама” Руна жазулары Билер сөзі Ш.Уалиханов А.Құнанбайұлы А.Байтұрсынұлы Ш.Құдайбердіұлы С.Сейфуллин 15:05

13 слайд

14 слайд
Шешендік өнер тарихы: Ежелгі Грекия мен Ежелгі Рим Сократ пен Платон Аристотель Цицерон Квинтилиан 15:05

14 слайд

15 слайд
Шешендік сөзге қойылатын талаптар: Белгілі бір әлеуметтік мәні бар тақырыпты қозғайтын шаршы топ алдында сөйленетін сөз болу қажет; Әңгіме өзегінің дәлелі болу керек; Тыңдаушыларға түсіндіріп, ойлантып, харекетке жетелеу керек; Тыңдаушыларды сүйсіндіретін эстетикалық қасиеті болу керек; Шындықты, ақиқатты тануға ұмтылдыру керек; 15:05

15 слайд

16 слайд
 І топ –  1. Сұрақ-жауап  2. Мәтінмен жұмыс  3. Талдау  ІІ топ –  1. Сұрақ-жауап  2. Мәтінмен жұмыс  3. Талдау  ІІІ топ –  1. Сұрақ-жауап  2. Мәтінмен жұмыс  3.Талдау  Деңгейлік тапсырма

16 слайд

17 слайд
“Сіз қалай сөйлер едіңіз?” (Ой бөлісу, пікір айту) Шарты: Бастаушының ойын бұзбай, сөйлемдерді ары қарай жалғастыру. 1. Ертеңгіні болжағың келсе, елдің кешегісін танып ал. 2. Әрбір азамат өз ұлтын сүюге тиіс. 3. “Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде”.

17 слайд

18 слайд
Шарты: Берілген тұрақты тіркестердің мағынасын көркем әдеби тілде түсіндіру арқылы сөйлеу мәдениетіне, ұшқыр ойлауға, тапқырлыққа үйрету. Сөз саптау

18 слайд

19 слайд
 Сендердің ойларыңша шешен би- батырлардың бойында қандай ортақ қасиеттер болды?  Шешен би-батырлар не үшін қажет?  Шешен тұлғалардан нені үйренуге болады?  Сендердің орталарыңда көшбасшы бола алатын адамдар бар ма? Кері байланыс

19 слайд

20 слайд
Билер бойындағы ортақ асыл қасиеттер: Даналық, турашылдық, тапқырлық, дарындылық, шешендік, алғырлық, елін берекеге шақыру, ұтқырлық, әділдік, қайраткерлік, зиялылық, саясаткерлік, т.б. сияқты ұшан-теңіз табиғи рухани қасиет-қабілеттер мол.

20 слайд

21 слайд
Қандай ой пайда болды? Не сезіндік? Не ұнады?

21 слайд

22 слайд
Ой толғау: Топтастыру. Білдім. Қорытып, бекіту. Оқушылар сабақтан алған әсерлері жайлы айтады. Шешендік өнер Психология Этика Эстетика Логика Тіл білімі АдамтануӘдебиеттану Философия Педагогика

22 слайд

23 слайд

23 слайд

24 слайд

24 слайд

25 слайд
 Белгісі болса, жолдан жаңылмас,  Білімі болса, сөзден жаңылмас.  М.Қашқари. Ресми іскерлік қатынастың жазбаша үлгілері жеке және заңды тұлғалар үшін қызмет етеді. Ресми-іскерлік қатынас құжаттары Мекемеге (заңды тұлғаға) Адамдар (жеке тұлға) қызметіне қатысты іс қағаздар Жарғы, өкім, шешім, қаулы, бұйрықтар, хаттамалар, мекеме есебі, анықтама, мәлімдеме, міндеттеме, ақпараттық хаттар, акт, т.б. Куәлік, арыз, өтініш, сенімхат, өмірбаян, түсініктеме, келісім, шарт, мінездеме, келісімшарт, түйіндеме, пікір, т.б.

25 слайд

26 слайд

26 слайд

27 слайд

27 слайд

28 слайд
1. Қолданыс сипаты – ресми; 2. Қолданылу аясы – мекеме, білім ордалары, ресми сипаттағы саяси, ғылыми, қоғамдық іс-шаралар, жиындар, т.б. Іскер орта; 3. Мақсаты – тілдесу (ресми ақпарат, хабар алмасу, әртүрлі мәселелерді ресми деңгейде шешу, т.б.); 4. Еркіндікке ерік бермейтін ресми жүйелілік; 5. Заңдастырылған нақты жүйе. Ауызша және жазбаша тіл арқылы жүзеге асырылатын ресми қарым-қатынаста тілдесімнің қоғамдық қызмет, әлеуметтік қызмет, мағлұматты қызмет, танымдық қызмет түрлері кеңінен өріс алады. Ресми іскерлік қатынастағы әдеби сөйлеу тіліне тән белгілер:

28 слайд

29 слайд
Іс қағаздарының тілі – заңды және жеке тұлғалардың құқықтық қарым-қатынасын реттеу құралы. Тілдік емес жақтары Құжаттар көрсетілген үлгіге сай жазылады. Тиісті мәліметтер мен деректер талапқа сай толық беріледі. Өтініш т.б. жазған адам адресаттың (мекеменің, мекеме басшысының) аты-жөнін, өзінің аты-жөнін, қызметін толық көрсетуі тиіс. Бұл мәтін А-4 форматты қағаздың оң жағындағы жоғары тұсына жазылады да төменге мазмұндық мәтін жазылып, мерзімі көрсетіліп, жазған адамның қолы қойылады. Тілдік (лингвистика лық) жақтары Тілдік құралдары бейтарап немесе ресми реңкте болады. Сезім күйге байланысты немесе тұрмыстағы қолданыстар пайдалануына шек қойылған. Қамтамасыз етілсін, мүмкіндік қарастырылсын, жауапкершілік жүктелсін, алғыс жариялансын, т.б. даяр сөз үлгілері, әкімшілік терминдер қолданылады. Ойдың логикалық жүйелілігі мен бірізділігі қатаң сақталады. Хабарласу мақсатындағы (жеделхат, телефонхат) үлгілерді графикалық жағынан ықшамдау (қысқарта жазу) нормаға жат болмайды. Сөз әдебіне (этикетке) қатысты жақтары Ресми іс қағаздар мәтінінде дәріптеп мадақтау, сезімге ерік бере кемсіту, қорлау, т.б. Сөздер қолданылмайды. Сыпайылық пен құрметтеуді танытатын сөздерді де талғаммен, орынды жұмсау талап етіледі. Мекеменің, жеке адамның атына жазылған қатынас хат, өтініш, сұраныстарда “мырза, ханым” тәрізді этикеттік таңбалар мекеме басшысының немесе адресаттың аты- жөнімен, атақ-дәрежесімен қоса жұмсалады: аудан әкімі ... Мырзаға, бөлім бастығы ... Ханымға, т.б. Егер адресаттың құрметті атақ-дәрежелері болса, атап көрсету этикеік нормаға лайық боп табылады.

29 слайд

30 слайд
195-жаттығу. ІІІ топқа бөлініп, төмендегі тапсырмаларды орындаңдар: І топ ІІ топ ІІІ топ Мектепішілік “Кітап әлемінде” шарасының өткізілуі турасында бұйрық үлгісін жасау Мектепарал ық спорт сайысы жөніндегі есеп беру үлгісі Мектептің радиоторабының ақпараттар бөліміне мектеп өміріндегі оқиғалар жөнінде хабарламалар даярлау

30 слайд

31 слайд
196-жаттығу. Түйіндеме жазыңдар. Түйіндеме Аты-жөні ___________________________________________ Мекен-жайы: _______________________________________ Телефон: ___________________________________________ Е-mail: _____________________________________________ Жалпы ақпарат _____________________________________ Жұмыс тәжірибесі: __________________________________ Мекеме атауы, жылы, қаласы_________________________ Білімі:_____________________________________________ Тілді білуі:__________________________________________ Компьютерді игеруі:_________________________________ Жеке қасиеттері:____________________________________ Қосымша ақпараттар:________________________________ Құштарлығы:________________________________________ Ұсыным хаты:_______________________________________

31 слайд

32 слайд
М.Мақатаевтың “Менің анкетам” өлеңін оқып, түйіндеме түрінде беріңдер.

32 слайд

33 слайд
І топ – Өздеріңнің осы аптада атқарылған істерің жөнінде баяндау хат даярлаңдар. ІІ топ – Жеделхат, хабарлама даярлаңдар. ІІІ топ – Берілген сөйлемдерге үлгі бойынша синтаксистік талдау жасаңдар. Тапсырма:

33 слайд

34 слайд
«Адамзат үшін ХХІ ғасыр – жаңа технологиялар ғасыры болмақ, ал осы жаңа технологияларды жүзеге асырып, өмірге енгізу, игеру және жетілдіру – бүгінгі жас ұрпақ, сіздердің еншілеріңіз... Ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздардың қолында». (Н.Ә.Назарбаев)

34 слайд

35 слайд
Елбасымыздың 2011жылғы « Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» халыққа жолдауында 2015 жылға қарай білім беру ұйымдарының 50 пайызы электронды оқулықты пайдаланып, 2020 жылға қарай оның саны 90 пайызға артады, - деген.  Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі № 6345 өкімімен бекітілген «Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасы» мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесіне негіз қалады.

35 слайд

36 слайд
Белгілі педагог К. Ушинский: «Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім. Оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де тоқтайды» деген болатын.

36 слайд

37 слайд
Сөз саптау мен сөз сапасы Нақыл сөздер “Сөзінің беріктігі бардың, ісінің көріктігі бар”. “Қазақ бірауыз ұтымды сөз үшін кісінің қанын кешкен, елдің тағдырын шешкен”. “Әсері жоқ сөз – өлі сөз”. “Сөзіне қарап, өзін таны”.

37 слайд

38 слайд
А.Байтұрсынов сөз ұнамды, өңді болуы үшін талғаудың басты шарты “сөз дұрыстығы, тіл тазалығы, тіл анықтығы, тіл дәлдігі мен тіл көрнектілігі” деп көрсетеді. Ал ғалымдар сөз сапасын тілдік немесе тілдік емес шарттармен байланыстырады.

38 слайд

39 слайд
Тілдік шарттар Тілдік емес шарттар (экстралингвистикалық) Сөзді әдеби тілдің жұртшылыққа ортақ айтылу, жазылу және мағыналық нормасын сақтап, дәлме-дәл, талғап-саралап, орнын тауып қолдану, сөз арасын бөтен сөзбен шұбарламау. Қолданушының сөз дұрыстығы, сөз байлығы, сөз тазалығы, сөз әдебі деген сөздің коммуникативті сапасын көрсететін белгілерді негізге алуы. Сөйлеушінің сөзін арнайтын ортаның (жеке тыңдаушының) әлеуметтік бейнесі (зиялы қауым, қарапайым орта, ресми орта, оқушылар, т.б.) мен қолданыс ерекшеліктерін бағдарға ала отырып, осы бағытта сөз бен тілдік амал-тәсілдерді талғап қолдануы. Тыңдаушының тіл жұтаңдығы, оқығанын ойға түйіп, қорытып ойын жеткізе алмауы, сөздің айтылу (жазылу) нормасын бөгде немесе мазмұны төмен, дөрекі сөздерден құрылған қарабайыр сөйлемдермен бұзуы. Сөздің коммуникативтік сапасы

39 слайд

40 слайд
“Тіл мәдениеті – тілдің қолданыстағы дұрыстығы, заңдылығы, нормалылығы, сөз қолданудағы орындылығы, шынтуайттап келгенде сөз мәдениеті. Сөздерді дұрыс қолдану, сөйлеу үстінде оларды бір- бірімен қиюластырып, сөз зергерлері оюлап берген көркемдігі мен әсем өрнегін орнымен қолдану сияқты амал-әрекет”.  Р.Сыздықова.

40 слайд

41 слайд
В.Радлов: “Қазақтардың тілі жатық та шешен, әрі өткір, көбінесе іліп-қағып сұрақ пен жауап беруге келгенде таң қалдырарлықтай оралымды сөйлейді. Кез келгені, тіпті сауатсыздардың өзі ана тілінде біздің Еуропада байқап жүргеніміздей, тек француздар мен орыстардың дәрежесінде сөйлей біледі”. Сөз тазалығы

41 слайд

42 слайд
Бір тілден екінші тілге көшірме (калька) тәсілімен аударылып та алынады. Шебер аударма нәтижесінде тілімізде тиянақталып, тұрақталған қолданыстар да бар: тың игеру, тарих сахнасына шықты, әлеуметтік тапсырыс, өкілетті елші, америка ашты (ашқан жоқ), оқу құралы, салауатты өмір салты, т.б. Орысша нұсқа Қазақша нұсқа Своя рука владыка Қазаншының еркі бар, қайдан құлақ шығарса Откладывать в долгий ящик Сөз бұйдаға салу Утопающий и за соломенку хватается Суға кеткен тал қармайды, т.т.

42 слайд

43 слайд
І кезең – “Таныстық”. Берілген сөз туралы өз ойың, ұғымы мен атауы жөніндегі елдің ойын сұрап, өз ойын айту. ІІ кезең – “Таразы - талғам”. Берілген сөздердің берілген сыңарларымен сөйлемдегі үйлесімділігін анықтау. ІІІ кезең – “Сүбе - сый”. Болашақта қажеттілігіне пайдалануға ...

43 слайд