Қазақстанның қызыл кітабы

1 слайд
Зиянды бунақденелі жәндіктермен күрес

2 слайд
 “ Қызыл кітап” – сирек кездесетін және жойылып кеті қаупі бар өсімдіктер мен жануарлар түрлерін қорғау мақсатында жазылған.  Қазақстанда тұңғыш рет 1978 ж шықты.  Екінші басылымы 1991 жылы  Үшінші басылымы 1996ж шықты.  Өсімдіктерге арналған Қазақстанның “Қызыл кітабы” 1981 ж жарық көрді.

3 слайд
С А Н А Т Т А Р I санат – жойылып бара жатқан түрлер мен түртармақтары II санат – саны азайып бара жатқан түрлер мен түртармақтары III санат –сирек түрлер мен түртармақтары IV санат – белгісіз түрлер мен түртармақтары V санат –қалпына келтірілген түрлер мен түртармақтары

4 слайд
Елімізде өсімдіктері мен жануарлары арнайы қорғалатын тұтас табиғи аймақтар – қорықтар ұйымдастырылған: 1.Алматы мемлекеттік қорығы (Іле Алатау) 2.Ақсу – Жабағалы мемлекеттік қорығы (Талас Алатауы) 3.Барсакелмес қорығы(Арал теңізінің Солт/Батыс бөлігі) 4.Қорғалжын мемлекеттік қорығы(Ақмола облысы) 5.Наурызым мемлекеттік қорығы(Қостанай аймағы) 6.Марқакөл мемлекеттік қорығы (Оңтүстік Алтай) 7.Үстірт қорығы (Маңғыстау) 8. Батыс алтай қорығы (Шығыс Қазақстан) 9.Алакөл қорығы (Алматы облысы,Талдықорған) 10. Қаратау қорығы

5 слайд
 1926 жылы ұйымдастырылды. Бұл - Қазақстандағы ертеден келе жатқан қорық. Қорық Оңтүстік Қазақстан облысының  Талас Алатауы  мен  Өгем   жотасында 131,9 мың гектар жерді алып жатыр. Қорык төрт биіктік белдеуді камтиды. 1500 м биіктікке дейінгі төменгі белдеу өзіне тән өсімдіктері мен жануарлар дүниесі бар ла, 1500-2000 метр - даланың шалғынды, бұталы ағаш өсімдіктері өседі. Мұнда ағаш тәрізді  арша  (биіктігі 20 м аралығында),  бадам бұтасы ,  жабайы жүзім ,  жабайы алма  және басқа да оңтүстік өсімдіктері өседі. Жануарлардан мұнда  елік ,  карақұйрык ,  борсық ,  бұғы ,  қабан , ақ тырнақты және т.б. жануарлар кездеседі.

6 слайд

7 слайд
1934 жылы ұйымдастырылған. Бұл  Қостанай облысының  Наурызым ауданында орналасқан. Мұның аумағы 191,4 мың гектар жерді алып жатыр. Қорықта көптеген көлдер бар, бетегелі тың дала корғауға алынып зерттелуде, бұл көлдердің жағасында бұрыннан шоқ-шоқ карағай сақталып келген. Қорық көлеміне Наурызымдағы Қарағай мен Тірсек орманы да кіреді. Ең оңтүстіктегі cop топырақта қарағай сирек өскен. Қорықтағы cop топырақта алуан түрлі кайың ағаштар, тек Қиыр Шығыста ғана кездесетін малиус боката  алмасының жабайы түрлері өседі. Табиғат жағдайының әртүрлілігіне байланысты, таяу жатқан аз ғана үлескінің өсімдігі мен жануарлар дүниесі әр алуан келеді. Мұнда даланы, орманды және суаттарды мекендейтін жануарлар кездеседі. Поляр фауналары мен флораларының өкілдері жылылықты сүйетін өсімдіктер және жануарлар сияқта жерсініп кеткен. Онда түяқтылардан  қабан ,  елік , кеміргіштерден  суырлар , ақ қояндар және жыртқыштардан  қарсақ ,  түлкі ,  борсық ,  күзен , ақкіс кездеседі. Қорықта сүткоректілердің 42 түрі, құстардың 60-тан астам түрі, балықтың 6 түрі, 687-ге жуық өсімдік түрі кездеседі. Аппак қардай  аққулар ,  шағалалар , бірқазандар  мен  үйректер  қаптап жүреді

8 слайд
1964 жылы құрылған. Аумағы 71,7 мың гектарға жуық, әр түрлі ландшафт зоналарында жатыр. Бұған мәңгі кар мен мұз жамылған, беткейлері шөптер мен ағашқа бай  Іле Алатауы  мен жағасында құмды шөлі бар Іле өзенінің атақты «әнші тауы»  Аққұм-Қалқан  (биіктігі 100 м-ден асатын құм тобе) жатады. Көктеректі нудан тұратын жапырақты ормандар, долана, жабайы алма және өрік ағаштары 1800-2000 м биіктікке дейін көтеріледі. 2500 м биіктіктен жоғарыда Тянь-Шань шыршасынан тұратын шыршалы орман белдеуі орналасқан. Одан да жоғары, қарлы-мұзды белдеуде, субальпі және альпі шалғындары болады. Қорықтың жануарлар дүниесі алуан түрлі, мұнда 39 түрге жуық сүтқоректілер мен 200-ден астам құстардың, 965 өсімдік түрі бар. Шыршалы орманда  бұғы ,  елік ,  Тянь- Шань сілеусіні ,  барыс ,  борсық , түлкі, қасқырлар мекендейді. Орман шекараларындағы биік шыңдар мен құздарда арқар мен таутеке көп. Соңғы уақыттарда корықта тиін, сасық күзен өсірілетін болды. Қорықта құстардың ең көбі:ұлар, кекілік, бұлдырық, Іле өзенінің бойындағы тоғайларда қырғауылдар, тарғактақшар мекендейді.

9 слайд
Нәзікқұйрық инелік – Сырдария өзенінің Арал теңізіне таяу су алабында тіршілік етеді. Бұл ерекше қорғауды қажет ететін жыртқыш жәндік. Өйткені ол басқа бунақденелілер мен масаны қорек етеді. Нәзікқұйрық инелік ғылымға 1979 ж ғана белгілі болды.

10 слайд
К өркемше – инелік – өзге инеліктерден қанатында ерекше бөлігінің болмауымен ерекшеленеді. Тағы бір ерекшелігі – өзге иенлікьер тәрізді қанатын жайған қалпына қонбайды. Ол көбелектерше қанатын құрсағынан жоғары жинастырып қонады.

11 слайд
Шолғыншы инелік – қанаттары біркелкі қалыпта болмайды, бірі ұзын, бірі қысқа болып келеді. Ол едәуір ірі инелік: құрсағының ұзындығы 49 – 61мм дейін жетеді.

12 слайд
Ақтеңбіл дәуіт – Қазақстан Қызыл кітабына тіркелген ең жалмауыз дәуіт. Ақтеңбіл дәуіттің дернәсілі 85 күнде 147 жоңышқа бітесін, 41жеміс шыбынын және 266 бөлме шыбынын қорек еткен.Жұмыртқадан жаңа ғана шыққан дернәсіл ересек күйге жеткенше 1кг 300г жуық бунақденелілерді жойған. Аналық дәуіттің қомағайлығы ерекше. Ол аталығын жеп, жұмыртқаларының дамуына қажетті нәруызды осылай толықтарады.

13 слайд

14 слайд
Далалық кергі – өте сирек кездесетін, Қазақстанда мекендейтін ең ірі денелі жәндік. Мұның қанаты жоқ. Далалық кергі шырылдамайды және жыртқыш. Оны Солт/Қазақстаннан, соған жақын аумақтардан кездестіруге болады. Аналығының тұрқы – 53 - 75мм. Негізгі қорегі: Шегірткелер, қоңыздар және дала қандалалары. Кейде дәуітті жеп қояды.

15 слайд
Табиғатта кергілердің аталығы көп кездеспейді. Сондықтан олардың аналықтары партеногенезді жолмен көбейеді. Партеногенез – ( қыз қалпында пайда болу). Дәлірек айтқанда: аталықсыз ұрықтану.

16 слайд
Бұғықоңыз – саны күрт кеміп бара жатқан 87 мм шамасындағы ең ірі қоңыз. Еменді ормандарда өмір сүреді.Бас бөлігіндегі жақ тұсынан бұғының мүйізіне ұқсас ұзын өскін ерекше байқалатындықтан, қоңыз “бұғықоңыз” деп аталған.Аналығы аталығынанкіші, тұрқы 28-45мм шамасында болады. Дернәсілдері емен ағашында дамиды. Дернәсілдері 20 С аязға шыдайды. Ересек бұғымүйіздер ұзақ өмір сүре алмайды, 3-4 аптадан соң тіршілігін жояды.

17 слайд

18 слайд
 Қазақстан Республикасы қызыл кітабына  Санат  Қорық  Бұғықоңыз  Далалық кергі  Партеногенез  Далалық кергі  Шолғыншы инелік