Қазақстанның Қызыл кітабы. Қазақстанның Қызыл кітабына енген өсімдіктер.

1 слайд
Қазақстанның Қызыл кітабы. Қазақстанның Қызыл кітабына енген өсімдіктер. Серәлі Ақерке Әскербекқызы

1 слайд

2 слайд
Мәлімет LOREM IPSUM І,ІІ басылым ІІІ басылым Қазақстанның Қызыл кітабы  – Қазақстан Республикасы аумағында жойылып кету қаупі төнген және сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің сипаттамасы берілген арнайы басылым. 1978 жылдан шығарыла бастады. Оның омыртқалы жануарларға арналған бірінші бөлімі жеке кітап болып 1978 ж. жарық көрді. “ Қазақстанның қызыл кітабының” екінші бөлімі 1981 ж. өсімдіктерге арналып шығарылды. Жалпы мәлімет

2 слайд

3 слайд
Мәлімет LOREM IPSUM І,ІІ басылым ІІІ басылым “ Қазақстанның қызыл кітабының” бірінші басылымына тіркелген өсімдіктер мен жануарлар түрлері екі  категория бойынша: А категориясы – жойылып кету қаупі төнген түрлер; Б категориясы – сирек кездесетін түрлер деп берілді. “ Қазақстанның қызыл кітабының” жануарларға арналған бірінші басылымында омыртқалы жануарлардың 87 түрі: балықтың 4, қосмекенділердің 1, бауырымен жорғалаушылардың 8, құстардың 43, сүтқоректілердің 31 түрі тіркелді. 1991 ж . “Қазақстанның қызыл кітабының” толықтырылған екінші басылымы шықты. Жалпы мәлімет Бет: 1 2

3 слайд

4 слайд
Мәлімет LOREM IPSUM І,ІІ басылым ІІІ басылым Кітаптың екінші басылымына омыртқалы жануарлардың 129 түрі мен түр тармақтары тіркелді. Онда балықтардың 16, қосмекенділердің 3, бауырымен жорғалаушылардың 10, құстардың 58, сүтқоректілердің 42 түрі мен түр тармақтары туралы мәліметтер берілген. “ Қазақстанның қызыл кітабының” екінші басылымында алғаш рет омыртқасыз жануарлардың 105 түрі берілді, онда жәндіктердің 96, шаянтәрізділердің 1, ұлулардың 6, құрттардың 2 түрі туралы деректер тіркелген. 1996 ж. “Қазақстанның қызыл кітабының” үшінші басылымы қайта өңделіп, әрі толықтырылып, қазақ тілінде шықты. Бұл үшінші басылымның бірінші томы “Жануарлар”, оның бірінші бөлімі “Омыртқалылар” деп аталды. Онда омыртқалы жануарлардың 125 түрі мен түр тармағы туралы деректер берілген. Жалпы мәлімет Бет: 21

4 слайд

5 слайд
Мәлімет LOREM IPSUM І,ІІ басылым ІІІ басылым “ Қазақстанның қызыл кітабының” үшінші басылымында тіркелген жануарлар түрлері 5 категория бойынша: 1.жойылып бара жатқан; 2.саны жылдан-жылға күрт азайып бара жатқан; 3. сирек кездесетін; 4.ғылыми тұрғыдан толық зерттелмеген; 5. қалпына келтірілген түрлер деп берілген. “Қазақстанның қызыл кітабының” үшінші басылымында тіркелген омыртқалы жануарлар түрінің қандай отрядқа, қандай тұқымдасқа жататыны және әрбір жеке түрге қысқаша қазақша, ағылшынша деректер берілген. Сонымен бірге әрбір тіркелген түрдің суреті, Қазақстан аумағында таралуын көрсететін карта және сол жануардың түріне қатысты ақпарат көздері (кітаптар, мақалалар) көрсетілген. “Қазақстанның қызыл кітабының” өсімдіктерге арналған бірінші басылымында өсімдіктердің 307 түрі тіркелген. Онда жабықтұқымдылардың 288, ашықтұқымдылардың 2, қырыққұлақ тәрізділердің 3, мүктердің 3, саңырауқұлақтардың 10, қыналардың – 1 түрі берілген. Жалпы мәлімет

5 слайд

6 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Қалқан асаймұса, қалқанды асаймұса  ( лат.   Abelia corymbosa ) –  ұшқаттар  тұқымдасына жататын өсімдік. Қазақстанда сирек кездесетін түр, өзінің таралу аймағы Қазақстанның солтүстік шекарасында өседі. Қырғыз Алатауының батыс бөлігінде – Мерке және Қайынды тау сайларының баурайларында кездеседі. Популяциясы аз, олардың көлемі 50 гектардан аспайды. Қазақстаннан тыс Тянь–Шаньның басқа аймақтарында, көбіне батыс бөлігінде таралған. Сәндік бұта биіктігі 3 метрге дейін, жапырақ пішіндері әр түрлі және көптеген ақшыл қызғылт түтік тәрізді гүлдері қалқан тәрізді гүл шоғырына жиналған. Бұтақтары ерекше – қабығы алтыға бөлінген ұзыншақ қабырғалы Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

6 слайд

7 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Кәдімгі өрік  —Биіктігі 3-10 метрге жететін ағаш. Діңгегінің диаметрі 25-30 см-ге жетеді. Жиі бұтақталған, бұтақтары жалаңаш. Жапырақтарының ұзындығы 6-9 см, жалаңаш, кең жұмыртқа және эллипс пішіндес, жиектері майда тісті, сағақтары қою қызыл түсті. Жапырақ жаймай тұрып гүлдейді. Гүлдерінің саны көп, ақ немесе қызғылт түсті. Жемістерінің түстері сарыдан қызылға дейін болады. Жабайы түрде Орта Азияда, Солтүстік – Шығыс Қытайда,  Дағыстанда  кездеседі. Таулардың құрғақ, тастақ етектерінде тоғайланып өседі. Қазақстанның таулы аудандарын теңіз деңгейінен 800-1900м биіктікте өседі.  Іле Алатауы , Кіші Алматы өзенінің жағасында,  Талғар , Түрен аймақтарында жиі кездеседі. И. В. Мичурин бұл өріктің 8 жаңа сұрпын шығарған, олар  КСРО -ның еуропалық бөлігінде,  Қазақстан  мен  Орта Азияда  өсіріледі.Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

7 слайд

8 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Шолпаншаш сүмбілі  ( Adiantum capillus-veneris)  Сүмбілдер тұқымдасы  — Қазақстанда өте сирек кездесетін түр. Жекелеген оқшау популияциялары  Жоңғар Алатауы , Солтүстік және Батыс  Тянь-Шаньда  кездеседі. Жалпы орта азиядан басқа Оңтүстік Еуропада, Қырымда, кіші Азияда кең таралған. Тіршілік ету ортасының өзіңдік ерекшелігімен сипатталады., яғни көлеңкелі ылғалды ізбесті және сарқырамаға жақын, жылғалар жағалауындағы тау жыныстары шатқалдарында өседі. Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

8 слайд

9 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Көктем жанаргүлі  — сарғалдақтар тұқымдасына жататын бір немесе  көпжылдық  шөптесін өсімдік. Биіктігі 20 см-ге дейін.  Сабағын  қоңыр қабыршақтар жауып тұрады, қабыршақтарына жаңару бүрлері орналасады. Жапырақтары сағақсыз, ашық сары түсті үлкен гүлкүлтелі гүлдері жалғыз, қоңыр тамыр сабағы бар.  Тұқымынан  және тамырсабағы арқылы вегетативті жолмен көбейеді. Мамыр айында гүлдеп, шілдеде, жеміс береді. Жемісі күрделі, көптеген біртұқымды жаңғақшалардан тұрады. Көктем жанаргүлі - сирек кездесетін еуроазиялық далалық түр. Қазақстанның  Қызыл кітабына  енгізілген Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

9 слайд

10 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Линчевский кемпіршөбі  ( Acantholimon linczevskii)  Кермек тұқымдасы  — Қазақстанда өте сирек кездесетің, эндемиктік түр. Сырдария Қаратауының орталық бөлігінде жоғары және ортанғы тау белдеулерінің тасты шыңдарында кездеседі. Бірегей аласа бұта (биіктігі 10 см шамасында), сұр жасыл жалпақ жастық түзеді. Әсіресе гүлдеу кезінде қарама-қарсы түсті ақшыл тостағаншалармен және қызғылт гүл тәжімен өте тартымды. Түр өткен жылдардағы малды шектен тыс жаю салдарынан зардап шекті. Қазіргі кезде популяциясының біразы Қаратау қорығында қорғалады. Мәдени өсірілу табиғаттағы сияқты зерттелмеген. Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

10 слайд

11 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Ірі жапырақты алкор  ( Mediasia macrophylla)  Кермек тұқымдасы  — Жеке типті туыстың сирек кездесетін түрі. Қаржантау, Угам жотасы мен Талас Алатауының төменгі және ортаңғы белдеулерінде кездеседі. Қазақстан жерінен тыс Батыс Тянь-Шань мен Памир-Алайда таралған. Бұл көп жылдық қалың шөптесін өсімдіктің биіктігі 1 метір, ол қуаң шағыл тасты және сұр шөгінді тасты беткейлерді жандандыра түседі. Жиі аршалы ормандар мен малта тасты арналарда кездеседі. Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

11 слайд

12 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Аққаңбақтүсті аллохруза  ( Жерсабын   Allochrusa gypsophiloides)  Қалампырлар тұқымдасы  — Саны қатты қысқарып бара жатқан, сирек кездесетің түр. Батыс тянь-Шань мен Памир-Алай эндемигі. Біздің Елімізде Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан обылыстарындағы таулар мен тау етектерінде кездеседі. Шөлді, шөлейтті және саванналы жерлерде тау етегі жазықтығынан орташа тау белдеуіне дейін өседі. Бұтақтанған, дерлік шар тәрізді ұсақ ақ гүлдердің селдер жиынтығы өте әдемі. Түр тіршілігінің өте ұзақтығымен (200 жылға дейін) және салмағы 2-3 кг-ға жететің, негізгі жуан тамырларымен ерекшеленеді. Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

12 слайд

13 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Жұмыр бозтүк  ( лат.   Anaphalis racemifera ) –  астралылар   тұқымдасы,  бозтүк  туысына жататын шала бұта. Қазақстанда  Батыс Тянь-Шаньның   Қаратау ,  Қырғыз Алатауыныңтастақты  беткейлерінде кездеседі. Биікт. 30 – 60 см, сыртын ақ киіз түкті немесе тықыр, қос үйлі өсімдік жапқан. Сабақтары көп. Жапырақтары ұзынша, отырыңқы, ұзындығы 4,5 см, ені 4 мм-дей. Гүлдері қос жынысты, аналық гүлдері өте көп, жіңішке түтік тәрізді күлтелі; аталық гүлдері қоңырау түтікше тәрізді күлтелі болады. Олар  себет гүлшоғырына  топталған. Гүлсебеттері сабағының ұшында жетіледі. Тұқымынан сирек вегетативті жолмен де көбейеді. Маусым – шілде айларында гүлдеп, шілде – тамызда жемістенеді. Тұқымы ұзынша, тықыр, бұдырмақ қылтанды айдаршасы бар. Жұмыр бозтүк өте сирек кездесетін түр болғандықтан қорғауға алынып, Қазақстанның « Қызыл кітабына »  енгізілген Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

13 слайд

14 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Корольков шаяноты  ( лат.   Arum korolkowii ) –  шаяноттар  тұқымдасынажататын  Қазақстанда  сирек кездесетің түр. Тропиктік және субтропиктік обылыстарға тән ірі тұқымдас өкілі. Батыс  Тянь-шань  мен  Қаратаудағы  тіршілік ортасы, бұл орта Азиялық тау түрінің солтүстік шекарасы болып табылады. Шар тәрізді қабысқан түйнек және ұшындағы күрделі құрылысты гүл шоғыры бар әдемі көп жылдық шөпесін өсімдік Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

14 слайд

15 слайд
Қалқан асаймұса LOREM IPSUMКәдімгі өрік Шолпаншаш сүмбілі Мияжапырақ таспа  ( Astragalus glycyphyllos) —  бұршақ тұқымдасы ,  Қазақстанда  сирек кездесетін, қалдық түр. Тек  Алтайда  ( Үлбі ,  Уба  және  Бұқтырма  өзені аңғарларында) кездеседі. Қазақстаннан тыс Еуропаның орманды аймақтарында ( Кавказды  қосқанда) және  батыс Сібірде  таралған.  Үштік дәуірдің  орман қалдығы. Мәдени өсіруде келешегі зор. Тұқымынан өскен өсімдіктер жақсы гүлдеп, жеміс береді. Өзі көптеп шығады, мәдени түрде 40 жыл бойы өсірілуде  Англияда  азық ретінде арнайы өсіріледі. Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Көктем жанаргүлі Линчевский кемпіршөбі Ірі жапырақты алкор Аққаңбақтүсті аллохруза Жұмыр бозтүк Корольков шаяноты Мияжапырақ таспа

15 слайд

16 слайд
Шегіршінжапырақ тасжаңғақ LOREM IPSUMІле бөріқарақаты Ірі гүлді шолпанкебіс Шегіршінжапырақ тасжаңғақ  ( Aflatunia ulmifolia) —  раушангүлдер тұқымдасы , сирек кездесетін, қалдық түр. Таралу аймағы Солтүстік пен Солтүстік шығыс шекарасында оналасқан.  Жоңғар Алатауында  ( Көксу өзен  сайы) және  Қырғыз Алатауының  батыс бөлігіндежекелеген  популяциялары   кездеседі.  Қазақстан  жерінен батыс  Тянь-Шаньда ,  Памиро-Алайда  және солтүстік  Ауғанстанда  кең таралған.  Голоцен  дәуіріндегі жалпақ жапырақты ормандар қалдығы. Өте сәндік бұта, биіктігі 3 метрге дейін, әсіресе гүлдеу кезінде тартымды. Тұқымнан жақсы өседі: тұқымнан өнгіштігі тіпті 4 жыл сақталғаннан кейін де 90 пайызға жетеді. Қызыл кітапқа енген өсімдіктер Секпіл шолпанкебіс Сары лапыз Кессельринг лапызы Коолман өгейбұтасы Қызыл қайың Талас қайыңы Ярмоленко қайыңы

16 слайд

17 слайд
Шегіршінжапырақ тасжаңғақ LOREM IPSUMІле бөріқарақаты Ірі гүлді шолпанкебіс Іле бөріқарақаты  ( Berber і s і l і ens і s) — бөріқарақаттар  тұқымдасына  жататын тікенекті  бұта . Іле Алатауының  шатқалында, Ұзынқара (Кетпен) жотасында,  Жетісу  (Жоңғар)  Алатауының  оңтүстік беткейінде,  Іле  өзенінің жайылма бөлігінде кездеседі. Биіктігі 3 м-ге жетеді. Ескі бұталары сұр  қабықты , бір жылдық бұталары қызыл қоңыр қабықты. Тікенектері жай, 3 және 5-6 бөлікті.  Жапырақтары  қалың,  жеміс  салатын өркендеріндегі кос жапырағы ...

17 слайд