Сабақ презентациясы "Сөйлеудің бұзылуы"

1 слайд
Батыс Қазақстан “АТиСО” академиялық колледжі Сабақ тақырыбы “ Сөйлеудің бұзылуы ” Дайындаған: арнайы пән оқытушы Шналиева Майя Урынгалиевна

2 слайд
Мақсаты: 1. Балалардың сөйлеу қабілетінің бұзылуына сипаттама беру; 2. Сөйлеу мүкістіктерін емдеу жолдарын көрсету; 3. Баланың психикалық процесінің қалыптасуына сөйлеу тілі кемістігінің тигізетін ықпалының әсерін қарастыру; 4.Баланың сөйлеу тілінің қалыптасу заңдылықтары мен оның ауытқу механизмдері, арнайы мекемелердегі коррекциялық – тәрбиелік бағыттағы логопедиялық көмек негіздері тәрізді теориялық және практикалық біліммен оқушыларды қаруландыру болып табылады.   

3 слайд
Сөйлеу тек адамға ғана тән, қайталанбас қабілеті бола отырып, ойлау үрдісімен тікелей байланысты, адамдардың тіл арқылы қарым-қатынас жасауын қамтамасыз ететін негізгі құралы. Баланың құрсақтағы дамуы кезінде миына әсер ететін түрлі қолайсыз, теріс жағдайлардың салдарынан бала өмірінің алғашқы жылдарындағы алған жарақаттар сөйлеу патологиясын туғызады. Сөйлеу кемістігінің құрылымы мен дәрежесі-баланың алғашқы дауынан 3-4 ай болып табылады. Мидың жетілмеуі мен ауруы, улануы, токсикоздар, асфиксия және бала өмірінің алғашқы жылдарындағы ми жарақаты.

4 слайд
Сөйлеудегі бұзылу топтары: 1) Фонетикалық бұзылулар - бір дыбысты немесе бір топқа жататын дыбыстарды айта алмау ( ызың, шұғыл, тіл ортасы, тіл алды дыбыстардың бұзылуы ; дыбыстарды дұрыс қабылдаудың бұзылуы. 2) Лексикалық-грамматикалық бұзылулар. Бұған енетіндер : шектеулі сөздік қор, жадағай фраза ; фразадағы және сөйлемдегі сөздердің қиылыспауы, шылаулар мен жалғауларды қате қолдану. 3) Әуендік-екпіндік бұзылулар : екпінді дұрыс қоймауға байланысты дауыстың күшті мен жоғарлығы,тембрдің бұзылуына қарай ( ақырын, бақылдақ, тұншығып шығатын, анық емес, мәнерсіз ) . Мысалы : дисфония, ринолалия, ринофония т.б. 4) Қарқынды-ырғақтық бұзылулар ; мидағы қозу, үдерістің басымдылығымен байланысты болатын шапшаң қарқын ( тахилалия ); тежелу үрдістері басым болатын баяу қарқын ( брадилалия ) т.б. 5) Жазба тілдік бұзылуы : жазуда ; фонеманың графемаға қате айналуы, толық жазбау, жазу жолынан шығып кету. Мысалы : дислексия мен дисграфия. 6) Сөйлеудің жүйелі бұзылуы : сөйлеу мүмкін емес немесе былдырлау мүмкіндігі қана болады, мысалы, алалия және афазия.

5 слайд
C өйлеу тілі мүкістіктері

6 слайд
           Сөйлеу тілі мүшелерінің анатомиялық кемістіктерінен дыбыстардың бұзылып айтылуын сипаттайды. Дислалия сөйлеу тіліндегі ең көп тараған мүкістіктер.

7 слайд
  Сөйлеу аппараттарының бұзылуы туа пайда және жүре пайда болуы мүмкін. Туа пайда болған кемістікке жататындар : - прогнатия -жоғарғы жақ төменгі жақтан алға шығып тұрады ; - прогения -төменгі жақтың алға шығуы ; - тістердің дұрыс орналаспауы ; - еріннің түрлі кемістіктері ; - таңдай параличі ; Жүре пайда болатын кемістікке жататындар : - c үйектер мен бұлшық еттердің зақымдалуының нәтижесінде артикуляциялық аппаратта пайда болатын түрлі кемістіктер.

8 слайд
Прогения -төменгі жақтың алға шығуы

9 слайд
Прогнатия -жоғарғы жақ төменгі жақтан алға шығып тұрады

10 слайд
Дислалия сөйлеу тіліндегі бұзылған дыбыстардың санына қарай қарапайым және күрделі болып бөлінеді. Қарапайым дислалия- баланың сөйлеу тілінде мүкістердің саны төрт дыбысқа дейін байқалса. Күрделі дислалия- баланың сөйлеу тілінде мүкістердің саны бесеу және оданда көп болса.

11 слайд
Сөйлеу тіліндегі балалардың мүкістік ерекшеліктеріне қарай: ♦ Сигматизм- ызың дыбыстарды с,з,ц,щ,ж,ш,ч айтуындағы мүкістіктер ♦ Ротацизм- “ р ” дыбысын айта алмауы. ♦ Таңдай дыбыстарының айтылуындағы мүкістіктер. ♦ Каппацизм -“ к ” дыбысын айта алмауы. ♦ Гаммацизм -“ г ” дыбысын айта алмауы. ♦ Йотацизм -“ й ” дыбысын айта алмауы. ♦ Ломбдацизм - “ л ” дыбысын айта алмауы. ♦ Хитизм -“ х ” дыбысын айта алмауы.

12 слайд
( -грек. rhinos- мұрын, lalia- сөйлеу ) - ауыз бен мұрын қуыстарының дұрыс қызмет етпеу нәтижесінде дауыс құбылысының өзгеруі мен сөйлеген уақытта дыбыстың бүлінуі.

13 слайд
Ашық ринолалия - сөйлеген уақытта ауа ауыз және мұрын қуысы арқылы өтеді Жабық ринолалия -ауа тек ауыз арқылы өтеді,бұл әсіресе м,и дыбыстарын атағанда білінеді Таңдайдың бөлінуі, жұқа таңдайдың қысқалығы, таңдайдың параличі Мұрын қуысының бітелуі,мұрын қуысындағы ісіктер,мұрын қалқасының қисайып қалуыАшық ринолалия - сөйлеген уақытта ауа ауыз және мұрын қуысы арқылы өтеді Жабық ринолалия -ауа тек ауыз арқылы өтеді,бұл әсіресе м,и дыбыстарын атағанда білінеді Таңдайдың бөлінуі, жұқа таңдайдың қысқалығы, таңдайдың параличі Мұрын қуысының бітелуі,мұрын қуысындағы ісіктер,мұрын қалқасының қисайып қалуы

14 слайд
Ринолалик баларға ерте кезден бастап көмек көрсету керек. Бұл көмекті хирург пен логопед мамандары көрсете алады. Хейлопластика - бұл туғаннан кейінгі бірінші аптада баланың жоғарғы ерніне жасайтын операция. Уранопластика - жасанды таңдай жасау. Бұл операция 5-6 жасында жасалады. Қазіргі мәліметтерге қарағанда жыл сайын 5000-нан астам балалар таңдай кемістіктерімен туылады. Бұның себебі сөйлеу аппаратының жетілмеуі, түрлі инфекциялық, вирустық аурулар, тұқымқуалаушылық.

15 слайд
Дейін Кейін

16 слайд

17 слайд
(- грек .“ қолдануға жарамайтын болымсыз тіл ”) баланың құрсақтағы немесе тілі шыққан нәрестелік даму кезінде бас миы қабыршағының сөйлеу тілін қалыптастырып жетілдіретін аймағының орталық зақымдануынан сөйлеу тілінің жүйелі түрде дамуы немесе мүлде болмауы жатады

18 слайд
• Орталық жүйке жүйесінің зақымдануы • Сырттан болатын қатты соққының нәтижесі • Босанған кезде миға қан кету • Рахит, қызылшаның асқынған түрі • Нәрестенің құрсақтағы дамуы кезінде және толғақ кезінде, сондай-ақ дүниеге келгеннен кейінгі бір айлығынан бір жас аралығындағы дамуында ағзадағы зат алмасу процесінің бұзылуы. Пайда болу себептері:

19 слайд
Алалия Моторлы алалия Сенсорлы алалия Моторлы алалик балаларда назар аудару, көңіл қою, зер салу, ескеру, есінде сақтау сияқты жоғарғы психикалық функцияның даму деңгейінің төмен екені байқалады. Дене түзелістері және соған қоса олардың қимыл-қозғалыстары да бұзылған. Олар ебедейсіз жүреді, жиі сүрініп кетіп құлай береді Сөйлеу тілін түсініп ұғынудың және сеніп түсінуінің бұзылуы.Сенсорлы алалия бас миының сол жақ жарты шарының самай аймағының зақымдануынан пайда болады. Мұндай балалар өздеріне қарата айтылған сөздерді мүлде түсінбейді .

20 слайд
(грек.aphasia – қаз. сөйлеудің бұзылуы) – адамның сөйлеу қабілетінен жартылай не біржола айырылуы. Мұндай кемістік мидағы сөйлесу орталықтары мен қан тамырларының ісініп, бас сүйегінің зақымдалу салдарынан болады

21 слайд
Афазия Моторлы афазия- ауру тек қана ымдау арқылы түсінеді. Кейде,бұндай ауруларда 1-2 сөз қалып,осы арқылы қарым- қатынас жасайды.Сөйлемде сөздердің не әріптердің түсіп қалуы мүмкін немесе орындарын ауыстырып айтуы мүмкін. Сенсорлық афазия-біреудің айтқанын түсінбейді.Есту органы қалпында. Айтқанды естісе де, оны дұрыс орындамайды. Контаминация-екі сөзді біріктіріп, бір сөз етіп оқу.Моторлы афазия- ауру тек қана ымдау арқылы түсінеді. Кейде,бұндай ауруларда 1-2 сөз қалып,осы арқылы қарым- қатынас жасайды.Сөйлемде сөздердің не әріптердің түсіп қалуы мүмкін немесе орындарын ауыстырып айтуы мүмкін. Сенсорлық афазия-біреудің айтқанын түсінбейді.Есту органы қалпында. Айтқанды естісе де, оны дұрыс орындамайды. Контаминация-екі сөзді біріктіріп, бір сөз етіп оқу.

22 слайд
• Дислексия - оқу процесінің ішін-ара бұзылуының өзіне тән ерекшелігін сипаттайды. • Дисграфия - жазу процесінің ішін-ара бұзылуының өзіне тән ерекшелігін сипаттайды. • Брадилалия - тежелу үрдістері басым болатын баяу қарқын. • Тахилалия - мидағы қозу, үдерістің басымдылығымен байланысты болатын шапшаң қарқын • Дисфония - дауыс шығаратын аппараттың потологиялық кінәратқа шалдығуынан дыбыстың мүлдем болмай қалуын немесе әуезділік үннің бұзылуын сипаттайды

23 слайд
        (лат. balbutіes ) – сөйлеу қалпының бұзылуы, жеке дыбыстар мен сөз буындарын айтқанда немесе оларды қайталағанда еріксіз мүдіру .    

24 слайд
Тұтығудың себептері Функционалды тұтығу- 1 ) 2-5 жасқа дейінгі балаларда пайда болады. Яғни сөйлеу жүктемесінің шамадан тыс көп болуы 2 ) Қатал жазалау,қорқыту,жанұядағы тынымсыздық 3 ) Үлкендер мен бала арасында дұрыс эмоционалдық қатынастың орнамауы 4 ) Әлжуаздық 5) Тұқымқуалаушылық Органикалық тұтығу- Орталық нерв жүйке жүйесінің органикалық зақымдануынан А) бас миының жарақаты Б) нейроинфекция В) энцефалопатия Г) ананың жүктілік кезінде инфекциялық аурумен ауруы,қан аздылық, жүрек ақаулығыТұтығудың себептері Функционалды тұтығу- 1 ) 2-5 жасқа дейінгі балаларда пайда болады. Яғни сөйлеу жүктемесінің шамадан тыс көп болуы 2 ) Қатал жазалау,қорқыту,жанұядағы тынымсыздық 3 ) Үлкендер мен бала арасында дұрыс эмоционалдық қатынастың орнамауы 4 ) Әлжуаздық 5) Тұқымқуалаушылық Органикалық тұтығу- Орталық нерв жүйке жүйесінің органикалық зақымдануынан А) бас миының жарақаты Б) нейроинфекция В) энцефалопатия Г) ананың жүктілік кезінде инфекциялық аурумен ауруы,қан аздылық, жүрек ақаулығы

25 слайд
Тұтықпаны түзету әдістері. Баланы еркін сөйлеуге тәрбиелеу үшін, алдымен оны асықпай, жәймен сөйлеуге үйрету қажет. Асықпай сөйлеу темпі баланың асықпай қимыл қозғалыс жасауымен бірге жасалады. Әңгімелеу кезінде өзін салмақты әрі қалыпты ұстау сөйлеу әрекеті кезінде сөйлеу темпінің айқын шығуына көмектеседі.Толқуды жеңе білу, қорқыныш-үрейді жойып,тұтығатын баланың осы мақсатқа машықтанудың нәтижесін тұрақтандырады.Асықпай сөйлеу темпіне тәрбиелеген кезде сөздің анықтылығымен, жасанды емес, шынайы болып шығуына көңіл аудару керек. Сөздерді еркін айта алатын бала,өзінің сөйлеуінен рақат алады,ол өз сезім пікірлерін білдірген кезде дауыс ырғағын,мимикалық жесттерді кеңінен пайдаланады. Дұрыс сөйлеуге тәрбиелеуде сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алуды қалыптастыру маңызды.

26 слайд
1.Қорғаныштық режимін қалыптастыру. Айна алдында бала өзін еркін ұстау үшін психологиялық тұрғыдан дайындау. 2.Артикуляциялық және мимикалық бұлшықеттерге арналған релаксациялық жаттығулар. - Ерінді алға шығара отырып,10 секунд бойы үрлейміз. - Ауызды ауаға толтырып,көзімізді барынша ашу. 3. Дауысты дыбыстармен жұмыс Дем шығару арқылы дауысты дыбыстармен жұмыс: А-о А-о-у-ы М-м-м-м-м-а-а-а М-м-м-м-м-у-у-у А-о-у А-о-у-ы-и М-м-м-м-м-о-о-о М-м-м-м-м-ы-ы 4.Санау жаттығулары 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,… сандарды кері қарай санау. 5.Тыныс алу жаттығулары. Стрельникованың пародоксальдік тыныс алу әдісі. -Мұрыннан шулы тыныс алып,жылдам дем алу. 6. «Цигун» қытай жаттығуы. Босаңсып,терең тыныс алып, ұзақ тыныс шығару. Ішпен тыныс алып,дем шығарғанда ішті ішке тарту. Терең тыныс алып,тілді жоғары көтеріп, дем шығарғанда тілді төмен түсіру керек: мысалы, дөңгелек шар.

27 слайд
Нәтижесінде - адам жақсы сезінеді, бақыт үндестікті сезініп, өмір күші кез келген ауру еңсеріп тыныштық пен татулықты толық ұзақ өмір, өмір сүргісі сезінеді.

28 слайд
Арнайы педагогиканың жеке саласы, оның құрамына сөйлеу тілінің кемшіліктерін жоюда қолданатын арнаулы оқыту мен тәрбиелеудің теориясы мен сарамандық жұмыстары енеді. C өйлеу тілі кемістіктерін, оның бұзылу себептерін болдырмау жолдарын, сонымен бірге осындай кемшіліктерді әртүрлі жолдармен түзетіп жоюдың тәсілдерін зерттейтін ғылым. Логопедия- “ логос ” сөз және “ пайдео ” тәрбиелеймін деген грек тілдерінің сөздерінің түбірлерінен алынған. ХІХ ғасырдың ортасында логопедия арнаулы ғылым болып бөлінді, логопедия ғылым ретінде педагогика, лингвистика, психология, медицинамен тығыз байланысты.

29 слайд
Мақсаттары: 1.Әртүрлі тіл кемістіктеріндегі сөйлеу тілі қызметінің дамуын зерттеу; 2.Сөйлеу тілі бұзылуының таралуын, оның симптоматикалық белгілерін анықтау; 3.Сөйлеу тілі бұзылған баланың сөйлеу қабілетінің өздігінен белгілі бір дамуын, сөйлеу кемістіктерінің адамның жеке басының қалыптасуына, психикасының дамуына тигізетін ықпалын анықтау; 4.Әртүрлі ақаулықтары бар балалардың сөйлеу тілінің қалыптасу ерекшеліктері мен кездесетін тіл кемістіктерін зерттеу; 5.Сөйлеу тілі бұзылуының себептерін, белгілерін, құрылымын, механизмдерін анықтау.

30 слайд

31 слайд
Cу Джок әдістемесі ХХ ғасырдың аяғында әлемді сенсациялық жаңалық шарлады. Сеул халық университетінің профессоры Пак Чже Ву өзінің 30 жылдық шығыс медицинасын зерттеу жұмысы барысындағы жаңалығы ретінде, адамдардың өзін-өзі түрлі кеселдерден емдей алатындай ерекше әдістемелерін паш етті. Ол әдістеме «су джок» (корей тілінен аударғанда «су» — алақан, «джок» — табан) деп аталды. Бұл әдістеме арқылы ағзаның кез келген бөлігіндегі кеселді дәрігерсіз а...