Саясаттану

1 слайд
Саясаттану Дайындаған: Абдуллаева Сарвиноз Группа: 202-Математика-Физика Қабылдаған: Саурбаева Р.

1 слайд

2 слайд
Мазмұны. •Тақырып 1: Саясаттану – ғылым жəне оқу пəні ретінде •Тақырып 2:Саяси ғылымның қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері •Тақырып 3: Саяси билік: мәні мен жүзеге асыру механизмдері •Тақырып 4: Мемлекет және азаматтық қоғам •Тақырып 5: Саяси жүйенің қызмет ету механизмі

2 слайд

3 слайд
Тақырып 1: Саясаттану – ғылым жəне оқу пəні ретінде

3 слайд

4 слайд
Жоспар: 1.Саяси ғылымның пайда болуы 2.Саясаттану пәні, объектісі, әдістері мен функциялары 3.Саясаттанудың қызметтері

4 слайд

5 слайд
Институционализация процесін аяқтап, ғылыми білімнің дербес саласы ретінде ХХ ғасырдың 40-жылдарының соңында ғана қалыптасты. ең жас гуманитарлық пәндердің бірі. Саясаттану

5 слайд

6 слайд
Кез-келген ғылыми пәнді институционализациялау бірқатар негізгі кезеңдерден өтуді болжайды 1) байланысты ғылымдар аясында теориялық және эмпирикалық материалдарды жинақтау; 2) мамандандырылған ғылыми зерттеулер жүргізу және жариялау; 4) кадрлар даярлау, ғылыми және оқу орындарын құру; 5) осы пән ғалымдары мен оқытушыларының ғылыми қоғамдастығын қалыптастыруда ұлттық және халықаралық қауымдастықтарға біріккен 3) мамандандырылғ ан ғылыми зерттеулер құру;

6 слайд

7 слайд
•«Саясаттану» сөзі гректің «полис» және «логос» деген сөздерінен шыққан, аударғанда «саясат туралы ғылым» деген мағынаны береді. •Басқа қоғамдық ғылымдардың ішінде саясаттанудың алатын орны ерекше, себебі адамзат тарихында саясат негізгі роль атқарады, яғни мемлекеттегі жүргізіліп отырған саясат арқылы сол елдің халқының негізгі өмір-сүру деңгейлері және тағдыры шешіледі.

7 слайд

8 слайд
Саясаттану саяси құбылыстар мен өзгерістердің мән- мағынасын түсініп білу үшін бірнеше әдістерді пайдаланады. Салыстырмалы әдіс — әртүрлі елдердегі саяси құбылыстарды салыстырып, олардың ортақ жақтары мен жекелеген ерекшеліктерін ажыратуға мүмкіндік береді. Жүйелеу әдісі – саяси құбылыстарды басқа күрделі құрылымның бір бөлігі ретінде қарап, оны құрайтын элементтердің әлеуметтік өмірдегі орнын, қызметін зерттейді. Әлеуметтік әдіс – саясатты қоғам өмірінің экономикалық, әлеуметтік құрылым, мәдениет және т.б. жағдайларына байланысты анықтайды. Бихевиористік әдіс – жеке адамдар мен топтардың іс-әрекетін, белгілі бір саяси жағдайларда адамдардың өздерін-өздері қалай ұстауын талдауға негізделден Тарихи әдіс – тарихта болған саяси құбылыстарды зерттей келе, бүгінгі қоғамға қажет тұстарын пайдалану. Нормативтік әдіс – адамдардың табиғи құқықтарын дәріптеуге бағытталған.

8 слайд

9 слайд
Тақырып 2:Саяси ғылымның қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері

9 слайд

10 слайд
Жоспары: •1. Ежелгі Шығыстағы саяси ойлар ( буддизм, конфуцийшылдық, даосизм, легизм). 2. Ежелгі Грекия мен Ежелгі Римдегі саяси ойлар (Платон, Полибий, Аристотель, Цинрон ). 3. Орта ғасырлық шығыстағы саяси ойлар (Әл- Фараби, Ганджеви, Низами, Әлішер Науаий ) 4. Саяси ойлар тарихындағы Еуропалық орта ғасыр ( Марк Аврелий, Фома Аквинский, Мартин Лютер) 5. Қайта өркендеу дәуіріндегі зайырлы саяси ойлар (Н.Мапиавели, Томас Мор, Жан Боден).

10 слайд

11 слайд
1. Ежелгі Шығыстағы саяси ойлар (буддизм, конфуцийшылдық, даосизм, легизм). •Адамзат ойының даму тарихы үш мың жылды қамтиды. Біз бұл пән аясында саяси ойлар мен идеялардың бәрін бірдей қамти алмаймыз. Олардың ішінен біз өзінен кейінгі дәуірге әсер еткен ойлар мен көзқарастар туралы ғана сөз етеміз. Өйткені оларға бүгінгі күні де қоғамдық қызығушылық бар.

11 слайд

12 слайд
2. Ежелгі Грекия мен Ежелгі Римдегі саяси ойлар ( Платон, Полибий, Аристотель, Цицирон). • Ежелгі дәуірдегі саяси ілімдер. Ежелгі Грецияның саяси ілімдер тарихында өте бай материалдар жинақталған. Антикалық дәуір ойшылдары қоғамдық өмірді, оның саяси құрылысын талдап, саяси сананы мифтен теорияға ауыстырады.Ежелгі грек ойшылдарының көрнекті өкілінің бірі-Платон б.з.д.427-347 жылдар аралығында өмір сүрді. Ол саяси ойларын “Саясат”,“Мемлекет”,”Заңдар” атты еңбектерінде қарастырған.Мемлекет пен заңдарға деген мұқтаждықты Платон адамдардың өздерінің қызығушылықтарын қанағаттандыруға, қоғамдық идеалға жақындатуға деген талпынуларымен түсіндірді.Платон пікір бойынша мемлекеттік құрылыстың “дұрыс” және “бұрыс” формалары кездеседі. Мемлекеттің дұрыс формасы-- тимократия /байлықты иеленуге талпынушылардың үстемдігі/, олигархия /азғана бай жауыздардың, қылмысқа жақындардың үстемдігі/, демократия /көпшілік билігі/, тирания /бір адам билігі/.

12 слайд

13 слайд
Платон мемлеекттің дұрыс және бұрыс формаларына ізгілікті мемлеектті қарсы қояды. Оның пікірі бойынша ізгілікті мемлеект мынадай белгілерге ие болуы тиіс; 3) рухани және шығармашылық қызметтің жоғарғы деңгейде дамуына жағдай жасау. 2) қоғам мүшелерін қажетті материалдармен жүйелі түрде жабдықтап тұру 1) қорғау құралдарымен;

13 слайд

14 слайд
3. Орта ғасырлық шығыстағы саяси ойлар (Әл- Фараби, Ганджеви, Низами, Әлішер Науаий ) Араб – мұсылман Шығысындағы саяси ойлар VII ғасырда пайда болған Ислам дінінің ықпалымен дамыды. Мұсылман дінінің екі тармағы – Суниттер ( Мұхамед пайғамбардың «Құран» кітабына негізделген ) және шейіттер ( Әли 4. Саяси ойлар тарихындағы Еуропалық орта ғасыр ( Марк Аврелий, Фома Аквинский, Мартин Лютер) Орта ғасыр мен Қайта өрлеу дәуіріндегі саси ойлар. Саяси ілімдер тарихында орта ғасырлар ойшылдарының еңбектері мен идеяларының маңызы зор. 5. Қайта өркендеу дәуіріндегі зайырлы саяси ойлар (Н.Мапиавели, Томас Мор, Жан Боден). ХV-ХVI ғасырлар аралығы Батыс Европада “қайта өрлеу дәуірі” деген атқа ие.

14 слайд

15 слайд
Тақырып 3: Саяси билік: мәні мен жүзеге асыру механизмдері

15 слайд

16 слайд
•Саясаттануда саяси билік теориясы негізгі орын алады. Ол саясатпен тығыз байланысты және саясаттың, саяси институт- тар мен барлық саясат әлемінің мәнін түсініп-білуге мүмкіндік береді. Себебі, саясаттың негізгі мәселесі билік, ал мазмұны билік үшін күрес және билікті жүргізу. Шығыстың көрнекті ойшылы Ибн-Халдун (1332-1406) адамнын баска жан-жануар- лардан ерекшелігі ол билік үшін күреседі деген екен.

16 слайд

17 слайд
Билік жөнінде ғалымдар арасында әр түрлі анықтамалар мен тұжырымдамалар бар. Солардың негізгілеріне қысқаша тоқтала кетейік. 1. Телеологиялық анықтама билікті белгілі бір мақсатка, белгі- леген нәтижеге, қорытындыға жету мүмкіндігі деп түсіндіреді. Мысалы, ағылшын фәлсафашысы Т. Гоббс (1588-1679) билік болашақта игілікке жетудің кұралы және өмірдің өзі өле-өлген- ше билік үшін үздіксіз ұмтылыс деп жазды. 2. Бихевиористік анықтама бойынша билік деп баска адам- дардың жүріс-тұрысын, өзін-өзі ұстауын өзгерту мүмкіндігіне негізделген іс-әрекеттің ерекше түрі. 3. Инструменталистік анықтама билікті белгілі бір кұрал- дарды, амалдарды (зорлық-зомбылық, күштеу сияқты шаралар- ды) пайдалану, қолдану мүмкіндігі деп біледі.

17 слайд

18 слайд
Структуралистік анықтама билікті баскарушы мен бағы- нушының арасындағы қатынастың ерекше түрі деп ұғады. Олар кейбір адамдарды туғанынан, табиғатынан әміршіл, басқарғы- сы келіп тұратын болады, ал басқалары көнбіс, көнгіш, баска біреу өз ырқын билеп, баскарып, жол көрсетіп тұрғанын ұната- ды, қалайды дейді. Солардың арасында, олардың ойынша, билік қатынастары туады. 5. Конфликтілік анықтама билікті дау- жанжал жағдайында игілікті бөлуді реттейтін мүмкіндік, шиеленісті шешудің құралы деп түсіндіреді.

18 слайд

19 слайд
•7. П. Моррис, А. Гидденс сияқтылар, жоғарыдағы көзкарас- пен келіспей, билікті біреуге немесе бірдеңеге тигізетін жәй ғана ыклал, әсер емес, оларды өзгертуге бағытталған іс-әрекет дейді. 8. Америка саясаттанушылары Г. Лассуэлл мен А. Каплан "Билік және қоғам" деген кітабында билікті шешім қабылдауға қатысу мүмкіндігі ретінде сипаттайды. Сонымен, біз билік туралы ғалымдардын арасында ортак пікір, анықтама жоқ екенін байқадық. Батыстың әлеуметтану- шысы Р. Мартин билік махаббат сиякты, күнделікті тілімізде жиі пайдаланылады, іштей сезіледі, бірақ сирек анықталады деп бе- кер айтпаған. Оның себебі, француздың саясаттанушысы Ж. К. Шевалье айтқандай, адамдарды биліктің жалпы ұғымы- ның айналасындағы айтыс-тартыстан гөрі нақтылы, шын мәніндегі биліктің өзі көбірек ойландырған, магнитше тартқан. Дегенмен, ғылым болғандықтан анықтама беріледі.

19 слайд

20 слайд
Тақырып 4: Мемлекет және азаматтық қоғам

20 слайд

21 слайд
Мемлекет •Мемлекет — белгілі бір аумаққа иелік етіп, сол жердегі халықтың еркін дамуына мүмкіндік беретін, қоғам табиғатынан туындайтын ортақ істерді атқаруға қажетті басқарудың жоғарғы дәрежеде ұйымдасқан жүйесі, саяси билік ұйымы.

21 слайд

22 слайд
 Мемлекеттің белгілері: •мемлекеттің орталық және жергілікті билік органдары жүйесі болады, оған заңды, атқарушы және сот органдары, әскер, полиция жатады; мемлекеттің тұрғындары әкімшілік-аумақтық бірлестіктерге (облыс, аудан, ауыл, т.с.с.) бөлінеді (ол бірліктер әр елде түрліше аталады); мемлекеттің шекарасы анық белгіленген аумағы болады; мемлекеттің әскерді, полицияны, сотты, басқа мемлекеттік мекемелерде қызмет істейтін шенеуніктерді ұстау үшін салық жинайды мемлекет заңдар және басқа нормативтік-құқықтық актілер шығарады, солардың көмегімен қоғамда тәртіп орнатады.

22 слайд

23 слайд
Мемлекет тарихы • Жалпы ежелгі дүниедегі мемлекеттердің қалыптасуы кезінде экономдау, басқару, қорғану мәселелерін шешу барысында адамдар бірлестігі жаңа сапалық қасиеттерді бойына сіңіріп, реттеу мен мәжбүрлеуді күшейтіп отырғаны байқалады. Ал адамдар қауымдастығының не үшін реттеу мен мәжбүрлеуді күшейтіп отырғанының себебі әр түрлі елдердегі мемлекет туралы ұғымның сол кезеңдегі түсініктерінде жатыр. Ежелгі грек ойшылы Платон “ Мемлекет дегеніміз адамдардың азаматтық борышын өтеу үшін бірігуі” деп анықтама беріп, оның пайда болуына еңбек бөлінісі әсер етті десе, ал оның шәкірті Аристотель “ Мемлекет дегеніміз адамдардың пайдалы игілік үшін бірігуі” деп түсіндірді.

23 слайд

24 слайд
Азаматтық қоғам саяси өкіметке тәуелсіз жұмыс істейтін және оған ықпал жасауға қабілетті әлеуметтік қатынастар мен институттар жиынтығы; дербес жеке адамдар мен әлеуметтік субъектілер қоғамдастығы. Қандай да болмасын қоғамдық мәні бар идеяларды қабылдау қашанда сұхбатты, яғни сұхбаттасушы жақтардың түрлі көзқарастарын және маңызды тепетеңдігін білдіреді. ол жеке тұлғаның негiзгi құқықтыры мен еркiндiктерi заң жүзiнде қамтамасыз етiлетiн және саяси қорғалатын, мемлекеттен тыс қатынастар саласы үйлесiмдi дaмығaн қoғaм.

24 слайд

25 слайд
Тақырып 5: Саяси жүйенің қызмет ету механизмі

25 слайд

26 слайд
•Саяси жүйелер теориясы ХХ ғасырдың 50-60-шы жылдарында пайда болды. Осы теорияның негізін қалағандар болып американдық саясаттанушылаар Д. Истон мен Г. Алмонд табылады.

26 слайд

27 слайд
Нақты қоғамның саяси жүйесін анықтайтын факторлар қандай? а) қоғамның кластық табиғаты, əлеуметтік қатар; б) басқару түрі (парламенттік, президенттік жəне т.б.); в) мемлекет түрі (монархия, республика); д) саяси-идеологиялық жəне мəдени қатынастардың сипаты; г) саяси тəртіп сипаты (тоталитарлық, демократиялық); е) саяси өмір барысының тарихи жəне ұлттық дəстүрі (саяси белсенді немесе белсенді емес халық).

27 слайд

28 слайд
Саяси жүйе жалпы қоғамның жүйешелерінің бірі бола тұра, өзіне тəн ерекшеліктерімен сипатталады: а) саяси жүйе басқа жүйелерден басым тұрады. Дəл соның көмегімен қоғамдағы саяси билік жүзеге асады. Ол қабылдаған шешімдер барлық жүйелер үшін міндетті. б) қоғамның əлеуметтік кластық құрылымы мен қоғамдық ортаның сипатынан бөліну; в) салыстырмалы түрдегі жеке даралығымен. Сонымен қатар белгілі бір дəрежеде оның шеңберіндегі қарым-қатынастар құқықтық жəне саяси нормалармен реттеліп, қадағаланып отырады.

28 слайд

29 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер 1.https://openu.kz/kz/book/sayasattanu 2.Әлемдік саясаттану антологиясы. "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасы. – Алматы: Қазақстан. – 2005-2009. - Т. 1-9 3.Мұсатаев С.Ш. Саяси билік: Оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті. – 2014 2. https://openu.kz/kz/book/sayasattanu

29 слайд

30 слайд
Назарларыңызға рахмет!!!

30 слайд