«Сиыр жануарының түлері және оның пайдасы»

1 слайд
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Жамбыл облысы Байзақ ауданы Сарыкемер ауылы Ізденуші:Гулам Сахи Бабур 3 е сынып оқушысы «Сиыр жануарының түлері және оның пайдасы» Бағыты:Жаратылыстану Ғылыми жетекшісі:Жанназаров Нұрлыбек Темірбекұлы биология пәні мұғалімі 201 8 жыл

2 слайд
АННОТАЦИЯ   Ғылыми жобаның негізгі мақсаты: адам денсаулығы үшін сиыр сүті мен етінің аса пайдалы жолдары талқыланды. Осы жұмысты орындаған кезде мынадай тұжырымдар шықты: Жалпы сиыр малының пайдасы көп сондықтан ауыл шаруашылығын көтеру. Сиыр басын көбейту. Зерттеу гипотезасы: Сиыр малы жалпы адам денсаулығы үшін пайдасы бар екенін дәлелдеу. Сиыр малының көбеюіне қандай шаралар қолданып жатыр Зерттеу кезеңдері: - Кітаптардан, журналдардан сиыр туралы мағлұмат жинау. - Ғылыми жобаны компьютерге теру, басып шығару, материалдар жинағын құрастыру. Зерттеу әдісі : зерттеушілік жоба, сұхбат, тәжірибе, шығармашылық тапсырмалар, видеофильм түсіру, презентация құру, кітапша жасау,сәйкестендіру, салыстыру, тұжырымдау, анализдеу және нақты материалдарды қорытындылау әдістерді қолданылды. Зерттеу нәтижесі мен қорытындысы: Менің осы ғылыми жобаны алу себебім: адам денсаулығы үшін сиыр малының қаншалықты пайдасы бар екенін және олардың қандай түрлері бар екендігін көрсету. Бұл сиыр малын қалай күтіп бағу жайлы үйрену. Олардың жас аралығын да, төлдерінің қалай аталатынын да терең білу. Жалпы сиыр малының пайдасы көп сондықтан ауыл шаруашылығын көтеру. Сиыр басын көбейту.Сиыр малы жалпы адам денсаулығы үшін пайдасы бар екенін дәлелдеу. Сиыр малының көбеюіне қандай шаралар қолданып жатқанын білу.  

3 слайд
Ж а с қ ұ р т. Сүзбеде тұрған құртты сары маймен жентектеп бастырма ретінде шаймен бірге дастарқанға қояды. Әсіресе кепкен құртқа, бауырсаққа тісі өтпейтін қарттар үшін өте кенеулі ас саналады. Ертеректе жас құртты мипалауға, құйрық-бауырға қосқан. Құрттың сарысуын сүт қосып қайнатып, ірімшік жасайды, ауырған малға ішкізеді, әйелдер бас жуады, сондай-ақ одан тері илеу үшін малма жасайды. Кө б і к . Қайнап жатқан кұрттың қалқып алған беті. Майлы, кенеулі ас ретінде жас балаларға, қарттарға калқып беру салт болған. Бұрын құрт қайнатқан үйден көбік жалаймыз деп, ауыл балалары келіп жиналатын әдет те болған. Ыстық құрт . Қайнап жатқан құртты алып, май қосып сапырып ішетін кенеулі ас. Өкпе ауруына, суық тиіп ауырған сырқаттарға ем саналған. Сықпа құрт. Мұның кайнатқан кұрттан айырмашылығы сол ашыған айран қапқа кұйып сүзіледі де тұздалып, әр түрлі үлгімен бөлшектеліп тақшаға кептіріледі. Сықпа құрт та бастырма ретінде пайдаланылған. Мұндай кұрт жайған әйел ауыл балаларына арнап дөңгелек жасап, жіпке тізіп мойындарына іліп қуанту салты болған. М а л т а . Езілген құрттың таусыншақ түйіршіктері, ол әрі жұмсақ, әрі сүйкімді ас саналады. Ұзақ сапарларда ауызға салып суын жұтқан кезде әрі сусын, әрі қорек болған. Езген құрт. Сорпаға, тұздыққа, көжеге және басқа тағамдарға қосу немесе сұйық күйінде ішу үшін кепкен құрт астауға салып ұнталады, келіге түйіледі немесе қол тиірменге тартылады. Езген құрт — ұлттық тамақтардың ең бір сүйкімдісі және кенеулісі. А қ м а л т а . Езген құрттың ең соңғы шайындысы. Ол өте жұғымды және тез сіңетін тағам болып саналады, оны сол сұйық түрінде ішеді. Ұнтақ құрт. Арнайы түйіп ұсатқан немесе қап түбінен жинап алған үгінді. Оны сүттің піскен қаймағына былғап жейді.

4 слайд
К ұ р т - м а й . Сары майға батырып табақ жасайтын кепкен сықпа жалпақ құрт. Оны асығыс кезде дәм таттыру үшін немесе жеңіл-желпі түстік ретінде дастарқанға қояды. Кейде құрт, ірімшік, май тағамдарының қосындылары да кұрт-май деп аталады. Кұрт-көже. Сорпаға, көжеге құрт езіп ішу қазақ арсында көп тараған және ол кенеулі, күшті, қадірлі ас. Ақлақ. Беті алынбаған сүтке қойдың қатығын құйып қайнатып, сарсуын төгіп тастап, қойдың сүтін, ол жоқ болса піскен сиыр сүтін кұйып, үстіне сары май салып әзірленген тамақ. Ақ тұшпара. Сүтке илеп жұқа жайылған қамырдың ішіне ақірімшік салып буға пісірген, үстіне сары май не кілегей кұйылған манты тәрізді сүйкімді ас. Уыз ірімшік. Уыз ірімшік деп уыз сүттен жасалған ірімшікті айтады. Көпіршік. Қымыздың немесе ащы айранның үс-тіне сиыр сауса қымыздын немесе айранның бетіне қалың көбік пайда болады, көк суы бөлініп астына тұнады. Мұндай тағамды әсіресе балалар сүйсініп ішеді. Олар әжелері сиыр сауғанда көпіршік жасап берші деп жүгіріп жүреді. Сүр салған ірімшік. Ірімшік дәмді болу үшін және бөлек қазан аспау мақсатымен ірімшікке сүр ет салып пісіріледі. Ондай ірімшік кепкенде де өз иісімен қатар сүрі иісін және дәмін беріп тұрады.