Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап
2 млн. ₸ табыс табыңыз!
2024-2025 оқу жылына арналған
қысқа мерзімді сабақ жоспарларын
Жүктеп алғыңыз келеді ме?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
"Сын есімнің заттық мәнде қолданылуы"
Материал туралы қысқаша түсінік
Материал қазақ тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімдеріне қажет
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады.
Толығырақ
16 Мамыр 2021
1861
0 рет жүктелгенТегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
1 / 7
Материалдың қысқаша түсінігі
1 слайд
Кемпірқосақ. Сын есімдердің
заттық мәнде қолданылуы.
Біз бұл сабақта:
1) Кемпірқосақ сөзінің пайда
болуы жайлы;
2) Сын есімдердің заттық
мәнде қолданылуы жайлы
білетін боламыз.
1 слайд
Кемпірқосақ. Сын есімдердің заттық мәнде қолданылуы. Біз бұл сабақта: 1) Кемпірқосақ сөзінің пайда болуы жайлы; 2) Сын есімдердің заттық мәнде қолданылуы жайлы білетін боламыз.
2 слайд
Кемпірқосақ. Сөз мағынасы кез келген қазаққа түсінікті.
Ал сөз төркіні қайдан шықты деген мәселеге келсек, бұл
жөнінде бірен-саран автордың аңызға сүйенген тұспал,
долбарын ғана кездестірдік. Мысалы, 1918 жылы Б. А.
Куфтиннің ел арасынан жинап,бастырған аңыз, ертегісі.
Автордың ойынша, мыстан кемпір аспанда, жаңбырдан
кейін өзінің түрлі-түсті қойларын қосақтап саууының
нәтижесінде табиғат құбылысының бір атауы келіп
шыққан. Ғылымда бұл сияқты жорамалды «халықтық
этимология» дейді. Оның дұрысынан бұрысы молырақ
болатындықтан, таза тілдік деректерге сүйенген жөн.
"Кемпірқосақ" c өзі "Кем бір қосақ" сөз тіркесінен
шыққан. Жеті түсті доғадан құралғандықтан,
доғаларды үш қосқа және бір дара (қосақсыз) доғаға
бөлуге болады. Соңғы қостың бір қосағы кем
болғандықтан "кем бір қосақ" сөзі тұрақты сөз тіресіне
айналып кеткен, Қазақ тіліндегі ілгерінді ықпалдың
нәтижесінде "б" ұяң дыбысы "м" үнді дыбысының
ықпалынан "п" қатаң дыбысына айналып, "кемпірқосақ"
атауы шыққан.
2 слайд
Кемпірқосақ. Сөз мағынасы кез келген қазаққа түсінікті. Ал сөз төркіні қайдан шықты деген мәселеге келсек, бұл жөнінде бірен-саран автордың аңызға сүйенген тұспал, долбарын ғана кездестірдік. Мысалы, 1918 жылы Б. А. Куфтиннің ел арасынан жинап,бастырған аңыз, ертегісі. Автордың ойынша, мыстан кемпір аспанда, жаңбырдан кейін өзінің түрлі-түсті қойларын қосақтап саууының нәтижесінде табиғат құбылысының бір атауы келіп шыққан. Ғылымда бұл сияқты жорамалды «халықтық этимология» дейді. Оның дұрысынан бұрысы молырақ болатындықтан, таза тілдік деректерге сүйенген жөн. "Кемпірқосақ" c өзі "Кем бір қосақ" сөз тіркесінен шыққан. Жеті түсті доғадан құралғандықтан, доғаларды үш қосқа және бір дара (қосақсыз) доғаға бөлуге болады. Соңғы қостың бір қосағы кем болғандықтан "кем бір қосақ" сөзі тұрақты сөз тіресіне айналып кеткен, Қазақ тіліндегі ілгерінді ықпалдың нәтижесінде "б" ұяң дыбысы "м" үнді дыбысының ықпалынан "п" қатаң дыбысына айналып, "кемпірқосақ" атауы шыққан.
3 слайд
Сын есімдерге көптік, тәуелдік, септік жалғаулары
жалғанса, онда сын есім зат есімнің орнына жұмсалып,
зат есімнің қызметін атқарады. Бұл сын есімнің
заттануы деп аталады.
Мысалы: Жақсы (кім?) – ісімен жақсы. Жақсыны (нені?)
көрмек үшін. Білімдіден (кімнен?) шыққан сөз, талаптыға
(кімге?) болсын кез.
3 слайд
Сын есімдерге көптік, тәуелдік, септік жалғаулары жалғанса, онда сын есім зат есімнің орнына жұмсалып, зат есімнің қызметін атқарады. Бұл сын есімнің заттануы деп аталады. Мысалы: Жақсы (кім?) – ісімен жақсы. Жақсыны (нені?) көрмек үшін. Білімдіден (кімнен?) шыққан сөз, талаптыға (кімге?) болсын кез.
4 слайд
1 – тапсырма. Мәтінді оқыңдар. Негізгі
ақпаратты сақтай отырып, жинақы мәтін
жазыңдар.
Б) Мәтіннен сын есімдерді теріп жазып,
оларды сөз құрамына қарай талдаңдар.
4 слайд
1 – тапсырма. Мәтінді оқыңдар. Негізгі ақпаратты сақтай отырып, жинақы мәтін жазыңдар. Б) Мәтіннен сын есімдерді теріп жазып, оларды сөз құрамына қарай талдаңдар.
5 слайд
2 – тапсырма. Мақал – мәтелдердің мағынасын
түсіндіріңдер. Ондағы сын есімге талдау
жасаңдар.
5 слайд
2 – тапсырма. Мақал – мәтелдердің мағынасын түсіндіріңдер. Ондағы сын есімге талдау жасаңдар.
6 слайд
4 – тапсырма. Сөйлемдерден заттанған сын
есімдерді тауып жазыңдар.
6 слайд
4 – тапсырма. Сөйлемдерден заттанған сын есімдерді тауып жазыңдар.
