Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету

1 слайд
Сын тұрғысынан ойлауға үйретуде ақылдың алты қалпағын пайдалану

1 слайд

2 слайд
КОУЧИНГ БАРЫСЫ: 1.ӨЗ ОРНЫМЫЗДЫ ТАБАЙЫҚ... 2. ЖАҚСЫ ТІЛЕКТЕР... (ЖАҚСЫ СӨЗ ЖАРЫМ ЫРЫС) 3. ТАҚЫРЫПТЫ АШУ. 4. ТОПТЫҚ ТАПСЫРМА. ТАЛҚЫЛАУ 5. ТАНЫСТЫРЫЛЫМ. БЕЙНЕРОЛИК. 6. БАҒАЛАП КӨРЕЙІК... 7. КЕРІ БАЙЛАНЫС. 8. ҚОРЫТЫНДЫЛАУ.

2 слайд

3 слайд
Әркім өз есімін айтып танысады және өз есімінің бас әрпінен келетін бойындағы жақсы қасиетті айтып өтеді.

3 слайд

4 слайд
Сын тұрғысынан ойлау Ұжымдық сана ұғымы қалыптаса ды Еркін ойлайды Шығармашы лық белсенділігі артады Өз бетінше ізденеді Логикалы қ ойлау қабілеті артады Пәнге қызығушыл ығы артады Өзге пікірімен санасады Ойын еркін жеткізеді

4 слайд

5 слайд
МАҚСАТЫ: Мұғалімдерді сын тұрғысынан ойлауға үйрету модулмен және Эдвард де Бононың «Ақылдың алты қалпағымен» таныстырып, іс - тәжірибесінде пайдалануға бағыттау.

5 слайд

6 слайд
Сыни тұрғыдан ойлау – Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық түсінік. Бұл оқушылардың да, мұғалімдердің де сыни тұрғыдан ойлауды дамытуды саналы және оймен қабылдауын көздейді. Эдвард Глейзер (1941) сыни тұрғыдан ойлау қабілеттілігі үш элементтен тұратындығын болжап берді: 1. Проблемалар мен мәселелерді шешу кезінде ойлау үдерісін жүзеге асыру өзінің тәжірибесін қалыптастыру өрісіне кіреді. 2. Логикалық зерттеу мен талқылау әдістерін білу. 3. Осы әдістерді қолданудағы тәжірибелік дағдылар. Балалар мен ересектердің сыни тұрғыдан ойлауын дамытуға, проблемаларды зерделеу және шешімдерді жекелей немесе топтарда қабылдауға бағытталған заманауи білім беру бағдарламасы аталған үш негізгі элементке сүйенеді.

6 слайд

7 слайд
Сыни тұрғыдан ойлау деген –әр жеке тұлғаның кез –келген жағдайдағы мәселені ойлап, зерттеп қорытып, өз ойын еркін ортаға жеткізе алуы.Сыни тұрғыдан ойлау, өзіндік, жеке ойлау болып табылады.Ол – өз алдына сұрақтар қойып және үнемі оларға жауап іздеу, шешімін табуды қажет ететін мәселені анықтау, әр мәселеге байланысты өз пікірін айту, оны дәлелдей алу, сонымен қатар басқалардың пікірлерін дәлірек қарастыруды және сол дәлелдемелердің қисынын зерттеу дегенді білдіреді.

7 слайд

8 слайд
Сыни тұрғыдан ойлау – бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде алынған ақпаратты ойлауға, бағалауға, талдауға және синтездеуге бағытталған пәндік тәсіл, бұл одан кейін де әрекет жасауға негіз бола алады. Сын тұрғысынан ойлауға үйрету – қалай, қашан және қандай сұрақтар қою қажет екендігі, қалай, қашан және қандай негіздеу әдістерін пайдалану керектігі туралы негізді шешім шығаруға үйрету дегенді білдіреді.

8 слайд

9 слайд
«Сыни тұрғыдан ойлау» технологиясы бойынша, үш кезеңнен тұратын модульдік сабақты пайдаланады: Шақыру Іске асыру (мағынаны ашу) ұғыну, мәнін түсіну Рефлексия (ой толғаныс)  сананың өзіне, өзінің психикалық күйіне назар аударуы (қызығушылықты ояту)

9 слайд

10 слайд
Түстер психологиясы                                                Күнделікті өмірде біз аса мән бере бермейтін «түстердің» адам психологиясына айтарлықтай ықпалы бар екендігін бүгінде дүниежүзілік ғалымдар дәлелдеп шықты. Сіздің таңдаған түсіңіз айналаңыздағыларға сіз туралы көп мәліметті беріп тұрады. Мәселен, жасыңызды, мәдениет деңгейіңізді, біліміңізді, ерекшеліктеріңізді, мінезіңізді сіз жиі қолданатын түске қарап–ақ байқауға болады.                                                                            Сондықтан да, төменде ұсынылған түстер психологиясын оқи отырып, жақындарыңыз туралы мәлімет алуға немесе айналаңыздағы адамдардың сізге деген оң пікірін тудыра отырып, өз стильіңізді, бедел–бейнеңізді қалыптастыруға мүмкіндігіңіз бар. Көк түс – жан тыныштығын, молшылықты, татулықты білдіреді. Ол адамдар мен қоғамды байланыстыратын негізгі дәнекер іспетті, бірлік, көпшілдік сезімнің, сенімнің түсі. Сондай–ақ, көк  түсті ұнататындар өкпелегіш, сары уайымға салынғыш болып келеді. Әсіресе, көк түсті  молшылықтың  нышаны болғандықтан семіз келген адамдар ұнатады. Көк түсті таңдағандар – тыныш ортаны, мазасыздық пен сотқарлықтан, келіспеушіліктен алыс болуды қалайтындар. Олар бір- біріне деген сенімді қалайды және өзгелердің де оларға сенуіне әбден болады.                                        Сары түс – жеңілдік пен қуанышты, сабырсыздықты, нұр сәулені білдіреді. Қуаныштың, күн шапағатының нышаны. Сары түс адамды болашаққа бағыттайды, жаңалыққа талпындырады, заманауилыққа, дамушылыққа құштар етеді. Бұл түсті таңдаған кез келген адам қиындықты тезірек жеңуге  құлшынып, тезірек босап шығудың амалын іздеп тұрады. Өзгерісті жиі қалап тұрады, сары түске құмар адамға  тұрақсыздық  тән.                                                                  Қызыл түс адамның энергияға толы екенін көрсетеді. Өмірлік күшті, белсенділікті, нәтиже, сәттілікке қол жеткізу үшін барлық мүмкін болған талпынысты, бейімділікті, албырттықты, жеңіске деген жігерді, құлшынысты білдіреді. Бұл түсті таңдағандар - кез келген қиындыққа мойынсұнбайтын, күрескер, батыл адамдар                                                                                         Жасыл түс – еркіндікке деген жігерлікті, табандылықты, мақсаткерлікті, өзімшілдікті, «Мен» деп өзіне жоғары баға берушілікті білдіреді. Бұл түсті таңдағандар – өзінің құндылығына деген сенімді жоғарылатқысы келетіндер, айналасындағы адамдардан мақтаулар, жақсы пікірлер күтетін адмадар. Сондай- ақ, бұл түс тәкаппарлықтың нышаны.  Күлгін түс - адамның тілегені мен қиялындағысы  ақиқатқа айналады деген үміттің нышаны. Асыл арман мен көркем қиялдың түсі. Бұл түсті таңдағандар тек өзгелерді таң қалдырғысы немесе сүйсіндіргісі келмейді, өзін де таң қалдырғандығын қалайды. Сондай–ақ, бұл түсті  мектеп оқушылары, аяғы ауыр әйелдер  таңдап жатады. Оларға әлем сиқырлы, бар нәрсеге қол жеткізуге болатындай болып көрінеді.        Сұр түс – еркіндіктің нышаны. Бұл түсті таңдағандар – белгілі бір жүктелетін міндеттен ада болғысы келеді. Ештеңеге араласқысы келмейді, көпшілік ортаны ұнатпайды. Ортада оның бары, жоғы байқала бермейді.  Адамдар оларды тез жалықтырғыш, іш пыстыратын жаратылыс ретінде қабылдайды.                                                                                              Қара түс – абсолютті шекара, өмірдің тоқтайтындығының белгісі. Ол ғайып болу, өлім ойын көрсетеді. Қара түс – соңы, енді ештеңе болмайтындықтың нышаны. Десе де, қара түсті таңдаған адам  тағдыр ағысына қарсы тұра алады. Ақ түс – таза парақ, онда әлі де талай тарих жазылады.  Пәктік, тазалық нышаны. Ақ түс әділдікті білдіреді. Еш бояуы жоқ ақ түс кіршіксіз сезімді көрсетеді. Пәк қалыңдықтар ақ көйлекті осы себеппен де киеді. Аралас түстер:  Көк-қара – тыныштық.                                                                                 Сұр-көк -  сабырлық, немқұрайлылық.                                                                 Көк-қызыл қоңыр  – өз жағдайын өзі жасап алу.                                                 Көк-күлгін – нәзіктікке талпыныс.                                                          Көгілдір - түсінуге деген құлшыныс, айналасын махаббатқа бөлеу.                 Қоңыр-қызыл  – белсенділік.                                                                             Көк-жасыл – нақтылық, ұқыптылық.                                                         Ашық жасыл – жігерлік, бәрін өзіне бағындыруға талпыныс.                           Жасыл-сары  – адалдықты сүю.                                                                    Жасыл-қара  – турашылдық.                                                                        Сұр-жасыл – сенімсіздік.   

10 слайд

11 слайд
«Алты ойшыл қалпақ» әдісі Балалардың ойлау қабілетін дамытуда алты ойшыл қалпақ әдісін кең пайдаланады. Оның авторы американдық профессор Эдвард де Боно. Осы әдісті пайдалану кезінде мына жайттар болуы тиіс. 1.Әркім ойлану керек және ойларын айтады; 2.ойлау дағдысының дамуының бірі; 3.Тым күрделі жағдайларды қарапайым жағдайлармен алмастыру керек; 4.Жоспарлы және сатылы әрекет болу керек; 5.Затты зерттеу қажет және сөз таластырмау керек; 6.Менің пікірім әрқашан дұрыс демей, керісінше пайдалы ұсыныстар жасау керек. Басты міндет оны көре білу; 7.Біз көрмей тұрған, бірақ көруге міндетті ететін шешімдер мен идеялар болуы керек. Балалардың өзі ойлау қабілеттерінің ерекшеліктерін жақсырақ түсінуін, ойлау бейнелерін бақылаудың және мәселенің шешу кезінде ойлау үрдісін тиімді пайдалану мақсатында ойда қойылған міндеттермен нақтырақ байланыстыруға үйрету. Алты ойлау қалпақтарын қарапайым және практикалық әдіс. Ол практикалық ойлаумен байланысты. Негізгі үш қиындықты жеңуге мүмкіндік береді: 8.Эмоциалар; 9.Шарасыздық; 10.Түсінбестік. Әдіс ойлауды алты типке немесе тәртіпке бөлуге жол береді, олардың әрбіреулеріне түрлі түсті қалпақ сәйкес келеді. Бөлу арқылы әрбір тәртіп тиімдірек пайдаланады, жалпы ойлау үрдісі бір нүктеге топталып, тұрақты болады.

11 слайд

12 слайд
Алты қалпақты қолдану жоспары 1. Әдіс принциптері мен қолдануды үйрену, бұл ережелерді есте сақтап, пайдалануды үйренуге және оларды саналы түрде тәжірибеде қолдануға мүмкіндік береді. 2. Осыдан кейін нақты проблемаларды шешу кезінде ойлау бейнесін түсіну, бақылау және бейімдеу үшін белгіленген "ойлау тәртіптерін" қолдану. 3. Өзіміздің ойлау әдісімізді тек анықтау үшін қалпақты киіп, шешіп, ауыстырып, біз сол қалпақ көрсететін нақты рөлді өзіміз атқарамыз. Алты қалпақтар әдісі – ойлау кезінде белгілі бір принципті пайдалану: кенеттен ойлаудың түрлі аспектілеріне бөлек-бөлек назар аударуды үйрену талпынысы. Нәтижесінде осы әр түрлі аспектілердің үйлесімділігі толық көлемде ойлатады. Алты ойлау қалпақтары бағалау және талдамалық ойлауды толықтыра түсетін шығармашылық және құрылымдық ойлау үшін арналады.

12 слайд

13 слайд
Қалпақтарды пайдалану ережелері 1. Ойлау қалпағын киіп, біз сол қалпақ білдіретін рөлді иеленеміз. 2. Нақты түсті қалпақты шешіп, біз сол ойлау типінен бас тартамыз. 3. Қалпақты басқа қалпақпен ауыстыру кезінде ойлау әдісі ауысады. Бұл әдіс адамды ренжітпей, ойлау барысын ауыстырады. Біз айтылған ойларға қарсылық білдірмейміз, оларды ауыстыруды сұраймыз. 4. Өзіндік пікірді білдіру үшін тек қалпақты атауға болады, солайша қай ойлау әдісі пайдаланатындығы көрсетіледі. Мысалы, қара қалпақты киетіндігіңізді тек айтсаңыз ғана, сіз оны ұсынған адамға қарсылық білдірмей, идеяны талқылай аласыз.

13 слайд

14 слайд
  Ақ қалпақ Ақ түс таза қағаз беті сияқты алалықсыз және объективті. Фактілер, ақпарат, сұрақтар негіз болады. Қандай ақпаратымыз бар ? Айтылған пікірді растайтын немесе жоққа шығаратын қандай фактілер бар? Қандай ақпарат қажет ? Жетіспейтін ақпаратты қалай аламыз? Қандай сұрақтар қойып, жауап алуымыз керек? Әр типтің қысқаша сипаттамасы:

14 слайд

15 слайд
Қызыл қалпақ Қызыл түс ашуды, шиеленісті білдіреді. Қызыл қалпақта адамды эмоциялар, сезу, сезімдер билейді. Осыған байланысты менде қандай сезімдер туындайды? 

15 слайд

16 слайд
Сары қалпақ Сары түс – күн көзінің, тіршілік түсі. Сары қалпақтағы адам оптимизмге толы, ол артықшылықтарды іздестіреді. Не себептен осыны істеу керек? Артықшылықтары қандай? Бұл кім үшін пайдалы? Артықшылықтар қалай пайда болады? Осының пайдалы жақтары бар ма? Қандай жағдайларда бұл пайдалы болады?  

16 слайд

17 слайд
Қара қалпақ Қара түс – қараңғылық, қаһарлық, бір сөзбен айтқанда – суық. Қара қалпақта адам қауіптілік танытады. Бұл көмектеседі ме? Қандай қателер бар? Кемшіліктері қандай? Бұл идея жүзеге аса алады ма? 

17 слайд

18 слайд
Жасыл қалпақ Жасыл қалпақ – өсімдіктердің, молшылықтың, табыстылықтың түсі. Жаңа идеялар туындап, шығармашылық бастауын алады. Осы жағдайда не істей аламыз? Баламалы идеялар бар ма? – деген сұрақтар туындайды

18 слайд

19 слайд
Көк қалпақ Көк қалпақ – аспан түсі. Ол ұйымдастыру және басқарумен байланысты. Неге қол жеткіздік? Болашақта не істеу керек?  

19 слайд

20 слайд
Ойлаудың алты қалпағы 1.Қызыл қалпақ ( Эмоциялық көңіл күйін білдіреді) 2.Қара қалпақ (Сын айтады) 3.Сары қалпақ (Жақсы тұстарын айтады) 4.Ақ қалпақ (Өз пікірін білдіреді) 5.Жасыл қалпақ (жаңа идея ұсынады) 6.Көк қалпақ (Басшылық жасап, қорытынды айтады)

20 слайд

21 слайд
6-қалпақ әдісіне қосымша ақпарат: 1. Неліктен қалпақтар? Қалпақ оңай киіліп, оңай шешіледі. Бұл біздің жағдайымызға қатысты, себебі біз ойлау типтерін түсті қалпақтарды сияқты оңайлықпен ауыстыра алуымыз керек. 2. Ойлаудағы 90%-ға дейінгі қателер (техникалық емес салаларда) – бұл қабылдау қателері. Логикалық қателер өте сирек болады. 3. Алты қалпақтар әдісі біздің ойлауымызды байыта түсіп, анағұрлым жан-жақты етеді. Егер біз біреуді әлдебір нәрсе туралы ойлауды тек сұрасақ қана, жиі кезде олар түсінбеушілі...

21 слайд