Төрт жастағы балалардың кеңістікті бағдарлау ерекшелігі

1 слайд
«4 жастағы балалардың кеңістікті бағдарлау ерекшелігі»

2 слайд
Жоспар  Кеңістікте бағдарлау.  Кеңістікте  бағдарлаудың заттар арасындағы қатынастары.  Баладағы кеңістікті бағдарлау ерекшелігі.

3 слайд
Кеңістікте бағдарлау Бала сәбилік шақта-ақ заттардың кеңістікте орналасуын  көру іскерлігін  меңгередіАлайда  ол  заттар  арасындағы кеңістік  б ағыттары  мен  кеңістік  қатынастарын  заттардың  өзіненбөлм ейді.Заттар  мен  олардың  қасиеттері  туралы  ұғымның  пайда  болуы,кеңістік  туралы  ұғымнан  бұрын  пайда  болады  және олардың негізі болып табылады.

4 слайд
К еңістікте бағдарлау  Кеңістіктің басқа бағыттарын да (алда, артта) бала өзіне қатысты  анықтайды.  Кеңістікте  бағдарлаудың  бұдан  әрі  дамуында  балалар  заттар арасындағы қатынастарды (бір зат екінші заттың арғы жағында,  алдында, оң жағында,  сол жағында , арасында т. б.) бөле бастайды.  Балада  кеңістікті  бағдарлау  түсінігін  жақсы  қалыптастыру  үшін «оң жақта тағы не бар? және сол жақта тағы не орналасқан?, оның  алдында ше немесе артында, жанында не орналасқан?» деген сияқты  сұрақтар қою арқылы түсіндіруге болады.

5 слайд
К еңістік қатынастары  Кеңістік қатынастары туралы ұғымның пайда болуы қатынастардың  әр  түрін  баланың  бөлуіне  және  белгілеуіне  жәрдем  ететін  сөздегі  шартты белгілерді игерумен тығыз байланысты. Мұнда қатынастардың  әрқайсысында («үстіңгі-төменгі», «артқы-алдыңғы») бала әуелі қосар  заттың  бір  мүшесі  жөніндегі  ұғымды  меңгереді  (мысалы,  «үстіңгі»,  «алдыңғы»),  сосын  осы  түсінікке  сүйене  отырып,  екінші  мүшесін  меңгереді. Бірақ заттар арасындағы қатынастар туралы ұғымды меңгере  отырып, бұл қатынастарды бала өз тұрғысынан ғана ұзақ уақыт бағалай  алмайды, есепті бастау нүктесін өзгертуге мүмкіндігі жетпейтін болып  шығады, егер өзге бір жақтан қарағанда, қатынастардың өзгеретінін де  түсіне алмайды, мысалы, мұндайда бір жолы алда тұрған зат келесіде  артта болады, бірде сол жақта тұрған зат екінші жолы оң жақта бола  алады және  т. с. с.

6 слайд
Зерттеу Зерттеулердің  бірінде  мектеп  жасына  дейінгі  балаларға  олардың  бір тобы отыратын бөлменің макеті берілді де, бөлме ішіндегі жихазды  кәдімгі  бөлмедегідей  орналастыру  ұсынылды.  Әуелі  сұлбадағы  есік  орналастырылған  қабырға  бөліп  алынды.  Сонымен,  бала  бөлмені  күнде өзі көріп жүргендей күйде қабылдады. Сосын тапсырма екінші  рет ұсынылды, бірақ бұл жолы сұлбалар терезелер орналасқан қабырға  бөлектенді. Бала енді бөлмені әдеттегіден өзгеше жақтан қабылдауға  тиіс болды. Бірінші тапсырманы орындау тіпті төрт жасар балалардың өзіне де  қиынға соққан жоқ. Ал, екінші вариантта тапсырманы орындап шығуға  олардың  мүмкіндігі  жетпеді.  Мектепке  дейінгі  естиярлардың  кейбір  бөлігі,  мектепке  дейінгі  ересектердің  үштен  бірі  бұл  жағдайларда  жихазды тұратын орындарына дұрыс қойып шықты. Бұл жолы балалар  кеңістік  қатынастарын  жихаздың  нақтылы  орналасуын  көрсететін сөздер мен белгілеп қойады. Сонымен ,  тек  мектепке  дейінгі  шақтың  соңында  ғана  (онда  да  балалардың  бәрінде  емес)  өзі  тұрған  орынға  қарамастан  кеңістікте  бағдарлау, есепті бастау нүктесін өзгерту іскерлігі қалыптасады. Әйтсе  де,  мұндай  бағдарлау  заттардың  арасындағы  кеңістік  қатынастарын  балалардың  өздері  өзгертіп,  оларды  түрлі  тұрғыда  қарастырып  және  сөзбен белгілеп оқытудың көмегімен ғана біршама оңай қалыптасады.

7 слайд
 Төрт жасқа қараған балалар тобында кеңістік және уакыт түсініктерін дамыту үшін күнделікті өмірді, режимдік мезеттерді өткізу, қимыл -қозғалыс ойындарын ертеңгілік гимнастиканы пайдаланған жөн.  Балалардың кеністік бағдарларын зерттеу олардын бағдарлай білуінің негізі өз дене мүшелерін айыра білуі екендігін көрсетті. Осы ерекшелікті ескеріп, балаларды өз дене мүшелерін, олардың атауларын айқын түрде айыра білуге үйрету және соларға сүйеніп балаларды кеңістік бағыттарымен таныстыру өте маңызды. Он қолы мен сол қолын және өз денесінің оң жағы мен сол жағын айыра білудің ерекше мәні бар. Балаларға бұл жөнінен едәуір қиындық келеді, егер балаларды екі қолының атауларымен және олардың түрліше функцияларымен (кызметімен) бірден таныстырып отырса, ондай қиындықты жеңуге болады: оң қолымен бала касық, ал сол қолымен — нан немесе тәрелке ұстайды; оң қолымен бала қарындаш ұстайды, сурет салады, ал қағаз жылжымау үшін сол қолымен оны демеп отырады Осыны есте сақтап және әрқашан балаларға ескерте отырып, тәрбиеші балалардың өз дене мүшелерін айыра білуін,заттардың кеңістікте орналасу және кеңістіктегі қыимыл қозғалысбағатын анықтай біліуін қалыптастырады.