Тұқымның аурумен зақымдануын анықтау

1 слайд
АТАКЕНТ 2020ПӘН Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ АДАМИ ӘЛЕУЕТТІ ДАМЫТУ БАСҚАРМАСЫ МАҚТААРАЛ АГРАРЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ Жеміс және көкөніс шаруашылығы пән - практика саба қ

2 слайд
2 КІРІСПЕ Тұқымның аурулармен залалдануы.  Аурулармен зақымданбаған тұқымдық жадығатты егістікке пайдалану - ауыл шаруашылығы дақылдарынан мол әрі сапалы өнім алудың бір кепілі. Тұқымтану практикасында (іс санасында) тұқымның аурулармен залалдануын (дерттенуін) анықтауға үлкен мән беріледі. Ауру тұқым жиі түрде ауылшаруашылық дақылдарының өнімі мен сапасының нашарлауына әкеліп соғады және мен сапасын төмендетеді Сондықтан да тұқымның аса қауіп аурулармен залалдануына жол берілмейді, немесе мемлекеттік стандарттармен шектеледі. Тұқымның аурулармен залалдануын (дерттенуін) анықтағанда саңырауқұлақ жөне бактериялық аурулардың бар-жоғын, олардың түр құрамын және тұқымның залалдануы дәрежесін белгілейді. Аурулармен заладдану нәтижелерін дақылға жөне ауру түріне байланысты массаның процентімен немесе 1 кг тұқымға шаққандағы санымен есептейді. Тұқымның аурулармен залалдануын анықтау үшін мемлекеттік стандарттармен төмендегідей 4 тәсіл қарастырылған: макроскопиялық, центрифуга төсілі, биологиялық және Люминесценттік тәсіл Біз осы тәсілдің анықтау шараларымен танысамыз.

3 слайд
3 Макроскопиялық тәсіл Тұқым тазалығын анықтағанда жай көзбен, немесе үлкейткіш шынының көмегімен ондағы қоспаларды да анықтайды: бидай, арпа, сұлы, астық тұқымдас шөптерде - қара күйе қапшықтары мен қастауыш (спорынья) склероцийлерін тұқым массасына процентпен, ал бұршақ дақылдарында-ақ жөне сүр шірік склероцийлерінде де тұқым массасына процентпен .

4 слайд
4 Люминесценттік тәсіл – Люминесценция Негізгі дақылдың тұқымдары қара қағаз бетіне салынып, улътра күлгін жарықтағыш аспаптың астына орналастырылады. Бидайдың сау тұқымдары көкшіл- жасыл немесе көкшіл-күлгін түспен жарықталады, ал қара күйе ауруымен жоғары дәрежеде залалданған тұқымдар қоңыр,көмескі түсте қалады. Асбұршақ тұқымының кесел (аскохитоз) және фузариозбен залалданған жерлері көмескі қызыл-қоңыр түспен жарықталады. Қант қызылшасының тұқымдары құрғақ шірікпен (фомоз) дерттенгенде тұқымның бетіндегі саңырауқұлақ пикнидалары ақ күңгірт түспен, ал фузариозбен залалданған жүгері тұқымы ашық қызғылт-сары, немесе қызыл-күрең түспен жарықталады.

5 слайд
5БҰРШАҚ ТҰҚЫМДАСТАР

6 слайд
6

7 слайд
7

8 слайд
8Мемлекеттік үлгі қалыптармен мөлшерленетін (МҮҚ) себу сапа көрсеткіштері.   Тұқымның тазалығы  - егістік жадығаттың негізгі көрсеткіштерінің бірі. Егістік жадығаттың (тұқымның) тазалығы деп ондағы негізгі дақылдың пайызбен көрсетілген массасын атайды. Тазалықты анықтағанда көптеген дақылдарда (шөптерден басқа) 1 кг тұқымға есептегендегі басқа мәдени өсімдіктер мен арамшөптердің тұқым санын ескереді.Тұқым тазалығы , қоспа мөлшері мен саны әрбір дақыл үшін жеке-жеке МҮҚ- мен мөлшерленеді. Неғұрлым қоспалар аз болса, солғұрлым тұқым тазалығы жоғары. Таза тұқымдар өзінің биологиялық белгілерін (өнгіштік, тіршілік ұзақтығы т.б.) жақсы сақтайды және себуге аз мөлшерде жұмсалады.

9 слайд
9 Тұқымның зиянкестермен жарақаттануы   Зиянкестердің тұқымда жарақаттануынан егіннің көктеуі, дақылдың өсіп дамуы әлсірейді де өнім мен оның сапасына әсер етеді. Тұқымның зиянкестермен зақымдануын айқын және жасырын түрінде анықтайды. Оның үстіне пакетпен алынған орташа үлгіні тұқым сапасын талдау лабораториясына түскеннен кейін екі тәуліктен кешіктірмей талдау қажет. Егер талдау жылдың суық кезінде жүргізілсе, онда тұқым үлгісі бөлме температурасында 1,5-2,0 сағ. ұсталады. Кенелерді қозғалысқа келтіру мақсатында тұқым үлгісін 25-28 ºC- да 20-30 мин. бойы жылытады .

10 слайд
10 Тұқымның айқын жарақаттануын анықтау   Т ұқым үлгілерін диаметрі 2,5 және 1,35 мм дөңгелек саңылаулы екі елеуіште елейді. Ұсақ тұқымды дақылдарға саңылау диаметрі 1,0 мм елеуіш қолданылады. Тұқым 3 мин. еленеді, елеуіштен өткен массаны астына қара қағаз салынған шынының үстіне төгеді де кенелердің бар-жоғы тексеріледі. Саңылау диаметрі 1,5 және 1,0 мм елеуіштерде қалған тұқымда бізтұмсық, зауза қоңыздары және олардың балапан құрттарының (личинкаларының) бар-жоғы қаралады; саңылау диаметрі 2,5 мм елеуіште қалған ірі зиянкестер және олардың балапан құрттары мен гусеницаларының бар-жоғы қаралады. Талдау кезінде табылған тірі зиянкестердің әр түрінің санын 1 кг тұқымға есептейді. Кенемен зақымданудың  үш дәрежесі  белгіленген:  бірінші дәрежеде  - 1 кг тұқымда 20 данадан аспайтын тірі кенелер болады;  екінші дәрежелі  зақымдануда - 1кг тұқымда тірі кенелердің саны 20-дан артық және олар колония түзбейді, әрі еркін қозғалады;  үшінші дәрежелі  зақымдануда – кенелер киізденген тұтас масса түзеді және олардың қозғалуы қиындайды.

11 слайд
11Тұқымның бізтұмсықпен жасырын зақымдануы   Бидай, қара бидай, күріш, арпа тұқымдарының тұқым үлгісінде тірі зиянкестер болмағанда, оның есесіне өлі бізтұмсықтар немесе олармен зақымданған тұқым болғанда анықтайды. Жасырын зақымдануын (жарақаттануын) анықтау үшін шөкімнен негізгі дақылдың 200 данасы сұрыпталады, абайлап оларды тілік бойымен екіге жарып кеседі және үлкейткіш шынының астында балапан құрттар, қоңыздар және куколкаларды айқындайды. Зақымданған тұқымдарды санап, олардың пайызын анықтайды .

12 слайд
12