Тұқымның тіршілікке қабілеттілігін анықтау

1 слайд
АТАКЕНТ 2020ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ АДАМИ ӘЛЕУЕТТІ ДАМЫТУ БАСҚАРМАСЫ МАҚТААРАЛ АГРАРЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ ПӘН Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру

2 слайд
 2 КІРІСПЕ Тұқым - тозаңдану мен ұрықтанудан кейін гүлден пайда болған гүлді өсімдіктердің таралуының ең маңызды органы болып табылады. Тұқым гүлді өсімдіктерде жемістің ішінде болатын, ал жалаңаш тұқымдылардың мегаспорофиллде орналасқан түйінде тұқым ұрығынан, (тұқым бүршігінен) дамиды. Кейде ұрықтанусыз дамиды, (апомиксис). Типтік тұқым 1-2 интегументтен түзілген жабыннан,(қауыз), ұрықтан тұрады. Тұқымда кейде бірнеше ұрықтар түзіледі, полиэмбриония, (жалаңаш тұқымдарда, орхидті, күрделі гүлділерде, лалагүлділерде жиі болады). Қалыптасқан ұрықта ұрық қапшығы, тамыр мойыны, тұқымжарнақтары, (немесе тұқым жарнағы), бүршігі болады. Жаңа жиналған тұқым және төменгі температурада сақталған тұқым, жиі түрде төменгі өнгіштікпен ерекшеленеді. Мұндай тұқымдар далалық жағдайда сирек егін көгін береді. Бұл ұрықтың тіршіліксіз' қалғанынан емес, тұқымның егін жинағаннан кейінгі пісіп- жетілу,'немесе оның тыныштық күйіне байланысты болады. Тұқымның тіршілікке қабілеттілігі - тұқым материалындағы тірі тұқым проценті. Оны таза тұқым сапасын білу, немесе төмен' өшгіштікгің себептерін түсіндіру үшін анықтайды. Тіршілікке қабілеттілігі 12037-82 МСТ бойынша бөлінген орташа үлгіден сүрыпталған негізгі дақыл тұқымынан әрқайсысы 100 тұқымнан санап алынған екі үлгімен анықталады. Тіршілікке қабілеттілікті анықтаудың бірнеше тәсілдері бар: сілті ерітіндісінде -тұқымның ісіну жыддамдығы, люминесцетті жөне тұқымның тетразол, қышқыл фуксин немесе индиго-карминмен боялу ерекшеліктері-бойынша (12039-82 МСТ).

3 слайд
3Өсімдік тұқымының құрылысы

4 слайд
Жабық тұқымдар Күнбағыс тұқымдары өздері ашылмайды 4 Тұқымдардың маңыздылығы Өсімдіктер әлемінде тұқымдардың рөлі зор. Тұқымдардың маңызды функциялары: 1. тұқымдар ұрықтардың дамуын, пісуін және қорғалуын қамтамасыз етеді; 2. өсімдіктерді қоныстандыруға қатысады; 3. тұқымдар планетамыздың бүкіл жануарлар әлеміне құнды (жоғары калориялы) тағам өнімі ретінде қызмет етеді. Адам тұқымдарды кеңінен қолданады: тамақ, мал, дәрі-дәрмек және өнеркәсіп. Ашық тұқымдар Бұршақ дәні кебеді, бұйраланады және тұқымдарды лақтырады

5 слайд
Тіршілікке қабілеттілікті анықт ау Люминесценттік тәсіл ылғалдандырылған сүзгіш қағазда 30-45 минөттен соң өлі тұқымдардан бөлінген заттардың флуоресценциясына негізделген. Жарықтың улътракүлгін сәулелермен қарағанда (УФС, жарық сүзгішті ОИ-18 жарықтандырғышпен) өлі тұқымдардың айналасында тұқым мөлшерінен үлкенірек ашық флуоресценцияланған дақтар байқалады (беде тұқымыңда қызыл, ал жоңышқа — кекшіл түсті). Көптеген екпе дақылдар тұқымдарының тіршілікке қабілеттілігін тетразол, индиго-кармин немесе қышқыл фуксин бояғыш заттармен анықтағанда тұқымды алдын ала 18-20°С жылылықта белгілі бір уақыт аралығында (қара бидай, сүлы ж.б. —1-2 сағ.; арпа, күнбағыс — 4,5; бидай, жүгері — 5-6; қара қүмық - 16-17, асбүршақ, сиыржоңышқа т.б. — 16-18 сағ.) суда дымқылдандырады, сонан соң тұқымды ұзын бойымен тең екі жартыға бөледі (бидай, арпа, сұлы, жүгері, күріш), немесе тұқымдық қабығын алып тастайды (асбүршақ, күнбағыс, сиыржоңышқа т.б.). талдауға тұқымның бірінші жартылары алынады, ал екінші жартысы суы бар ыдысқа қалдырылады да қажет болғаңда анықтауды қайталайды.

6 слайд
6Тұқымды тетразолда бояу тәсілі ұрықтың тірі клеткаларының түссіз хлорлы теразолды фармазанға айналдыру қабілетіне негізделген. Осының нәтижесінде тұқымның ұрығы қызыл түске боялады, ал елі тұқымның ұрығы түссіз қалады. Бұл тәсілді қолданганда дайындалған әрбір жүз жартыкешті суда мұқият жуады, соңынан оларды стақанға салып үстінен 0,5%тетразол ерітіндігін құяды да 20°С жылылықта 1 сағ. 30 мин. немесе 30°С жылылықта 40-50 мин уақытқа қалдырады. Тиісті уақыт өткен соң тұқымды мүқият тексереді. Тіршілікке қабілетті тұқымдарға ұрығы боялған түқымдарды жатқызады.

7 слайд
 7Тұқымның индигокармин немесе қышқыл фуксинде боя лу тәсілі ұрықтың тірі клеткаларының ерітіндіні өткізбейтін, ал өлі клеткалардың жеңіл өткізіп боялағьш ерекшелігіне негізделген. Бұл төсілде стақандағы жуылған тұқым қабығы алынған бүтін тұқымдарға 0,1 % индигокармин немесе қышқыл фуксин ерітіндісін зерттеліп отырған материал толық жабылғанша құяды. Белгілі бір уақыт еткеннен кейін (бидай, сұлы, арпа, жүгері, қара құмық т.б. үшін 10-15 мин; асбұршақ, атбас бұршақ, майбұршақ, сиыржоңышқа т.б. 2-3 сағ.) тіршілікке қабілетгі (ұрығы боялмаған) жөне тіршілікке қабілетсіз (ұрығы боялған) тұқымдарды есептейді.

8 слайд
8Т ұ қымны ң тіршілікке қабілеттілігін арифметикалық Көрсеткіші және екі үлгіні талдау нәтижелеріндегі рұқсат етіл гені   Тіршілікке қабілетгіліктің орташа арифмети- калық керсеткіші, % Екі үлгі бойынша ауытқулар, % Екі үлгі, нөтижелері бойынша р ұ қсат етілген ауытқулар, % Тіршілікке қабілеттілік - тің орташа арифмети- калық көрсеткіші, Екі үлгі бойынша ауытқулар , % Екі үлгі нәтижеле -ріне сейкес рүқсат етілген ауытқу- лар, % 99 1 2 88-89 11-12 9 98 2 4 84-87 13-16 10 97 3 5 79-83 17-21 11 95-тен 96-ға дейін 4-5 6 74-78 22-26 12 93-, -94 6-7 8 65-73 90-, -92 8-10 8 - 27-35 13

9 слайд
 9Тіршілікке қабілеттілігі жоғары т ұ қымны ң көктеп жер бетіне қарқынды шығуы

10 слайд
Тіршілікке қабілеттілігі жоғары т ұ қымны ң вегетация кезеңіндегі қарқындылығы

11 слайд
 11