11 сынып Биология ЖМБ тапсырмалар

Мәтінге сәйкес келетін тест тапсырмалары мен биологиялық диктант тапсырмалары:

Тест тапсырмалары

1. Адам организміндегі шамамен қанша түрі гормон бөледі?

   • A) 100

   • B) 150

   • C) 200

   • D) 50

2. Қай ұлпа немесе без тироксин байланыстырушы глобулиннің (ТБГ) нысанасы болып табылады?

   • A) Бауыр

   • B) Қалқанша без

   • C) Ұйқы безі

   • D) Бүйрек

3. Инсулиннің жеткіліксіз бөлінуінде қандай ауру дамиды?

   • A) Гипертензия

   • B) Қант диабеті

   • C) Гипотиреоз

   • D) Аллергия

4. Қант диабетінде байқалатын негізгі метаболизмдік бұзылыстардың бірі:

   • A) Қандағы холестериннің азаюы

   • B) Қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауы

   • C) Протеин синтезінің артуы

   • D) Глюкозаның тотығу жылдамдығының жоғарылауы

5. Инсулин қандай безде өндіріледі?

   • A) Қалқанша без

   • B) Бауыр

   • C) Ұйқы безі

   • D) Бүйрек үсті безі

6. Қандай гормон инсулиннің әсеріне қарама-қарсы әсер етеді?

   • A) Эстроген

   • B) Тестостерон

   • C) Глюкагон

   • D) Соматостатин

7. Эстрогеннің негізгі нысана-ұлпалары:

   • A) Жүрек пен бауыр

   • B) Жатыр мен сүт бездері

   • C) Бүйрек пен ми

   • D) Бұлшықет пен тері

8. Қандай процесс инсулин әсерінен цитоплазмалық мембранада пайда болады?

   • A) Протеин фосфорлануы

   • B) Глюкозаның тотығуы

   • C) Глюкоза транспортерінің мөлшерінің артуы

   • D) Эстрогеннің биосинтезі

9. Қай гормон бауырдағы гликогеннің ыдырауын қамтамасыз етеді?

   • A) Тестостерон

   • B) Глюкагон

   • C) Инсулин

   • D) Соматостатин

10. Қандай гормонның жасушаішілік әсерінің механизмі белгісіз?

    • A) Глюкагон

    • B) Инсулин

    • C) Тестостерон

    • D) Эстроген

Биологиялық диктант тапсырмалары

1. Инсулин гормоны ... безінде өндіріледі және оның жетіспеушілігі ... ауруын тудырады.

2. Эстрогеннің негізгі нысана-ұлпалары ... және ... болып табылады.

3. Глюкагон гормоны бауырдағы ... ыдырауын қамтамасыз етеді.

4. Қандағы ... деңгейінің жоғарылауы қант диабетінің негізгі симптомы болып табылады.

5. Соматостатин гормоны ... гормонының бөлінуін реттейді.

6. Эстроген ерлердің жыныс гормоны ... тізбегінде пайда болады.

7. Ұйқы безінің ... жасушалары инсулин гормонын бөледі.

8. Инсулиннің негізгі функцияларының бірі - ... деңгейін төмендету.

9. Қант диабетінің кейбір түрлерінде инсулин молекуласының құрылымдық ... кездеседі.

10. Эстрогендер рецепторлық ... арқылы әсер етеді, бұл әйел организмінде ... синтезін қамтамасыз етеді.

Бұл тапсырмалар оқушылардың тақырыпты терең түсінуіне, гормондардың атқаратын қызметін, олардың нысаналық әсерін, сонымен қатар аурулармен байланысын түсінуіне мүмкіндік береді.

Биологиялық диктант тапсырмалары:

1. Адам организмінде шамамен _____ түрі бар жасушалар кездеседі.

2. Гормонға нысана ретінде тек бір немесе бірнеше _____ алынады.

3. Гормонның белгілі бір биохимиялық немесе физиологиялық реакция туғызатын ұлпасы - бұл _____.

4. Тироксин байланыстырушы глобулиннің (ТБГ) нысанасы - бұл _____.

5. Инсулиннің жетіспеушілігі _____ ауруының дамуына себеп болады.

6. Қант диабеті кезінде қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауы деп аталады - бұл _____.

7. Қант диабеті кезінде несеппен глюкозаның шығарылуы деп аталады - бұл _____.

8. Инсулин - ұйқы безінің Лангерганс аралшықтарының _____ жасушалары бөлетін гормон.

9. Инсулиннің әсерінен глюкозаның қаннан _____ етуі белсендіріледі.

10. Қант диабетінің инсулинрезистентті түрі кезінде _____ құрылымы бұзылады.

11. Глюкагонның әсері инсулинге _____.

12. Глюкагон бауырдағы _____ ыдырауын қамтамасыз етеді.

13. Ұйқы безінің тағы бір гормоны - бұл _____.

14. Инсулин ұлпалардың жасушаларының бетінде арнайы _____ рецепторларымен байланысады.

15. Эстрогендердің негізгі түрі әйел организмінде _____ деп аталады.

16. Эстроген рецепторлары негізінен _____ мен сүт бездерінде болады.

17. Эстроген мембрана арқылы өтетін майда еритін _____ болып табылады.

18. Эстрадиол рецепторлармен байланысқанда _____ гендердің транскрипциясын туғызады.

19. Овальбумин - жұмыртқа жолына тән _____ күйдегі ақуыз.

20. Сүт безіндегі эстроген рецепторларының саны кеуденің _____ дамыған кезде азаяды.

21. Кеуде қатерлі ісігін ерте сатысында анықтау үшін _____ рецепторлардың мөлшерін өлшеу қолданылады.

22. Ұйқы безі бөлетін негізгі үш гормон - инсулин, _____ және соматостатин.

23. Соматостатин - бұл инсулиннің _____ реттейтін гормон.

24. Эстроген майда еритін болғандықтан, жасуша мембранасы арқылы өтеді және _____ рецептор-неруызымен байланысады.

25. Инсулин нысана-жасушаларға қосылғаннан кейін _____ минут ішінде әсер етеді.

26. Эстрогендік рецепторлар белгілі бір гендермен әрекеттесіп, сәйкес _____ мРНК түзілуін қамтамасыз етеді.

27. Глюкозаның жасушаға тасымалдануын _____ рецепторлары қамтамасыз етеді.

28. Көбіне нысана-жасуша рецепторларының синтезі бұзылған кезде _____ диабеті дамиды.

29. Инсулин әсерінен глюкоза жасушаға тасымалданатын _____ молекулаларының мөлшері артады.

30. Жасуша мембранасы арқылы өтетін эстроген _____ және екінші жалғастырушы ретінде ядроға өтеді.

Оқушылар бос орындарға мәтіннен дұрыс жауаптарды қоюы қажет

1. Түсіну және Талдау

Тапсырма: Мәтінді оқып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.

• Нысана-ұлпа (target tissue) ұғымы не үшін маңызды?

• Инсулиннің жетіспеушілігі қандай аурудың себебі болып табылады?

• Глюкагонның негізгі қызметі қандай, және ол инсулинмен қалай әрекеттеседі?

Бағалау критерийлері:

• Жауаптарда негізгі анықтамалар мен себеп-салдарлық байланыстар көрсетілген.

• Жауаптар мәтіннен алынған ақпараттарға негізделген.

2. Салыстыру тапсырмасы

Тапсырма: Кестені толтырыңыз, онда инсулин, глюкагон және эстроген гормондарының негізгі қызметтері мен олардың әсер ету нысана-жасушалары көрсетілсін.

Бағалау критерийлері:

• Әр гормонның қызметі мен нысана-жасушасы дұрыс көрсетілген.

• Ерекше сипаттамалар толық және түсінікті түрде сипатталған.

3. Қолдану тапсырмасы

Тапсырма: Гормондардың әсерін түсіндіретін қысқаша презентация жасаңыз. Әр гормонның адам ағзасына қалай әсер ететінін, олардың жетіспеушілігінің немесе артықтығының әсерін мысалдармен көрсетіңіз.

Бағалау критерийлері:

• Презентацияда гормондардың биологиялық рөлі нақты әрі қысқа түсіндірілген.

• Мысалдар дұрыс әрі контекстке сәйкес келтірілген.

4. Синтез тапсырмасы

Тапсырма: Мәтіннің негізінде "Инсулин және қант диабеті" тақырыбына қысқаша эссе жазыңыз. Эсседе инсулиннің қызметі, диабет пайда болуының механизмдері және инсулинмен емдеудің рөлі туралы айтылуы керек.

Бағалау критерийлері:

• Эссе құрылымы (кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды) логикалық және түсінікті.

• Жазылған мәтінде инсулиннің қызметі мен диабет механизмдері толық қамтылған.

5. Анализ тапсырмасы

Тапсырма: Инсулин мен эстрогеннің жасушаға әсер ету механизмдерін салыстырып, олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарын талдаңыз. Осы гормондардың жасушаішілік әсер ету ерекшеліктерін мысалдар арқылы көрсетіңіз.

Бағалау критерийлері:

• Гормондардың жасушаға әсер ету механизмдерінің айырмашылықтары мен ұқсастықтары нақты әрі толық талданған.

• Талдау қисынды, мәтіннен алынған ақпараттарға негізделген.

6. Креативтік тапсырма

Тапсырма: Диабеттің алдын алу немесе емдеу мақсатында гормондар терапиясының болашағы туралы ғылыми мақалаға болжамды ұсыныстар жазыңыз. Оған инсулиннің әсер ету уақыты мен әсер ету механизмін қалай жақсартуға болатыны туралы ойларыңызды қосыңыз.

Бағалау критерийлері:

• Ұсыныстар ғылыми негізделген және мәтіндегі ақпаратқа сүйенген.

• Идеялар креативті және болашақ зерттеулерге бағытталған.

7. Талдау және Бағалау

Тапсырма: "Гормондардың адам денсаулығына әсері" тақырыбы бойынша пікірталасқа дайындалыңыз. Төмендегі сұрақтарды талқылаңыз:

• Гормон жетіспеушілігі қандай жағдайда денсаулыққа қауіп төндіреді?

• Гормондардың терапиядағы рөлі қаншалықты маңызды?

• Инсулин резистенттілігінің алдын алу үшін қандай қадамдар қажет деп ойлайсыз?

Бағалау критерийлері:

• Пікірталасқа ұсынылған жауаптар терең әрі деректермен негізделген.

• Тақырып бойынша ойларын дәлелдермен, ғылыми негізде қорғай алады.

Осы тапсырмалардың әрқайсысы оқушылардың биохимиялық және физиологиялық білімдерін дамытуға бағытталған және оларды практикалық қолдану дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі.

Жауаптары:

Тест тапсырмаларының жауаптары:

1. D) 50

2. A) Бауыр

3. B) Қант диабеті

4. B) Қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауы

5. C) Ұйқы безі

6. C) Глюкагон

7. B) Жатыр мен сүт бездері

8. C) Глюкоза транспортерінің мөлшерінің артуы

9. B) Глюкагон

10. A) Глюкагон

Биологиялық диктант тапсырмаларының жауаптары:

1. Инсулин гормоны ұйқы безінде өндіріледі және оның жетіспеушілігі қант диабеті ауруын тудырады.

2. Эстрогеннің негізгі нысана-ұлпалары жатыр және сүт бездері болып табылады.

3. Глюкагон гормоны бауырдағы гликогеннің ыдырауын қамтамасыз етеді.

4. Қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауы қант диабетінің негізгі симптомы болып табылады.

5. Соматостатин гормоны инсулин гормонының бөлінуін реттейді.

6. Эстроген ерлердің жыныс гормоны тізбегінде пайда болады.

7. Ұйқы безінің бета жасушалары инсулин гормонын бөледі.

8. Инсулиннің негізгі функцияларының бірі - қандағы глюкоза деңгейін төмендету.

9. Қант диабетінің кейбір түрлерінде инсулин молекуласының құрылымдық өзгерістері кездеседі.

10. Эстрогендер рецепторлық ақуыздар арқылы әсер етеді, бұл әйел организмінде белоктың синтезін қамтамасыз етеді.

Қосымша диктант тапсырмаларының жауаптары:

1. Адам организмінде шамамен 200 түрі бар жасушалар кездеседі.

2. Гормонға нысана ретінде тек бір немесе бірнеше ұлпа алынады.

3. Гормонның белгілі бір биохимиялық немесе физиологиялық реакция туғызатын ұлпасы - бұл нысана ұлпа.

4. Тироксин байланыстырушы глобулиннің (ТБГ) нысанасы - бұл бауыр.

5. Инсулиннің жетіспеушілігі қант диабеті ауруының дамуына себеп болады.

6. Қант диабеті кезінде қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауы деп аталады - бұл гипергликемия.

7. Қант диабеті кезінде несеппен глюкозаның шығарылуы деп аталады - бұл глюкозурия.

8. Инсулин - ұйқы безінің Лангерганс аралшықтарының бета жасушалары бөлетін гормон.

9. Инсулиннің әсерінен глюкозаның қаннан сіңуі белсендіріледі.

10. Қант диабетінің инсулинрезистентті түрі кезінде рецепторлардың құрылымы бұзылады.

Осы тапсырмалар оқушылардың мәтінді тереңірек түсініп, гормондардың қызметін, олардың ағзадағы рөлін және олардың кемшіліктері мен артықшылықтарын бағалауға мүмкіндік береді.

1. Түсіну және Талдау

Сұрақтарға жауаптар:

• Нысана-ұлпа (target tissue) ұғымы не үшін маңызды?

  • Нысана-ұлпа (target tissue) ұғымы гормондардың нақты жасушаларға немесе ұлпаларға әсерін қамтамасыз ету үшін маңызды. Әр гормонның әсер ету аймағы бар және ол белгілі бір рецепторлары бар нысана-жасушаларға ғана әсер етеді.

• Инсулиннің жетіспеушілігі қандай аурудың себебі болып табылады?

  • Инсулиннің жетіспеушілігі қант диабетінің себебі болып табылады. Бұл ауру ұйқы безінің инсулинді жеткілікті деңгейде бөлмеуінен немесе жасушалардың инсулинге резистенттілік танытуынан туындайды.

• Глюкагонның негізгі қызметі қандай, және ол инсулинмен қалай әрекеттеседі?

  • Глюкагонның негізгі қызметі - қандағы қант деңгейін көтеру, ол бауырдағы гликогеннің глюкозаға айналуына ықпал етеді. Глюкагон мен инсулин қандағы қант деңгейін реттеуде бір-біріне қарама-қайшы әсер етеді: инсулин қантты төмендетеді, ал глюкагон көтереді.

2. Салыстыру тапсырмасы

3. Қолдану тапсырмасы

Презентация мазмұны:

• Инсулин: Қандағы глюкоза деңгейін төмендетіп, жасушалардың энергия көзі ретінде глюкозаны пайдалануына ықпал етеді. Инсулин жетіспеушілігі немесе артықтығы қант диабетіне әкелуі мүмкін. Мысалы, 1-типті диабет инсулиннің жоқтығынан туындайды, ал 2-типті диабетте инсулинге резистенттілік дамиды.

• Глюкагон: Қандағы глюкоза деңгейі төмендегенде бауырдағы гликогеннің глюкозаға айналуын ынталандырады. Глюкагон жетіспеушілігі қандағы қанттың тез төмендеуіне әкелуі мүмкін, бұл гипогликемияның себебі болуы мүмкін.

• Эстроген: Репродуктивті және сүйек денсаулығын қолдайды, жыныстық даму мен циклді басқарады. Эстроген жетіспеушілігі әйелдерде остеопороз қаупін арттырады.

4. Синтез тапсырмасы

Эссе мазмұны:

• Кіріспе: Инсулин - қант диабетінің негізгі себепшісі болып табылатын маңызды гормон. Ол қандағы глюкоза деңгейін төмендетуге көмектеседі.

• Негізгі бөлім: Инсулиннің жетіспеушілігі ұйқы безінің жұмысының бұзылуына әкеліп, қанда қанттың жиналуына себепші болады. Диабетті емдеуде инсулин терапиясы үлкен рөл атқарады, себебі бұл әдіс организмде жетіспейтін инсулинді толықтыруға көмектеседі.

• Қорытынды: Инсулин терапиясы қант диабетін басқаруға және асқынулардың алдын алуға мүмкіндік береді, бұл өмір сүру сапасын жақсартады.

5. Анализ тапсырмасы

Талдау мазмұны:

• Инсулиннің жасушаға әсер етуі: Инсулин рецептор арқылы жасушаның мембранасына әсер етеді, бұл глюкозаның тасымалдануын қамтамасыз етеді.

• Эстрогеннің жасушаға әсер етуі: Эстроген жасушаға кіру арқылы ДНҚ деңгейінде әсер етеді, ол гендердің экспрессиясына ықпал етеді.

• Ұқсастықтары мен айырмашылықтары: Инсулин жылдам әсер етеді және метаболизмге тікелей әсер етеді, ал эстроген ұзақ мерзімді әсер етеді және жасушаның генетикалық функцияларын реттейді.

6. Креативтік тапсырма

Ғылыми мақала мазмұнына болжамды ұсыныстар:

• Инсулиннің әсер ету уақытын арттыру үшін ұзақ әсер ететін аналогтарды дамыту мүмкіндігін қарастыру керек. Бұл диабетті емдеуде науқастың тәуелділігін азайтады.

• Инсулинді нақты жасушаларға бағыттау үшін арнайы биосенсорлар немесе нанотехнологиялар қолдану ұсынылады, бұл препараттың тиімділігін арттыруға көмектеседі.

7. Талдау және Бағалау

Пікірталас сұрақтарына жауаптар:

• Гормон жетіспеушілігі: Инсулин жетіспеушілігі, мысалы, денсаулыққа қауіп төндіреді, себебі ол қандағы қант деңгейін реттейді.

• Гормон терапиясы: Гормон терапиясы эндокринді бұзылыстарды емдеуде өте маңызды, мысалы, инсулин диабетпен күресуде басты рөл атқарады.

• Инсулин резистенттілігі: Инсулин резистенттілігінің алдын алу үшін дұрыс тамақтану мен белсенді өмір салтын ұстану қажет, бұл жасушалардың инсулинге жауап беруін жақсартады.

4o