Материалдар / 5-7 сынып оқушыларды еңбекке баулудың педагогикалық негіздері

5-7 сынып оқушыларды еңбекке баулудың педагогикалық негіздері

Материал туралы қысқаша түсінік

Еңбекке баулуда оқушылардың халықтық педагогика негіздерін пайдалану мүмкіндіктері бойынша арнайы, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерге шолу жасалды; 5-7 сынып оқушыларын еңбекке педагогикалық негіздері анықталды; оқушыларды еңбекке баулуда жаңа оқыту технологиясын пайдаланудың әдістемелік негіздері айқындалды; оқушылардың жас ерекшеліктерінің психологиялық және педагогикалық мәселелері айқындалды; үйірме сабақтарын ұйымдастыру мазмұны айқындалды; оқытудың әдістері мен формалары анықталды

Нусупова Акмарал Кудайбергеновна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

01 Қазан 2018

1057

1 рет жүктелген

Технология Эссе, шығарма, мазмұндама Басқа

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Тақырыбы: "5-7 сынып оқушыларды еңбекке баулудың педагогикалық негіздері "

Орындаған: Нусупова Акмарал Кудайбергеновна№168 Қасыл Қатықбаева атындағы мектеп-гимназия технология пәнінің мұғалімі

Кіріспе Республикамыз егемендік алып, тәуелсіз ел болғаннан кейін мектептерде, оқу орындарында халқымыздың салт – дәстүрлерін жан-жақты пайдалану кең қанат жайды.Қазақстан Республикасының жалпы және кәсіптік білім беретін мектептерге арналған тұжырымдамасында: “Мектептің мақсаты жас ұрпақты, жастарды ұлттық игіліктер мен адамзат мәдени мұрасының сабақтастығын сақтай отырып оқыту, тәрбиелеу және әрбір шәкіртті жеке тұлға санап, оның ой - өрісінің жан – жақты дамуына жағдай жасау қажет” деп атап көрсетілген.Еңбек тәрбиесі - қоғамда жасөспірімдер мен жастардың еңбекке адамгершілік қатынастарын қалыптастыратын, белгілі мақсатқа бағытталған процесс. Сонымен еңбек тәрбиесі –жан-жақты тәрбиенің біртұтас бөлігі. Еңбек тәрбиесінің міндеті – жасөспірімдерді еңбек сүйгіштікке, еңбекті құрметтеуге, еңбек мәдениетіне үйрету және оларды еңбек ету шеберлігі мен дағдысын қалыптастыру.Сондықтан қазіргі кезде елімізде оқушыларды еңбекке тәрбиелеу мен баулудың мәні одан сайын арта түсуде. Шәкірттерді еңбекке тәрбиелеу мен баулу, олардың бүкіл еңбек әрекетінің, ең алдымен оқушылардың жетекші еңбегінің - ғылыми негіздерін игерудің - бірлігі ретінде қарастырылады.Жасөспірімді еңбек әрекетіне әзірлеу мектеп оқуының барлық жылдарында жүргізіледі, ал мұнан кейін арнаулы орта дәрежелі және жоғарғы оқу орындарында да жалғастырылады.Кең салалы қоғамдық талаптармен өмір сүретін оқушылар ұжымдарының күнделікті жүйелі еңбек әрекеттері, оқушыларды өнімді еңбекке оларды еңбектегі жігерлілікке дағдыландырудың, еңбек әрекетіне тәрбиелеудің реальды негізі болып саналады.Қоғамның қазіргі кезеңде мектеп алдына қойып отырған негізгі міндеті - жастарға әлемдік ғылым мен прогресс деңгейіне сәйкес білім мен тәрбие беру, оның рухани байлығы мен мәдениеттілігін, ойлай білу мүмкіндігін, қасиетін жетілдіру, сонымен қатар әр адамның кәсіби біліктілігі мен білімділігін, іскерлігін арттыру. Осы міндетті жүзеге асыруда көптеген іс-шаралардың атқарылып отырғанын көпшілік қауым, әсіресе педагогтар мақұлдайды. Оның айғағы ретінде білім беруде оқу ісін компьютерлендіруі, сондай-ақ оқу мен тәрбие процесінде ақпараттық технологияны игеру мен пайдалануға бет бұрыс жасауы.Келесі бір тәрбие берудегі оң қадамдардың бірі – тәрбиенің мазмұнын, қағидаларын, мақсаты мен міндеттерін қайта қарастыруы. Кез келген адамның дамуы іс-әрекетте, санасы сыртқы дүниені қабылдауы мен түсінуінде, қоршаған ортамен және адамдармен қарым-қатынас жасауда жүзеге асырылатыны педагогика ғылымынан педагог қауымға белгілі. Рухани-адамгершілік тәрбие негізі әрбір педагогикалық құбылыстар барысында жүзеге асырылады. Педагогикалық құбылыстың бастылары мектептегі білім берудің негізгі жолы оқытуда (сабақта) қарастырылады. Оқыту тәрбиелеу мен өзін-өзі тәрбиелеу ара қатынасында, яғни “субъект-субъект” тәрбиелік қарым-қатынаста жүзеге асады.Еңбекке баулудағы, бұйымдар дайындауды үйретудегі тағы бір сәт, ол бұйымның түсі мен түрі. Оны мұғалімнің жақсы білуі тиіс. Бұл мәселе бейнелеу сауаттылығын талап етеді. Ұлтымыздың кез келген бұйымынан ұлттық ерекшелік, таным көрінеді.5-7 сынып оқушыларын еңбекке баулу төмендегідей тәрбиелік функцияны атқарады деп білеміз:

дидактикалық тұрғыдан бұйымдарды дайындауға қатысты білімдерді (халықтық, этносқа тән танымдық бейнелеуді, т.б.) оқушылардың игеруін қамтамасыз етеді;

практикада технологиялық және эстетикалық тұрғыдан аса шебер-лікпен орындалатын ұлтқа тән іс-әрекеттерді қалыптастырады;

қолөнер бұйымдарын дайындау барысы оқушыда тұтастай алғанда жеке тұлғалық сапалық қасиеттерді қалыптастырады.

Еңбек тәрбиесі – жан-жақты тәрбиенің біртұтас бөлігі ретінде жас өспірімдерді еңбек сүйгіштікке, еңбекті құрметтеуге, еңбек мәдениетіне үйрету және олардың еңбек ету шеберлігі мен дағдысын қалыптастыруға көмектеседі. Еңбек тәрбиесі еңбектің өзімен, яғни еңбек процесі арқылы жүзеге асырылатыны белгілі.Еңбек – материалдық және рухани байлықтардың көзі, сонымен бірге, ол адам өмірінің ең бірінші шарты. Еңбек – жеке адамды қалыптастырудың ірге тасы. Бір жағынан ол адамның табиғатқа әсер ету процесін көрсетеді, екінші жағынан, адамдардың өмір құралдарын табудағы өзара әрекеттесу процесі. Адамдардың бірге жүргізетін еңбек процесінде олардың еңбекке көзқарасы қалыптасады.Қазақстан Республикасының Білім министрлігінің тәлім – тәрбие тұжырымдамасында: “Ұлттық мәдениет пен өнер негізінде жан – жақты тәрбие беру, сұлулыққа, тазалыққа үйету, адамзат қоғамындағы бұрын – соңды жасалмаған мәдени мұраны жүйелі меңгеруге жалпы әлемдік рухани игіліктерді бағалай білуге тәрбиелеу” жақтары қарастырылған. Адамның жеке басының қалыптасып, саналы еңбек ететін азамат болып өсуіне ата – баба мұрасының мол байлықтарын сақтай білу, дәстүріміздің, салтымыздың, қолөнеріміздің жақсы жақтарын бойларына сіңіре отырып өсіру қажеттігінен туындайды. Қоғам байлықтарының барлығы да адам еңбегімен жасалады. Еңбектің зейнеті мен бейнетін басынан өткізген қазақ халқы баланы еңбекке тәрбиелеуді отбасынан бастаған. “Тәбие басы тал бесік” демекші бесіктің өзінің тазалығынан бастап, отбасының өзінде ғалым Ш.Ахметовтың зерттеулерінде көрсетілгеніндей қазақ отбасында тәрбие ісі негізінен сегіз түрлі басты – басты мәселелерді қамтыған. Міне осы халқымыздың тәрбие негіздерін жалпы білім беретін мектептерде болашақ ұрпағымызды ұлттық қолөнерге баулуда оқу – тәрбие процессіне терең енгізе оқыту бүгінгі күннің көкейкесті мәселелерінің бірі болып отыр.

І. 5-7 сынып оқушыларды еңбекке баулудың педагогикалық негіздері 1.1. 5-7 сынып оқушыларын еңбекке баулуда халықтық педагогика негіздерін пайдалану мүмкіндіктеріХалыққа білім беру жүйесін қайта құру қоғамның дағдарысты жағдайынан туындайтын бірқатар теріс факторлар мен құбылыстарға байланысты. өйткені мектептегі жұмыстың мазмұны, түрлері мен әдістері ұлттық тамырдан қол үзген бір ғана идеологияға бағындырылып келгені белгілі. Мұның өзі мемлекеттіліктің, ұлттық сананың қалыптасуының негізі болып табылатын дәстүрлердің, мәдениет пен тілдің ұмыт бола бастауына алып келді. Бұл процесс айтарлықтай күрделі, әрқилы, көп жағдайда диалектикалық үрдіс болды.Халықтық педагогиканы, оның идеяларын, ұғымдарын, әдіс-тәсілдерін, тәрбие құралдарын жас ұрпақты жан-жақты, ең алдымен, эстетикалық тәрбиеге пайдалану шарттарын терең зерттемейінше, бұған жету мүмкін емес. Педагогика ғылымы халық мұрасын зерттеп, ұлттық өзіндік ерекшеліктерді сақтауға, ұмыт бола бастаған дәстүрлерді, тарихи әділдікті, мәдениетті, тіл мен дінді қалпына келтіріп, олардағы педагогикалық жағынан барлық прогресшіл нәрсені анықтауға және осының негізінде ғылыми негізделген ұсыныстарды талдап, енгізуге бірқатар жұмыстар атқаруда. Осыған орай педагогика саласында халықтық педагогика немесе этнопедагогика сөз тіркестері кеңінен қолданыс табуда.Этнопедагогика және халықтық педагогика проблемаларын айқындауда Г.Н.Волковтың, Я.И.Ханбиков, А.Ш.Гашимов, А.Ф.Хинтибидзенің, К.Пирлиевтің, А.Э.Измайловтың еңбектері ерекше ғылыми құндылыққа ие болып отыр. Халықтық педагогика мыңдаған жылдар бұрын пайда болып, «нақты өмірдің мәнін, оның даму заңдылықтарын танып-білуге бағытталған өзіндік адам қызметі ретіндегі ғылым болмаған, дәлірек айтқанда, жаңа пайда болған кезде қарқындап дамыды, бірақ педагогика оны арнаулы сала ретіндегі ғылыми біліммен бһөліп алған жоқ». Ол қазіргі кезеңнің өзінде педагогика ғылымының басты проблемаларының бірі болып табылады. Халықтық педагогика идеяларын, аса бай тәжірибесін талай ұрпақ пайдаланып келеді.Халықтық педагогика мәселелері ХІХ ғ. 50-шы жылдарының екінші жартысынан бастап арнаулы зерттеу нысанасына айналды. Бұған 1924, 1926 жылдары шыққан Б.О.Виноградовтың еңбегі ғана жатпайды. Б.О.Виноградов өзінің еңбегінде халықтық педагогиканы, жеке адамды белгілі бір бағытта қалыптастыру мақсатында халық қолданған дағдылар мен тәсілдердің жиынтығы ретінде сипаттайды.Бүгінге дейін жарық көрген ғылыми зерттеулер халықтық педагогиканың түрлі бағыттарын қарастыратын болғандықтан, оларды профессор С.А.Ұзақбаеваның еңбегіне сәйкес былайша жіктейді:1. Тарихи – этнографикалық аспектіде орындалған халықтық фольклор ескерткіштеріндегі педагогикалық көзқарастарын талдауға арналған зерттеулер. Мұнда халық ертегілері, мақал-мәтелдер, эпостар арқылы тәрбие беру идеялары қарастырылып, жеткіншек ұрпаққа ақыл-ой, адамгершілік, еңбек тәрбиесін беру туралы халық мұраттары мен түсініктері ашылған.2. Халықтың педагогикалық тәжірибесін оның тәрбие дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары негізінде қазіргі педагогикалық міндеттер тұрғысынан талдауға арналған зерттеулер. Мұнда негізінен халықтық педагогика прогресшіл дәстүрлерін қазіргі тәрбиенің барлық бөлігінде, мектеп оқушыларын жас мөлшеріне қарай дамытудың барлық кезеңдерінде пайдалануға біртұтас көзқарас тұжырымдамасын талдаған.3. Халықтық тәрбие туралы педагогикалық ой-пікірлері мен идеяларын талдауға арналған зерттеулер. Оларда халықтық педагогикалық ой-пікірлерінің қайнар көзі баяндалып, халықтық педагогикада жаңа ойшылдар мұраларында көрініс тапқан тәрбие туралы негізгі идеялар талданып, революцияға дейінгі ағартушылардың педагогикалық көзқарастарымен халықтық тәрбие беру мұраттарының диалектикалық байланысы көрсетіледі.4. Халықтық педагогика тұтас пайдаланудың, фольклордың халық дәстүрлерінің жекелеген түрлерін поэтикалық, музыкалық шығармашылықта, СҚӨ, ұлттық ойындарда және т.б. қазіргі тәрбиенің жекелеген міндеттерін шешуде пайдаланудың әдістемелерін жасауға арналған зерттеулер. Яғни, олар фольклорды музыкалық-эстетикалық, адамгершілік, еңбек, дене және патриоттық тәрбие құралы ретінде қолданды.5. Халықтық педагогика зерттеудің теориялық, әдіснамалық, тарихилық мәселелеріне арналған зерттеулер. Бұлар – Г.Н.Волковтың, Ю.А.Рудьтың, Е.Л.Христованың және т.б. еңбектері. Педагогикалық әдебиетте тұңғыш «этнопедагогика» терминін қолдана отырып, оған «жеткіншек ұрпақты тәрбиелеу жөніндегі халық бұқарасының тәжірибесі туралы, отбасы, ру, тайпа, ұлыс және ұлт педагогикасы туралы ғылым, этикалық тарихи жағдайлардың әсерімен қалыптасқан ұлттық сипаттағы ерекшеліктерді зерттейді ...»- деген анықтама береді. «Этнопедагогиканың» «халықтық педагогикадан» айырмашылығын көрсетіп, «егер халықтық педагогика тәжірибеге және оның сипатына қатысты болса, этнопедагогика – теориялық ой саласы, ғылым саласы» - деп түсіндіреді (Волков Г.Н. Чувашская народная педагогика. Чебоксары, 1956. С.11-12.).Бүгінгі таңда халықтық педагогикадағы тарихи-педагогикалық зерттеулерде «халықтық педагогика» анықтамасына бірнеше көзқарас қалыптасқан. Атап айтқанда:

«тәрбие жөніндегі халықтың білім тәрбиесі. Халық педагогикасының зерттеу негізіне халық ауыз әдебиетінің шығармалары, этнографиялық материалдар, халықтық тәрбие дәстүрлері, халықтық ойындар, отбасы тәрбиесінің тәжірибелері т.б. жатады» (ҚСЭ, ІІ том, 591 бет).

«халық қалаған жеке адам саналарын дамыту мақсатында еңбекшілер қолданған тәрбиелеу мен оқыту, педагогикалық дағдылар мен тәсілдер мақсаттарының, міндеттерінің жиынтығы және өзара байланысы», ол «тәрбие мәселелері жөніндегі эмпирикалық мәліметтер мен білімдер жиынтығы», ол ауызша тарайды және «өзіне жеткіншек ұрпақты тәрбиелеу жөніндегі еңбекшілердің практикалық қызметін де қамтиды» (Волков Г.Н.);

«кең мағынасында бұқарасының тәрбие мәселелері жөніндегі көзкарастарының, идеяларының, әдет-ғұрыптарының, дәстүрлерінің жиынтығы. Оның нысанасы – тәрбие, ал тәрбие обьектісі – жасы мен жынысына қарамастан адам, жеке адам» (Гашимов А.Ш).

«балалардың және халықтың өзінің күнделікті өмірі үшін қажетті білімдерді меңгеруін қамтамасыз еткен және қамтамасыз етіп келе жатқан халық бұқарасы білімдерінің жиынтығы. Жинақталып, практикада тексерілген бұл білімдердің жиыны халықтық педагогиканың мәнін құрайды» (Афанасьев В.Ф).

«халықтық эмперикалық білімдер саласы, оларда тәрбиенің мақсаттары мен міндеттері, еңбекшілердің кең бұқарасы қолданатын тәрбие мен оқытудың халықтық құралдары, іскерліктері мен дағдылары көрініс табады» (Ханбиков Я.И).

«...Халық бұқарасының таптық педагогикалық санасы» (Христова Е.Л).

«белгілі бір халық белгілі бір жерде қолданатын тәрбие тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы, ол бір ұрпақтан екінші ұрпаққа беріліп отырады және олар ең алдымен адамдардың тіршілік процесінде ие болған белгілі бір білім мен дағдылыр ретінде меңгеріледі ... қайсы бір идеологияны әлеуметтік тәжірибесін, мінез-құлық нормаларын, қоғамдық дәстүрлерді беруді көздейді...қалыптасқан дәстүрлерді баянды ете отырып, моральдық заңдар мен әдет-ғұрыптары көрінеді. Адамзат баласының пайда болған кезіне өмір сүре отырып, ол өз бойына бала тәрбиесіне деген ғасырлық ғұрыптары мен талаптарын сіңірген...» (Филонов Г.Н).

«халық бұқарасының тарихи және әлеуметтік тәжірибесінің өнім ретінде көбіне ауызекі түрде ұрпақтан ұрпаққа беріліп келген, жинақталған және практикада тексерілген эмпирикалық білімдердің, мәліметтердің, іскерліктер мен дағдылардың жиынтығы...»(Измайлов А).

ХП маңызды сала ұлттық әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер болып табылады, олар педагогикалық білімдерді, іскерліктерді, дағдыларды ғана баянды етіп қоймай, сонымен бірге олардың ұрпақтан – ұрпаққа беріліп отыруына жәрдемдескен. Осыған байланысты оның мәнін былай анықтауға болады: Халықтық педагогика - тәрбие мен оқыту саласындағы халық бұқарасы білімдерінің, іскерлікткрінің, дағдыларының жиынгтығы, солардың негізінде ұрпақтан ұрпаққа халық шығармашылығы арқылы (поэтикалық, музыкалық, СҚӨ) беріліп отыратын әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер қалыптасқан. Халықтық педагогиканың мақсаты – жас ұрпақта ата – бабалар тәжірибесінің ең жақсы мұраттарына тәрбиелеу (С.Ұзақбаев).Советхан Ғаббасов «халық педагогикасының» ғылым ретінде дамытып, оның этнографиялық заттық жағына ғана тоқтала бермей, адамның жан – дүниесін жетілдіретін рухани көзіне көңіл аудармай болмайды - деп ой түйеді. «Халық педагогикасы дегеніміз адамның жан- дүниесін тәрбиелейтін ілім,- десе ...ал «этнопедагогика» - адамның тән – құрылысының дұрыс жетіліуіне әсер ететіндіген, ерекше даралап бөліп айтады». «Қазіргі жаппай кең түрде білім ошақтарында пайдаланып отырған әдет-ғұрыптар мен дәстүр-салттар, ұлттық киімдер мен ұлттық тағамдар және тұрмыстық заттардың бәрі де, негізінен тән-құрылыстары қуаттандыратын этнографиялық сипаттар екені дау тудырмаса керек» - дейді.Адамның табиғи жаратылысын, оны алдымен биологиялық индивид ретінде қарастырып алып, сонан кейін ғана – қоғамдық тұлға ретінде тәрбиелеудің әдістерін, әдіснамалық арна етіп алған жөн.Этнографиялық ілімнің тарауларына: үй тұрмасында қолданылатын заттар ою-өрнек, өрімдер мен зергерлік бұйымдар, сонымен қоса, ұлттық киімдер мен тағамдар, өнердің сан – саласында қолданылатын аспаптар, тіпті күнделікті қолданатын ыдыс-аяқтарына дейінгі ерекшеліктерді айтады. Халықтық педагогика мен этнография ілімдері бір – бірімен тығыз байланысты болғанымен, олар еш уақытта бірін –бірі алмастыра алмайды. Өйткені адам баласында –Тән құрылысы мен Жан дүниесі – деп аталатын екі жүйе бар. Тән құрылысының тәрбиесіне этнографиялық ілімнің жетістіктері әсер етсе, бүкіл Адамның Жан дүниесінің тәліміне –Халық педагогикасының негіздері мен жүйелері, ішкі сезімдер мен түйсікті оята алатын небір нәзік әдістері ықпал етпек.Г.Н Волков Этнопедагогика атты монографиялық еңбегінде « ...халық педагогикасы – ғылым емес! Тек, ғылыми педагогикаға –шикі зат, материал, өмірлік фактілер ғана бере алады, оның біртұтас ғылыми жүйесінің жоқтығын былай қойғанда, тіпті алымды идеяларды жетілдіріп отыратын теориясының болуы да мүмкін емес», -деп үзілді-кесілді тұжырым жасаған». ҚСЭ (ХІ том, Алматы, 1977, 591-бет): «...Халық педагогикасының негізгі түйіні еңбек тәрбиесі және өндірістік білім, дағды, шеберліктерді ұрпақтан ұрпаққа қалдыру»- деп мазмұндалған. С. Қалиев «... халықтық педагогика – тәлім –тәрбиелік ой пікірдің ілкі бастауы, халықтың рухани мұрасы»,- дей келе, «Этнопедагогика- халықтың тәлім-тәрбиені, оның тәжірибесін қорытындылап жүйелейтін теориялық сипаттағы ғылым саласы. Ол халықтық педагогиканы ғылыми педагогикамен байланыстырып отыратын өткел іспеттес ғылым» - деп өз пікірін айтады.Ол тән мен тазалық тәрбиесі, еңбек пен өнер тәрбиесі, ақыл-ой тәрбиесі, ізгілік пен адамгершілік тәрбиесі, сыр мен сымбат тәрбиесі, т.б. жөніндегі халықтың тәрбие беру барысын сипаттайды (Қазақ тәлім-тәрбиесі. 1995).Қ.Ж.Қожахметова педагогика, этнопедагогика және қазақ этнопедагогикасы ұғымдарының мәнін төмендегідей айқындайды. Педагогика – жалпы, оның заңдары этнопедагогика саласында да әрекет етеді. Этнопедагогика – ерекше, яғни этникалық топтар, этнос формаларының барлығы үшін сипатты этникалық ерекшеліктерді педагогикада бөліп көрсетеді. Қазақ этнопедагогикасы – бұл нақты, яғни бұл тілде, дәстүрде, салтта, әдетте, дінде көрінетін, өзіне тән этникалық мәдениет есебінен түзілген өзгешеліктерді қарастырады.Қазақ этнопеадгогикасы басқа халықтардың этнопедагогикасы іспеттес педагогика ғылымының саласы, басты элементі.Оның обьектісі – этникалық педагогикалық мәдениет. Этнопедагогика нысанасының негіздері: халықтық педагогика, дәстүрлі педагогика, тәрбие берудің дәстүрлі мәдениеті, халықтық педагогикалық мәдениет, педагогикалық ақыл-ой, тәрбие берудің дәстүрлі нысандары, үйреншікті пеадгогтық сана, фольклорлық педагогика және т.б.Нысанасы – адамның өмірі бойында жалғасатын, этноәлеуметтік рөлді үздіксіз меңгеретін үрдіс ретіндегі адамды этникалық тәрбиелеу барысы.Заңдары: нақты өмірде тәрбиелеу; параллель әрекет ету (әлеуметтену және этникаландыру).Заңдылықтары: барлық пеадгогикалық заңдылықтар.Профессор Ж.Асанов «Этнопедагогикалық білімдер – тарихи даму кезінде ұлтымыздың әлеуметтік өмірінде екшеле келіп жүйеге түскен және тәлім-тәрбиесіне арқау болатын ұғымдар мен түсініктер.» - деп анықтайды.Этнопедагогикалық мәдениет этнопедагогикалық білімдер мен тәжірибелер негізінде түзіледі десек, онда олардың мазмұны білім беру жүйесі үшін анықталған болуы тиіс. Ж.Асанов этнопедагогикалық білім мазмұны тәлім-тәрбиелік іске жарап келген мыналарды қамтиды деп санайды:

отбасының бала тәрбиесі жөніндегі тәжірибелерді;

әдет-ғұрып, салт-дәстүрді;

ауызекі және жазба әдебиет туындыларын;

мәдениет, өнер және этнология туындыларын;

ғұламалардың, би-шешендердің ой-пікірлері мен қас батырлардың ерлік өнегесін;

төл тарихты;

тұрмыс, щаруашылық тәжірибелерін;

ұлтымыздың балалар мен жастарға білім беру тәжірибесін;

білім беру жөнінде мемлекет қабылдаған құжаттарды.

Этнопедагогикалық мәдениет мазмұны этнопедагогикалық білімді, құбылысты және тәрбиелік, танымдық іс-әрекетті түзетін элементтердің, байланыстардың, қатынастардың жиынтығы. Қазіргі таңда педагогиканың заңдылықтарын этнопедагогика, яғни ұлтты, этносты тәрбиелеуде басшылыққа алынуда. Педагогикалық процесте (мектепте, үйде, басқа да мекемелерде, мекемелерден тыс орындарда) бала тәрбиесі этнопедагогиканың негізін құрайтын білімдер басшылыққа алыну арқылы жүзеге асырылады.

1.2. 5-7 сынып оқушыларын еңбекке тәрбиелеудің ерекшеліктеріЕжелгі грек ойшылдары ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық (әсемдік) және дене тәрбиесін ұштастыру міндетін ұсынды. Социалист-утопистер тәрбие жөнінде бірінші рет дінсіз тәрбие идеясын, білімнің демократиялық принциптерін, жалпыға бірдей, ақысыз жалпы білім беруді және білімді еңбекпен ұштастыруды ұсынды (Т.Мор, Т. Компанелла, Ш.Фурье, Р.Оуэн т.б.).ХІХ ғасырдың екінші жартысында қазақ даласында қазақ ағартушылары Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин тәрбиені әлеуметтік процесс дәрежесіне көтеру мақсатын алға қойды. Орыс қазақ халықтарының өзара жақындасу жолын ашып көрсете отырып, жас өспірімдерді жаңа бетбұрысқа шақырды.Бұл міндеттерді тәрбиенің құрамды бөліктері ретінде алып қарауға болады. Ол еңбек тәрбиесі, адамгершілік, ақыл-ой, эстетикалық (әсемдік), дене және идеялық-саяси тәрбиенің ықпалын күшейте түсу болып табылады.Еңбек тәрбиесі – жан-жақты тәрбиенің біртұтас бөлігі ретінде жас өспірімдерді еңбек сүйгіштікке, еңбекті құрметтеуге, еңбек мәдениетіне үйрету және олардың еңбек ету шеберлігі мен дағдысын қалыптастыруға көмектеседі. Еңбек тәрбиесі еңбектің өзімен, яғни еңбек процесі арқылы жүзеге асырылатыны белгілі.Еңбек – материалдық және рухани байлықтардың көзі, сонымен бірге, ол адам өмірінің ең бірінші шарты. Еңбек – жеке адамды қалыптастырудың ірге тасы. Бір жағынан ол адамның табиғатқа әсер ету процесін көрсетеді, екінші жағынан, адамдардың өмір құралдарын табудағы өзара әрекеттесу процесі. Адамдардың бірге жүргізетін еңбек процесінде олардың еңбекке көзқарасы қалыптасады.Еңбек тәрбиесі - қоғамда жасөспірімдер мен жастардың еңбекке адамгершілік қатынастарын қалыптастыратын, белгілі мақсатқа бағытталған процесс. Сонымен еңбек тәрбиесі –жан-жақты тәрбиенің біртұтас бөлігі. Еңбек тәрбиесінің міндеті – жасөспірімдерді еңбек сүйгіштікке, еңбекті құрметтеуге, еңбек мәдениетіне үйрету және оларды еңбек ету шеберлігі мен дағдысын қалыптастыру.Сондықтан қазіргі кезде елімізде оқушыларды еңбекке тәрбиелеу мен баулудың мәні одан сайын арта түсуде. Шәкірттерді еңбекке тәрбиелеу мен баулу, олардың бүкіл еңбек әрекетінің, ең алдымен оқушылардың жетекші еңбегінің - ғылыми негіздерін игерудің - бірлігі ретінде қарастырылады.Жасөспірімді еңбек әрекетіне әзірлеу мектеп оқуының барлық жылдарында жүргізіледі, ал мұнан кейін арнаулы орта дәрежелі және жоғарғы оқу орындарында да жалғастырылады.Кең салалы қоғамдық талаптармен өмір сүретін оқушылар ұжымдарының күнделікті жүйелі еңбек әрекеттері, оқушыларды өнімді еңбекке оларды еңбектегі жігерлілікке дағдыландырудың, еңбек әрекетіне тәрбиелеудің реальды негізі болып саналады.

Мектептегі еңбек тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері.

Педагогтар дамытқан еңбек тәрбиесінің программасы екі негізгі міндеттен тұрады. Бірінші міндет жастардың еңбекке деген көзқарасы мен борышын қалыптастыру. Оны мынадай тәрбие жолдарымен іске асырады.

Жастардың бойына Отан игілігіне еңбек етуге деген әзірлікті және тілек- талапты қалыптастыру;

Қоғамды өркендетудегі еңбектің мәні мен маңызын түсіндіру;

Еңбекке деген көзқарасты, еңбектің адамзат үшін өмірлік және рухани қажеттілігін түсіндіру;

Еңбекке деген адамгершілік көзқарастың қалыптасуы үшін жастарды адалдыққа, ақ ниеттілікке және жауаптылыққа баулу;

Қалай да болсын еңбекке және еңбек адамына құрмет көрсетуді, қоғам мүлкіне жаны ашуға, табиғатты қорғауға, оның байлықтарын ысырапсыз пайдалануға үйрету;

Еңбек түрлеріне творчестволықпен қарауға тәрбиелеу.

Еңбек тәрбиесінің екінші міндеті – жастарға еңбек ету үшін керекті білім беру, олардың іскерлігі мен дағдысын арттыру. Бұл міндет мынадай тәрбие жолдарымен іске асырылады.

Еңбек етуге керекті білімді оқыту;

Кәсіптік мамандық алу үшін база болатын ғылымдардың негіздерін оқыту;

Қазіргі индустрияның ғылыми негізі туралы мағлұмат беруге көмектесетін политехникалық ғылымның элементтерін меңгерту;

Еңбек сабағының барысында жалпы техника, агротехника және ауылшаруашылық техникасы туралы, еңбекшілердің өндірістік қызметі туралы мағлұматтар беру, сонымен қатар техника түрлерін жүргізу мен қатар оларды жөндеп сақтау туралы арнайы білім беру;

Еңбектің түрлерін іс жүзіне асыру туралы дағдыларды қалыптастыру;

Жұмыс түрлерін жоспарлауды, оны ұйымдастыруды, жұмыс орнын жинақы ұстауды, құрал жабдықтарды күтіп, оларды орынды қолдана білуді үйрету.

Тәрбие процесінде еңбек тәрбиесінің өзіндік ерекшелігі бар. Адам баласы тарихында алғаш рет мектептегі еңбек тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері қоғамның объективті талаптарын көрсетеді. Сонымен бірге ол әрбір баланың жан-жақты даму мүддесімен сәйкес келеді.Адамның жан-жақты дамуы үшін дене еңбегі мен ақыл-ой еңбегінің байланысуы жағдайында әр салалы еңбек әрекеті қажет. Осыдан келіп еңбек тәсілінің міндеті туады: оқушыларда дене еңбегі мен ақыл-ой еңбегін ұйымдастыратындай қажеттілікті, іскерлік-біліктерді және дағдыларды қалыптастыру.Мектептегі еңбек тәрбиесінің ерекшелігінің бірі өсіп келе жатқан адамның адамгершілік сапаларын, еңбекке көзқарасын тәрбиелеу.Адамгершіліктің бастамасы қоғамдық пайдалы еңбектің барлық саласында еңбек адамдарын сыйлаушылықтан басталады. Еңбек әрекеттеріне психологиялық әзірлік балаларда қоғамға йдалы мүше болуға ұмтылуды, даярлықты қалыптастыру болады.Еңбек тәрбиесінің ерекшелігі – оның жалпы политехникалық біліммен, дене шынықтыру және эстетикалық тәрбиелермен байланысты болуы.

770 ₸ - Сатып алу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!