" Бала махаббаты "

Тоқсандық
жиынтық бағалаудың
спецификациясы
«Биология»
8-сынып

2

МАЗМҰНЫ
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты ............................................................................................... 4
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ...................................................... 4
3. Күтілетін нәтижелер .................................................................................................................................... 4
4. Ойлау дағдыларының деңгейі .................................................................................................................... 4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу................ 5
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі .......................................................................................................... 5
7. Модерация және балл қою ......................................................................................................................... 5
1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ....................................................... 6
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 12
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 21
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 30

3

1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға
бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу
мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған «Биология» пәнінен
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
3. Күтілетін нәтижелер
Біледі:
- бастапқы биологиялық ұғымдарды;
- негізгі биологиялық заңдар мен теориялардың мәнін;
- қоршаған орта факторларының тірі ағзаларға әсерін;
- адам қызметінің қоршаған ортаға әсерін.
Түсінеді:
- өсімдіктер мен жануарлардың негізгі топтарын жіктеу қағидасын;
- Жердегі биоалуантүрлілікті сақтаудағы Қызыл кітаптың рөлін.
Қолданады:
- тірі және өлі табиғаттағы нысандар, құбылыстар мен үдерістерді сипаттауға
арналған негізгі биологиялық ұғымдар мен терминдерді.
Талдайды:
- биологиялық үдерістер мен құбылыстардың заңдылықтарын;
- тірі ағзалардың мүшелер жүйесінің құрылымы мен қызметтерін.
Синтездейді:
- жиналған және өңделген деректер, кесте түрінде берілетін ақпарат, график,
хабарлама, баяндама, презентацияларды;
- эксперимент және зерттеу жүргізу жоспарын;
- тірі және өлі табиғатта өтіп жатқан үдерістер туралы білімін.
Бағалау:
- жүргізілген эксперимент нәтижесін.
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Білу және
түсіну

Қолдану

Сипаттама
Ұсынылатын

Ұсынылған тапсырмалар
түрі
Деңгейді тексеру үшін дұрыс
жауапты таңдау (ДЖТ)
және/ немесе қысқа жауапты
қажет ететін тапсырмаларды
(ҚЖ) қолдану ұсынылады.

- тірі табиғаттың, экожүйелердің, биоалуантүрліктің,
тіршілік етудің құндылықтарын жүзеге асыру үшін
эволюцияның негізгі патшалығы ағзалардың өмір
сүруінің, көбеюінің және дамуының құрылымфункционалдық және генетикалық негіздері туралы
білім жүйесін меңгеру;
- органикалық әлемнің алуан түрлілігін, ондағы
заңдар мен үдерістерді, сондай-ақ адам
оның
ажырамас бөлігі болып табылатындығын түсіну.
- күнделікті өмірде байқалатын табиғи құбылыстар Деңгейді тексеру үшін қысқа
мен үдерістерді түсіндіру, сипаттау, болжау, жауапты қажет ететін
адамның табиғатты сақтаудағы рөлі;
тапсырмаларды (ҚЖ) және/
4

- жергілікті және жаһандық экологиялық мәселелер.
Жоғары деңгей
дағдылары

немесе толық жауапты қажет
ететін тапсырмаларды (ТЖ)
қолдану ұсынылады
- эксперименттер жүргізу үшін зертханалық Деңгейді тексеру үшін қысқа
жабдықты пайдалану;
жауапты қажет ететін
- табиғи биологиялық құбылыстарды, үдерістерді, тапсырмаларды (ҚЖ) және/
заңдылықтарды және заңдылықтардың табиғатын немесе толық жауапты қажет
ететін тапсырмаларды (ТЖ)
түсіну үшін зерттеулер жүргізу;
қолдану ұсынылады.
- ақпараттық-коммуникациялық технологияларды
пайдалану.

5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
бөлу
Тоқсан

Білу және түсіну

Қолдану

I
II
III
IV
Барлығы

30%
5%
30%
10%
19%

70%
75%
55%
70%
68%

Жоғары деңгей
дағдылары
0%
20%
15%
20%
14%

6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға мүмкін
болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер, плакаттар немесе
карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқауды
оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім алушыларға
жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз. Нұсқаулықпен
таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау
басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне
көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып
қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар
тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек
беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі хабарлап
отырыңыз.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын тоқтатып,
қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.
7. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде
бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою
кестесіне сәйкес тексеру қажет.

5

1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы - 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
ДЖТ- Дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.

6

1 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Ойлау
дағдыларыны
ң деңгейі

Бөлім

Тексерілетін мақсат

Жасушалық
биология

8.4.2.2 Прокариот және эукариот жасушалардың
құрылысын салыстыру
8.4.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын
классификациялау

Білу және
түсіну

8.4.1.2 Көмірсулар мен липидтің құрылымы мен
биологиялық қызметтерін сипаттау

Білу және
түсіну

Молекулалық
биология

Тірі
ағзалардың көп
түрлілігі

Қоректену

8.4.1.3 Нәруыздардың биологиялық құрылымы
мен қызметі
8.1.1.1. Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ
тәріздестер, ашық және жабық тұқымдыар
мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін
сипаттау
8.1.1.4 Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар
кластарын ерекше белгілері бойынша тану
8.1.2.1 Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс
қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас
қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру
8.1.2.2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
қызметтері арасындағы байланысты және тісті
күту ережелерін сипаттау
8.1.2.3 Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы
мен қызметтері арасындағы өзара байланысты
анықтау
8.1.2.5 Адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттау
8.1.2.6 Құрамында дәрумендердің маңызды
мөлшері бар азық-түлік тізімін жасау

БАРЛЫҒЫ:
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер

Тапсырма
саны*

Қолдану

3

Қолдану
4
Қолдану

Қолдану
Қолдану

Білу және
түсіну
Білу және
түсіну
Қолдану

Тапсырма
түрі*

Орында
у
уақыты,
мин*

Балл
*

1

ҚЖ

4

3

2

ДЖТ

1

1

3

ҚЖ

4

3

4

ДЖТ

1

1

5

ҚЖ

3

2

6

ҚЖ

4

3

7

ДЖТ

2

1

8
9
10

ҚЖ
ҚЖ
ҚЖ/ ТЖ

2
1
2

2
1
3

11

TЖ

3

2

12

ТЖ

4

2

13

ҚЖ

3

2

14

ҚЖ

3

2

15

ҚЖ

3

2

2

Қолдану

Жоғары деңгей
дағдылары

Тапсырма
№*

6

Бөлім
бойынш
а балл
4

30

6

7

13

30

Мысал үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 1-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Суретте прокариот және эукариот жасушалары берілген.

(а) Эукариот жасушасын белгілеңіз.
[1]
(b) Эукариот жасушасының прокариот жасушасынан екі ерекшелігін көрсетіңіз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
2. Жануралар ұлпаларының типтерін көрсетіңіз.
А) эпителий, жүйке, бұлшықет және дәнекер
В) эпителий және тірек
С) өткізгіш және негізгі
D) эпителий, жүйке, бұлшықет және тірек
[1]
3. Көмірсулар мен липидтер тірі ағзаларының атқаратын негізгі үш биологиялық қызметін
атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[3]
4. Көмірсулар – ағзада көптеген қызмет атқарады. Берілген тізімнен энергия көзі болып
табылатын көмірсуды көрсетіңіз.
A) глюкоза
B) жасұнық
C) хитин
D) крахмал
[1]
5. Нәруыз-молекулалары өте күрделі болатын аминқышқылдарынан құралған органикалық
зат. Олар организмде әртүрлі қызмет атқарады.
(a) Химиялық реакциялардың жүруін тездететін нәруызды атаңыз.
………………………………………………………………………………………………........ [1]
(b) Оттегін тасымалдау қызметін атқаратын нәруызды атаңыз.
…………………………………………………………………………………………….........… [1]
8

6. Суретте балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар
мысалдары берілген.
(a) Берілген мысалдардан ашықтұқымды өсімдікті көрсетіңіз.

[1]
(b) Ашықтұқымды өсімдіктердің балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер және
жабықтұқымдылармен ұқсастықтарын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
7. Балдырлар құрылысындағы ерекшелікті атаңыз.
A) ұлпалардың пайда болуы
B) өткізгіш шоқтардың дамуы
C) талломның болуы
D) қауашақтың болуы
8. Қоңыз бен өрмекші төмендегі суретте берілген.

[1]

Суретте берілген жануарлардың буынаяқтылар немесе хордалыларға жататынын анықтаңыз.
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
9. Хордалы жануарлардың ерекшеліктерін атаңыз.
...........................................................................................................................................................[1]
10. Суретте омыртқасыздар, күйіс қайтарытындар және адам ас қорыту жүйесі берілген.
(a) Суреттегі омыртқасыздар, күйіс қайтарытындар және адам ас қорыту жүйесінің
құрылысындағы ерекшеліктерді атаңыз.

9

................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
(b) Көптеген ағзалардың ас қорыту жүйесінде микроағзалар тіршілік етеді. Ас қорыту
жүйесіндігі микроағзалардың мағызы қандай?
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[1]
11. Oмыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту
жүйесінің құрылысындағы айырмашылықтың себебін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
12. Тістердің әртүрлі типтері төмендегі суретте берілген.
(а) Суреттен күрек тісті белгілеңіз.

[1]
(b) Күрек тістің қызметін сипаттаңыз.
...........................................................................................................................................................[1]
13. Адамда ас қорыту өнімдері ащы ішекте сіңіріледі. Ас қорыту өнімдерін сіңіруде ащы
ішектің құрылысы оның атқаратын қызметімен қалай байланысқанын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
14. Aдам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................... [2]
15. Цинга ауруымен ауратын адам тағамының құрамында қандай дәрумен болуы шарт?
Қандай тағамның құрамында көп болады?
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]

10

№
1.

2.
3.

4.
5.
6.

7.
8.
9.
10.

Балл қою кестесі

Жауаптары
B
Ядросы бар/
Хромосома ядрода
А
Энергетикалық
Құрылымдық
Қор заты
A
Фермент
Гемоглобин
D
Фотосинтез/ гаметофит-спорофит/ пластидтер/
автотофтар/ өсімдіктер патшалығы
С
Буынаяқтылар
Аяқтары бунақтардан тұрады
Ішкі қаңқа/ омыртқа жотасы/эндоскелет

(a)
кез келген екі жауап:
-шұбалшаң - жемсау
-күйіс қайтаратындар - 4 камералы/таз қарын,
қатпаршақ, жұмыршақ, ұлтабар/
-адам- ащы ішек ұзын

Балл
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

Қосымша ақпарат

Кез келген екі жауап
қабылданады.

1
1

(b)
кез келген бір жауап:
-симбионттар
-өсімдік текті/ целлюлоза азықтың
қорытылуын қамтамасыз етеді
11.

12.

13.

14.

15.
Жалпы балл

1

Қоректік зaттары
Қорегінің құрамы және қорытылу уақытының
әртүрлі болуы
a)

1
1

b)
Тамақты кесу/үзу қызметін атқарады
Астың көп мөлшерде сіңірілуін қамтамасыз ету
үшін-ұзын/ бүрлердің көп болуы/ қан
тамырлардың көп болуы/беттік ауданның ұлғаюы
зат алмасудың бірқалыпты болуы
иммунитетті нығайту
гуморальды реттелуге қатысады

1

С/ аскорбин қышқылы
итмұрын/цитрус өнімдірі/ орамжапырақ/қарақат/
сиыр бауыры/ бұрыш/ аскөк және т.б

1

1
1
1
1

1
1
30

11

Күрек тісті белгілегені
үшін.

Кез-келген екі дұрыс
жауап қабылданады.
Кез-келген мағыналас
жауаптар қабылданады
нақты мысалдар
қабылданады
Кез-келген екі дұрыс
жауап қабылданады

2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы - 40
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
ДЖT- Дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.

12

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім

Заттардың
тасымалдан
уы

Тыныс алу

Тексерілетін мақсат
8.1.3.5 Лимфа жүйесін және қан, ұлпа
сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара
байланысты сипаттау
8.1.3.1 Қан құрамы мен қызметін
сипаттау
8.1.3.2 Дайын микропрепараттар арқылы
әртүрлі ағзалардың қан жасушаларының
құрылыс ерекшеліктерін зерттеу
8.1.3.3Лейкоциттердің түрлі типтерінің
қызметтерін сипаттау
8.1.3.4 Гуморальдық және жасушалық
иммунитетті салыстыру
8.4.3.1 Қарапайымдылар,
саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын
аурулардың ерекшеліктерін сипаттау
және алдын алу шараларын сипаттау
8.1.3.6
Аурудың
алдын
алудағы
вакцинацияның рөлін бағалау
8.1.3.7 Агглютинация және резусконфликт механизмдерін түсіндіру
8.1.3.8 Жануарлар жүрегінің құрылысы
мен қантамырлар жүйелерінің маңызын
сипаттау
8.1.3.9
Қантамыр
қабырғасының
құрылысы
мен
олардың
қызметі
арасындағы байланысты орнату
8.1.3.11 Дене жаттығуларының жүрек
жұмысына әсерін зерттеу
8.1.4.1 Өкпе мен ұлпадағы газалмасу
механизмдерін сипаттау
8.1.4.2 Тыныс алу және тыныс шығару

Ойлау
дағдыларының
деңгейі

Тапсырма
№*

Тапсырма
түрі*

Орындау
уақыты,
мин*

Балл*

Қолдану

1

ҚЖ

3

3

Білу және түсіну

2

ДЖТ

1

1

Жоғары деңгей
дағдылары

3

ҚЖ/ТЖ

2

2

Қолдану

4

ДЖТ

1

1

Қолдану

5

ҚЖ

3

3

6

ДЖТ

1

1

Жоғары деңгей
дағдылары

7

ТЖ

3

3

Білу және түсіну

8

ҚЖ

1

1

Қолдану

9

ҚЖ/ТЖ

3

3

Қолдану

10

ҚЖ/ТЖ

3

3

Қолдану

11

ТЖ

3

3

12

ҚЖ

1

1

13

ҚЖ

1

1

Білу және түсіну

Қолдану

Тапсыр
ма
саны*

11

4

Қолдану
13

Бөлім
бойынша
балл

24

6

механизмін түсіндіру
8.1.4.3 Өкпенің тіршілік сыйымдылығын
анықтау және қалыпты жағдайдағы және
дененің физикалық жүктемесі кезіндегі
тыныс алудың минуттық көлемін
анықтау

Жоғары деңгей
дағдылары

БАРЛЫҒЫ:
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер

14

ҚЖ

1

1

15

ТЖ

3

3
30

14

30

Мысал үлгілері және балл қою кестесі
«Биология» пәнінен 2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Адам ағзасының ішкі ортасы мен оның компоненттері арасындағы сәйкестікті анықтаңыз.
ІШКІ ОРТА КОМПОНЕНТТЕРІ

АҒЗА ІШКІ ОРТАСЫ

A) қан плазмасынан түзіледі
Б) ағза жасушаларын қоршайды
B) антиденелермен фагоциттердің көп мөлшері
Г) қанға нәруыз, су және тұздарды қайтарады
Д) плазма және қан жасушаларынан тұрады
Е) тромб түзуге қабілетті

1) қан
2) лимфа
3) жасуша аралық сұйықтық

1………………………………
2………………………………
3……………………………..
2. Қанның формалық элементтерінің түзілетін орнын көрсетіңіз.
A) бүйректе және сүйек майында
B) лимфа түйіндері, сүйек кемігі және тимуста
C) көкбауыр мен аралас секреция бездерінде
D) тек лимфа түйіндерінде
3. Суретте микроскоппен көрінген бақа мен адам қан жасушалары бейнеленген.

Бақа қаны жасушалары

[3]

[1]

Адам қаны жасушалары

(a) Бақа мен адам қан жасушаларының айырмашылығы неде?
...........................................................................................................................................................[1]
(b) Кімнің қаны көп оттегін тасымалдайды? Жауабыңызды түсіндіріңіз.
...........................................................................................................................................................[1]
4. Суретте түйіршікті лейкоциттер берілген.
Суретте фагоцитозға қабілетті лейкоцитті көрсетіңіз.

15

[1]
5. Кестені толтырыңыз. Гуморальды дәне жасушалық иммунитеттердің ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын көрсетіңіз.
Гуморальды иммунитет

Жасушалық иммунитет

Ұқсастық
Айырмашылықтар

[3]
6. Саңырауқұлақтар, қарапайымдар, бактериялар және вирустар арқылы берілетін
аурулардың алдын алу жолыдарын ұсыныңыз.
A)
B)
C)
D)

қолды сабынмен жуу
ауру адамға маска кигізу
вакцинация
ауру адаммен қарым қатынасты шектеу
[1]

7. Вакцина әлсіз немесе өлген микроағзалардан немесе олардың тіршілік әрекетінің
өнімдерінен дайындалады. Әр жаста вакцина алған адамдар неге инфекциялық
аурулармен ауырмайды?
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................[3]
8. Резус-конфликт терминіне анықтама беріңіз.
...........................................................................................................................................................[1]
9. Суретте сүтқоректі жануардың жүрегі берілген.

16

(a) Х-пен берілген құрылымды атаңыз.
...................................................................................
...................................................................................
[1]
(b) Осы құрылымның қызметін сипаттаңыз.
...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
[2]
10. Суретте қан тамырлары берілген.

(а) Суретте вена қантамырын белгілеп көрсетіңіз.
[1]

(b) Артерия қан тамырының құрылыс ерекшелігі мен қызметін сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
11. Адам дене жаттығуларын жасағанда жүрек соғуы жиілейді. Жаттығу барысындағы жүрек
жұмысын сипаттаңыз және түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[3]
12. Өкпелік тыныс алумен ұлпалық тынысалудың бір айырмашылығын көрсетіңіз.
...........................................................................................................................................................[1]

13 Қандағы СО 2 концентрациясының ұлғаюынан бастап адамдағы қалыпты тыныс алу мен
тыныс шығару дұрыс реттілігін жазыңыз.
1) көкет жырылуы
2) оттегінің концентрациясы артуы
3) СО 2 концентрациясы артуы
4) сопақша мидағы хеморецепторлар тітіркенуі
5) тыныс шығару
6) көкет босаңсуы
...........................................................................................................................................................[1]
14. ӨТС-өкпенің тіршілік сиымдылығы дегеніміз не?
...........................................................................................................................................................[1]
17

15. Арнайы дене жаттығу бағдарламасымен жұмыс жасайтын адамның өкпесінің тіршілік
сыйымдылығы(ӨТС) өлшенді. Бұл адамның өкпесінің тіршілік сыйымдылығын 60 күн бойы
өлшеді. Нәтижесі төмендегі кестеде берліген.
(a) Өлшемдерді пайдаланып, график сызыңыз.
Өлшемдер
Күн
ӨТС
0

4800

10

4840

20

4890

30

4930

40

4980

50

5180

60

5260
[2]

(b) Бақылау барысында адамның өкпесінің тіршілік сыйымдылығында қандай өзгеріс болды?
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
...........................................................................................................................................................[1]

18

Балл қою кестесі
Жауап

Сұрақ
1- Д, Е;
2- В, Г;
3- А, Б

1

2
3
4
5

6
7

8
9

10

11

12
13
14

В
(а) Бақада- ядро бар, адамда- ядро жоқ
(b) Адамда- көп, екі жақты қысыңқы, өте ұсақ
Нейтрофил
Ұқсастық: иммундық жүйе, қорғаныш қызметі
Ерекшелік:
Гуморальды иммунитет: плазмада антиденелерді қамтиды/ В
лимфоциттерін қамтиды/ плазмадағы патогендерге әсер етеді
Жасушалық иммунитет: Т лимфоциттерді қамтиды/ патоген
жасуша ішінде болғанда пайда болады/ патогенді бұзатын
химиялыө заттар бөледі
С
Инфекциялы ауруларға иммунитетті қалыптастыру
Вакцинада ауру тудырғыш микроағзалардың белсенсіз
жасушалары болады
Лейкоциттер белсендіреді
теріс резусты ана мен оң резусты ұрық арасында пайда болады.
(а) Х- сол жақ қарынша мен қолқа арасындағы жарты ай тәрізді
қақпақша

Балл Қосымша
ақпарат
1
1
1
1
1
1
1
1

1

1
1
1
1
1
1
1

(b) сол жақ қарыншадан қыққан қанның кері ағуына кедергі
келтіреді
Қанның бір бағытта ағуын қамтамасыз етеді

1

(a)

1

(b)Жүректен шығатын қантамырлар/Қабырғалары үш қабатты
/Қабат қалыңдықтары әр түрлі/ Ортаңғы қабат өте қалың
Жоғары қысымды көтере алады

1

Дене жаттығуы барысында ағзада оттегіне сұраныс жоғарлайды
Жүректің шартты рефлекторлық қызметі артады
Бұлшықеттерді қанмен қамтамасыз ету артады
Өкпелік: ауа мен қан арасындағы газалмасу; Ұлпалық: қан мен
ұлпа жасушалары арасындағы газ алмасу
346215
ішке дем толық тартқаннан кейін тыныс жолдарынан толығымен
шығатын ауа көлемін

1
1
1
1

19

1

1

1
1

Кезкелген
екі дұрыс
жауап

15

(а)Х- күн, У-ӨТС

1

(b)Тыныс алу жүйесінің функционалдық мүмкіндіктерінің
көрсеткіші.
Жоғарғы ӨТС өкпенің функционалдық жағдайының көрсеткіші.
ӨТС ағзаның күйіне тікелей байланысьы.
Жалпы балл

20

1
1

30

Кез
келген
бір
дұрыс
жауап

3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
3-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы - 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
ДЖТ- Дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.

21

3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім

Бөліп шығару

Тексерілетін мақсат

Тапсырма
№*

Тапсырма
түрі*

Орындау
уақыты,
мин*

Балл*

8.1.5.1 Адамның зәр шығару жүйесі
мүшелерінің құрылысы мен қызметін
сипаттау

Білу және түсіну

1

ДЖТ

1

1

8.1.5.2 Бүйректің құрылымдық
бөліктерін танып білу

Білу және түсіну

2

ҚЖ

1

1

8.1.5.3 Терінің құрылысы мен оның
бөліп шығарудағы маңызын сипаттау
8.1.5.4 Тері ауруларының алдын алу
шараларын түсіндіру
8.1.6.1 Тірек-қимыл жүйесінің
қызметтерін сипаттау
8.1.6.2 Сүйектің химиялық құрамын,
макро және микроскопиялық
құрылысын зерттеу

Қозғалыс.
Биофизика

Тапсырма
саны*

Ойлау
дағдыларының
деңгейі

3

Бөлім
бойынша
балл

5

Қолдану
3

ҚЖ/ТЖ

3

3

Білу және түсіну

4

ДЖТ

1

1

Қолдану

5

ҚЖ/ТЖ

3

4

6

ТЖ

2

2

7

ҚЖ

2

2

Қолдану

8.1.6.3 - сүйектердің байланыс
түрлерін салыстыру
8.1.6.4 Буынның әртүрлі типтерінің
құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында байланыс
орнату
8.1.6.5 Бұлшықет ұлпасының түрлері
мен олардың қызметтерін сипаттау
8.1.6.6 Адам бұлшық еттерінің
құрылысы мен бұлшықет топтарын
оқып тану

Қолдану

7

Қолдану
Білу және түсіну

22

13

8.1.6.7 Гиподинамия салдарын атау

Координация
және реттелу

8.1.6.8 Сымбаттың бұзылуы және
жалпақ жалпақтабандылықтың пайда
болу себептерін анықтау
8.4.4.1 Тік жүруге байланысты адам
қозғалуының биомеханикалық
ерекшеліктерін зерттеу
8.1.7.1 Көруді қабылдаудың
ерекшеліктерін зерттеу және көру
гигиенасы ережесін сипаттау
8.1.7.2 Дыбысты қабылдау
ерекшеліктерін зерттеу және есту
гигиенасының ережелерін сипаттау
8.1.7.3 Көру және есту
рецепторларының құрылымы мен
қызметтерін сәйкестендіру
8.1.7.4 Эндокринді, экзокринді және
аралас бездердің орналасқан жерлерін
анықтау

Білу және түсіну

8

ДЖТ

1

1

Білу және түсіну

9

ТЖ

1

1

Жоғары деңгей
дағдылары

10

ҚЖ

3

2

11

ТЖ

6

4

12

ДЖТ

1

1

Қолдану
Қолдану
Қолдану
Білу және түсіну
5

8.1.7.5 Бездердің негізгі қызметтерін
түсіндіру

12

Қолдану

ТЖ

2

2

ҚЖ

1

1

13

8.1.7.6 Эндокриндік бездер қызметінің
бұзылуынан туындаған ауруларды
атау

Білу және түсіну

8.1.7.7 Терінің сезімталдығын зерттеу

Жоғары деңгей
дағдылары

14

ТЖ

2

2

Қолдану

15

ҚЖ/ТЖ

2

2

8.1.7.8 Жылықанды жануарлардың
дене температураны сақтаудағы
терінің рөлін сипаттау
БАРЛЫҒЫ:

30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
23

30

Мысал үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 3-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Зәрдің түзілуі жүрілетін мүшені көрсетіңіз.

.....
2. Бағдаршамен бүйректің қыртыс қабатын белгілеңіз.

[1]

[1]

3. Суретте терінің ішкі құрылысы берілген.
(а) Суретте терінің бөліп шығаруға қатысатын екі
бөлігін белгілеңіз және атауын жазыңыз.
.................................................................................................
.................................................................................................
............................................................................................[2]
(b) Теріде саңырауқұлақтың әсерінен туындайтын
аурудың негзгі бір белгісін жазыңыз.
.................................................................................................
............................................................................................[1]
4. Тірек-қимыл жүйесінің қызметін таңдаңыз.
A) Тітіркендіргіштерге жауап қайтару
B) Ағзаны химиялық заттардан қорғау
C) Қозғалыс және мүшелердің бекінуі
D) Қоректік заттарды тасымалдау
[1]
24

5. Сүйек ағзада тірек қызметін атқарады.
(а) Қартайған сайын адамның сүйегі морт сыңғыш болып келуінің себебін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
(b) Ортан жілік сүйегінің қай бөлігінде қызыл және қай бөлігінде сары кемік майы
болатындығын атаңыз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
6. Тоқпан жілік пен жауырынның арасындағы байланыс түрі мен буын түрін анықтаңыз.
(a) Байланыс түрі
...........................................................................................................................................................[1]
(b) Буын түрі
...........................................................................................................................................................[1]
7. Суретте бірыңғай салалы бұлшықет ұлпасын анықтап, адам ағзасындағы орналасуын
сипаттаңыз.

................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
8. Гиподинамияның себептерін анықтаңыз.
A) Нәруыздың жетіспеушілігі
B) Ұялы телефоннан шашыраған сәулелер
C) Белсенді қимылдың жетіспеушілігі
D) Омыртқа жотасының қисаюы
[1]
9. Оқушы төмендегі сызба көмегімен сыныптағы оқушылардың аяқ іздеріне өлшеулер
жүргізген. Нәтижесінде сыныпта 37% оқушыларда жалпақтабандылықтың бар екендігі
анықталды.

25

Жалпақтабандылықтан сақтанудың бір шарасын ұсыныңыз.
...........................................................................................................................................................[1]
10. Төменде берілген суретті пайдаланып, бос орынға табан буынындағы рычагтық жүйенің
сызбасында тірек, жүктеме, күш нүктелерін көрсетіңіз.

[2]
11. (а) Көру және есту рецепторларының орналасқан орны қандай сандармен белгіленгенін
төмендегі суреттерде белгілеңіз.

[2]
(b) Көру және есту мүшелерінің қызметін сақтау үшін гигиеналық шараларды сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
12. Адреналин гормонын бөлетін без қай санмен белгіленген?

26

A)
B)
C)
D)

5
7
3
4
[1]

13. Ұйқы безі аралас секреция безі болып табылады.
(а) Ұйқы безінің қызметтерін түсіндіріңіз.
Ішкі секрециялық
.......................................................................................................................................................... [1]
Сыртқы секрециялық
...........................................................................................................................................................[1]
(b) Осы бездің жұмысы бұзылғанда туындайтын ауруды атаңыз.
...........................................................................................................................................................[1]
14. Суретте берілген мысалдарды пайдаланып, тері қызметінің ағза үшін маңызын
түсіндіріңіз.

................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................[2]
15. Ақ аю жылықанды жануар. Арктикалық суықта оның дене температурасы тұрақты
сақталады.
Оның терісінің дене температурасын тұрақты ұстауға
көмектесетін екі ерекшелігін атаңыз.
............................................................................................
......................................................................................[ 2]

27

Балл қою кестесі
№

Жауаптары