Адам генетикасы

Түсінік хат

Қосымша сабақ дегеніміз – оқушылардың талап-тілегін, қызығушылығын қанағаттандыруға арналған. Олар таңдаған сыныптың бағыты мен бағдарына байланысты болуы да, болмауы да мүмкін. «Адам генетикасы» қосымша сабағының оқушылардың қызығушылығын арттыруда, тереңірек білімді игеруіне көмектеседі. Жалпы қосымша сабақ «Медициналық генетика және молекулалық биология» тарауы бойынша игерілген білімді тереңдетуге, кейбір генетикалық мәселелерді дұрыс түсінуге бағытталған. Қосымша сабақ бағдарламасы тұқым қуалау және өзгергіштік туралы ғылымның дамуы барысындағы тың жаңалықтармен оқушыларды хабардар етумен қатар, олардың дүние танымын кеңейте отырып, түрлі тұқым қуалау аурулардың туындау себептерін ұғынуға және одан сақтана білу қажеттілігіне баулиды, үйретеді. Бұл курс оқушылардың өз бетінше генетика негіздерін білуге үйретеді, практикалық дағдыларды қалыптастырады. Қосымша сабақ 11 сынып оқушыларына арналған, ол 68 сағатқа негізделген.

Қосымша сабақтың мақсаты:

1. Оқытуды белгілі дәрежеде дараландыру, әрбір оқушының қызығушылығы мен қабілетін анықтау үшін тиімді жағдай жасау.

2. Оқушының іздене білуге, ойлана білуге, ізденімпаздыққа, еңбектенуге тәрбиелеу.

3. Оқушының медициналық генетика туралы білімдерін нығайтып, үйрету.

Қосымша сабақтың міндеттері:

1. Оқушылардың ой-өрісін кеңейту, өз ойын еркін айта білуге, кез-келген жағдайларды шешуге мүмкіндік жасау.

2. Оқушылардың жалпы дүниетанымын дұрыс қалыптастыруда биологиялық ұғымдарды, көзқарастарды, заңдылықтарды негізгі тірек ретінде пайдалана білу.

3. Оқушының өз білімін саралауға, өздігінен ізденіп, қорытынды жасауға үйрету.

4. Биологиядан алған теориялық білімді іс жүзінде пайдалануды жүзеге асыра білуді үйрету.

Мамандыққа бағдарлау: медицина, биотехнология, гендік инженерия, фармакология, селекция, агрономия, педагогика, инженерия.

Пәнаралық байланыс: химия, жалпы биология, жануартану, анатомия, өсімдіктану.

Ұйымдастыру формалары: ауызша түсіндіру, лекция, семинар сабақтар, оқытудың интерактивті тәсілдері, сарамандық жұмыстар, оқушылардың шығармашылық жұмыстары, конференция, ғылыми жобалар дайындау.

ҚОСЫМША САБАҚТЫҢ МАЗМҰНЫ

1. Адам генетикасын зерттеу әдістері (6 сағат)

Кіріспе. Генетика ұғымы. Тұқым қуалау заңдылықтары. Адам генетикасын зерттеу әдістері.

Генеологиялық әдіс. Шежіре құру. Ағылшын ғалымы Ф.Гальтон. тұқым қуалау белгілерімен типтері. Тіркес тұқым қуалау, гендердің өзараа әрекеттесуі. Туыстық байланысқа генетикалық сараптама. Аутасомда – доминатты тұқым қуалау. Марфон синдромы. Аутосомда рецессивті тұқым қуалау. Фенилкетонурия альбинизм. Жыныспен тіркес тұқым қуалау. Гемофилия.

Егіздік әдіс. Моно және дизиготалы егіздер. Конкордантылық коэффиценті. Популяциялық статистикалық әдіс. Генофонд. Популяциядағы гендер жиілігі.

Харди – Вайнберг заңы. Гендер дрейфі.

Цитогенетикалық әдіс. Адам хромосомасын зерттеу. Адам хромосомасын зертеу. Адам хромосомасының халықаралық классификациясы, 7 тобы. Жыныс хромосомасы цитогенетикалық анализ. Хромосомалық аномалия.

Иммуногенетикалық әдіс.

Гуморалды және клеткалық факторлар.

Клеткалық факторлар: лимфоциттер, моноциттер, макрофагтар, гранулациттер.

АВО қан тобы жүйесі. Резус – фактор.

Дермоглификалық әдіс. Саусақ, табан, алақан өрнектерін зерттеу. Тұқым қуалау, адам өімірінде бұл белгілердің өзгермеуі.

ІІ. Адамның классикалық генетика негіздері (9 сағат)

Генетикалық материалдардың ұйымдасуы. Хромосомалар. ДНҚ құрылысы, нуклеотид-байланыстар. ДНҚ екі еселенуі. Хроматин. Ақуыздар, гистон, гистон емес ақуыздар. Центромера. Гетерохроматин. Гендер ДНҚ кодесі. Транскрипция. Сплайсинг: экзон, интрон. Кариотип. Жыныстық хроматин.

Практикалық сабақ. Адам хромасомасына анализ жасау.

Жасуша бөлінуі. Митоз. Интерфаза. Митоздық бөліну, оның фазалары. Мейоз.

Адам ұрығының дамуы. Гаметогенез: сперматогенез, оогенез. Ұрықтану және даму. Ұрықтанудың жүру сатылары. Ағзаның жеке дамуы. Қоршаған ортаның әртүрлі факторларының ұрыққа әсері.

Мендельдің генетикасы. Тұқым қуалау белгілерінің жалпы заңдылықтары. Г.Мендельдың тұқім қуалау заңдары. Моно-ди-полигибридті будандастыру.

Гендердің өзара әрекеттесуі. Эпистаз комплементарлық, полимерил.

Плеиотрапия

Тіркесіп тұқым қуалау. Тіркесу топтары. Кроссинговер. Генетикалық карта. Тұқым қуалаудың хромосомалық теориясының негізгі қағидалары.

Жыныс генетика. Жынысты анықтаудың хромосомалық механизмі. Жыныспен тіркесті тұқым қуалау белгілері.

Өзгергіштік генотиптік өзгергіштік: гендік, хромосомалық, геномды, цитоплазмалық. Комбинотивтік өзгергіштік. Модификациялық өзгергіштік, онтогенетикалық өзгергіштік.

Аурудың генетикалық тәуекелдідігін есептеу принсиптері. Мультифакторлы аурулар, Мукополисахаридоздар, Тұқым қуалауға бейім аурулардың даму себептері, Панмиксияның шектелуі, Коллогенапатиялар, Аутосомды – рецесивті тұқым қуалайтын аурулардың шежірелері, Геномдық импритинг аурулары, Приондық аурулар, Шерешевский – Тернер синдромы, Патау синдромы, Клайнфельтер синдромы, Продер – Вилли және Энгельман синдромы, Иондық арналар аурулары.

Жинақтап қорыту.

Күнтізбелік жоспар

«Медициналық биология және генетика»

Барлығы 68 сағат

№	Тақырыбы	Сағат саны	Мерзімі
1	Генетика ғылымы	1
2	Қазақстандық генетика ғылымын зерттеген ғалымдар	1
3	Тұқым қуалау заңдылықтары	1
4	Генетикалық зерттеу әдістері	1
5	Генетикалық есептер шығару	1
6	Харди-Ваинберг заңы	1
7	Генетика, қоршаған орта және адам денсаулығы	1
8	Жыныс генетикасы	1
9	Мутациялық өзгергіштік	1
10	Модификациялық өзгергіштік	1
11	Хромомсомалық мутация
12	Цитоплазмалық мутация	1
13	Генетикалық есептер шығару	1
14	Алкоголь мен шылым шегудің ұрпаққа әсері	1
15	«Шипагерлік баян» Ө.Тілеуқабылұлының еңбегі	1
16	«Генетика және эволюциялық теория»	1
17	Адам генетикасы	1
18	Адам генетикасын зерттеу әдістері	1
19	Туыстық некенің тиімсіздігі	1
20	Медициналық генетика және медициналық-генетикалық кеңес беру	1
21	Адамның тұқым қуалайтын аурулары.	1
22	Нуклеин қышқылдары. ДНҚ – генетикалық ақпаратты сақтаушы. Есептер шығару	1
23	РНҚ – рибонуклеин қышқылы	1
24	Практикалық сабақ. Адам хромосомасына анализ жасау	1
25	Адамдардың хромосомалық аурулары	1
26	Жасуша бөлінуі. Митоз. Мейоз	1
27	Онтогенез. Адам ұрығының дамуы	1
28	Медициналық-генетикалық кеңес беру негіздері	1
29	Даун синдромы, Эдвардс синдромы	1
30	Ұрықтың жатыр қабырғасына бекінгенге дейінгі диагностикасы	1
31	Тұқым қулаудың хромосомалық теориясының негізгі қағидалары	1
32	Адам популяцияларының генетикасы	1
33	Физикалық факторлар және металдармен улану	1
34	Адамның экологиялық генетикасы	1
35	Медициналық генетика және кейбір тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу мен емдеу	1
36	Жыныспен тіркеліп тұқым қуалау	1
37	Гендердің өзара әрекеттесуі	1
38	Генетикалық карталар	1
39	Мендель заңдары	1
40	Тест тапсырмалары	1
41	Көп аллельділік	1
42	Ұрықтану, оның генетикалық маңызы	1
	Медициналық генетика
43	Аудудың генетикалық тәуекелділігін есептеу принциптері	1
44	Мультифакторлы аурулар	1
45	Мукополисахаридоздар	1
46	Тұқым қуалауға бейім аурулардың даму себептері	1
47	Панмиксияның шектелуі	1
48	Коллогенапатиялар	1	578тг - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Биология пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz