Әдебиет теориясы пәнінен семинар сабағы «Әдеби жанрлар теориясы»

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЛОЛОГИЯ ЖƏНЕ КӨПТІЛДІ БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ
5В011700

Семинар-6
Тақырыбы: 1.1 Əдеби жанрлар теориясы
1.2 Эпикалық жанрлар ерекшелігі

Орындаған: Бектұрған Айдана , 401-топ
Тексерген: Аширов Ж.

ӘДЕБИ ЖАНР

Әдеби жанр бір
мезетте
жазушының жазу
мәнері арқылы
анықталатын
белгіленген ереже
(Р.Уэллек
О.Уоррен)

Әдеби жанрлар
(фр. Тілінде genre
-түр , тек,
жанр) – ауызша
және жазбаша
шығармалардың
көркем даму
процесінде қалыптасады

Шығарма жанры
дәстүрлі түрде
мынадай негізгі белгісі
бойынша анықталады.
Бір жанрдағы
шығармаларды
біріктіретін және
айтарлықтай тұрақты ,
тарихи қайталанатын
сипаттағы мазмұнына
,құрылысы мен түріне
қарай

Жанр- тұтас
шығармадағы
айтылмақ ойдың
өн бойындағы
шынайы форма
(М.М.Батин)

ƏДЕБИЕТТЕГІ ЖАНР МЕН ТЕК ТҮРЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІН ТҰҢҒЫШ
РЕТ АРИСТОТЕЛЬ ҚАЛАДЫ. АРИСТОТЕЛЬ ӨЗІНІҢ «ПОЭТИКА» ЕҢБЕГІНДЕ
ƏДЕБИЕТТІ «СӨЗБЕН ӨРІЛГЕН ӨМІР » ДЕЙДІ . СОЛАЙ ДЕП АЙТА КЕЛЕ ҰЛЫ
ФИЛОСОФ ОНЫҢ ІШТЕРІНЕ ТОҚТАЛАДЫ

Эпикалық
тәсіл

• Оқиға автордың өзі қатыспай сырттай
бейнелеуі

Әдеби
тәсіл

• Автордың жан толғанысы , ішкі сезімі,
лирикалық көңіл-күйі

Драмалық
тәсіл

• Жазушының бейнелеген кейіпкерлері
айтайын деген ойын өзінің іс-қимылы,
дауыс ырғағы , интонациясы арқылы
сахнада береді

ЖАНР ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Шығарманы сипаттау үшін оның мазмұнының жанрлық
ерекшеліктері маңызды

Эпикалық, драматургиялық, лирикалық және лиро-эпикалық
сияқты жанрлық топтар ерекшеленген

Осындай топтардың әрқайсысының шегінде шығарманың әдеби
тегі, өлеңдік және прозалық формасы және соңғысы , өзінің көлемі
бойынша ажыратыла алады

Көне әдебиеттің жанрлық жүйесі күрделілігімен және көп
тармақтылығымен ерекшеленеді

ЖАНР

Жанр- бұл тарихи
құбылыс емес ,
типологиялық
құбылысқа жатады

Олардың құрылысы
мүлдем басқаша
болғанымен , нақты
жанр туындысы
болады

Роман, комедия,
элегиялардың
жанрлық ортақтығы
неде?

Яғни, шығарма
авторының өз ойын
беру әдісі жанрлық
тұтастықты құрайды

Оны шығарманың
өн бойынан іздеген
дұрыс болар деп
ойлаймыз

Повесть
Әңгіме

Памфлет

Эпопея

Эпиграмма

Роман

Жанр формалары

Баллада

Поэзия

Ертегі

Ода

Сонет
Эллегия

ЖАНР БАҒЫТЫ
Біріншіден , авторлар
жанр таңдауда бәрінен
бұрын көркем қабылдау
шартын ескереді
Екіншіден , жанр
әртүрлі оқырман
қауымына арналған
Әр әдеби жанрға дәуір мен бағыттың шегінде өзіндік оқырманы бар
болуы тән. Әр дәуір оқырманының , тыңдарманының , халық пен
жұртшылықтың көркем туындыны ерекше түсінуі , сезінуі ерекше.
Жанрлардың көркем мәтінді баяндауда ұқсастықтары болғанымен
күрделілік дәрежесі бойынша өзгешеленеді.