Ахатин ұлуының тіршілік әсерінің оның морфологиясына әсері

Тақырыбы: Ахатин ұлуының тіршілік әсерінің оның морфологиясына әсері

Кіріспе:

Ахатин ұлуларын зерттеу биологиядағы өте жақсы бағыттардың бірі болып табылады. Ахатин ұлуын қолдану аясы үнемі кеңейіп келеді және болашақта да кеңейеді. Ұлулар суды тазарту деңгейін биологиялық бақылау үшін тазарту қондырғыларында қолданылады. Олар косметологияда биомассаж үшін қолданылады. Ұлулардың шырышы - табиғи антисептик, биологиялық белсенді зат, ол кремдер жасау үшін қолданылады. Ахатин әртүрлі жағдайларда ұсталады, әртүрлі дамиды, қабықтың түсі әр түрлі, денесінің мөлшері әртүрлі.

Эволюция теориясының негізін қалаушы Чарльз Дарвин, ұлулар кез-келген жағдайға бейімделе алатын тіршілік формасы екендігін мәлімдеген. Оларға аса ерекше күтімнің қажеті жоқ. Қолайсыз жағдай туса өз қабыршақтарының ішіне тығылып қалады. Мен ондай кезде ұйқыға кетіп қалмас үшін, аквариумге салып жіберемін, сол уақытта өздері сыртқа шығып кетеді, кейде су бетінде қалықтап жүзіп жүреді. Ал, су ұлуларының негізгі қасиеті суды тазарту болып табылады екен. Ұлуларыма түрлі тәжірибелер жасау маған ұнайды. Бір жолы Джерри және Джеффті жарыстырып көрдім, олар 1минут ішінде шамамен 7-8 см. қашықтықты  жүріп өтті. Пышақтың өткір қырынан да  еш жерлерін кеспей өтті, себебі қоймалжың шырыштары денелерін зақымдаудан қорғайды екен. Құрғақ қабырға бойымен еркін қозғала алады.Ахатиндер 24—29 °C температурада белсенді өмір сүреді. Ол тек 2°C температураға дейін шыдай алады. Олар 5-6 жыл көлемінде өмір сүреді, егер жақсы қараса 10 жылға дейін өмір сүруі мүмкін.

Өзектілігі: Ахатин ұлуын үй жағдайында өсіру барысында морфологиялық белгілерін зерттеу.

Мәселе: Үйде ахатин ұлуын күту және күту бойынша тәжірибе жинауға бола ма, сонымен қатар ұстау жағдайларына байланысты ондағы морфологиялық өзгерістерді байқауға және сипаттауға бола ма?

Зерттеу нысаны: Ахатин ұлуы

Зерттеу пәні: Сыртқы морфологиялық белгілердің өзгергіштігі.

Зерттеудің мақсаты: Ахатин ұлуының тіршілік әсерінің оның морфологиясына әсерін зерттеу.

Зерттеу міндеттері:

1.Қосымша ақпарат көздерін қолдана отырып, Ахатин ұлуларының құрылымы мен қызметі туралы ақпаратты зерттеу.

2.Ахатин ұлуын үй жағдайында ұстаудың қажетті жағдайларын зерттеу.

3.Бірқатар тәжірибелер жүргізіп, нәтижелерді талдау, қорытынды жасау.

Гипотеза: егер сіз ахатин ұлуының жағдайын өзгертсе, онда оның морфологиялық белгілері өзгереді.

Зерттеу әдістері: Әдеби көздерді теориялық талдау, бақылау, өлшеу, тәжірибе, іздеу, аналитикалық, суретке түсіру.

Зерттеу жұмысының теориялық маңыздылығы, онда ұстау жағдайларының Ахатин ұлуының морфологиясына әсері теориялық дәлелденген.

Практикалық маңыздылығы: Зерттеу нәтижелері ахатин ұлуларының өсіруінде қолданылады.

Мен өз зерттеуімде А.Э.Бремнің "Жануарлар тіршілігі" көп томдық оқулығын, 3 томдық Г.Л.Биличтің "Биология: толық бөлім" оқулығын, 3 томдық Д.Тейлор, Н.Грин, У.Стауттың "Биология", А.В.Ивановтың "Омыртқасыздар зоологиясы бойынша үлкен семинар" оқулығында ахатин ұлуын зерттеудің тәжірибелік бөлігі сипатталған. Ахатин ұлуының тіршілік әсерінің оның морфологиясына әсері туралы мәселе жеткіліксіз зерттелген, сондықтан мен осы мәселені зерттеу үшін бірқатар тәжірибелер жасап, өткіздім.

1 Теориялық бөлім. Морфологиялық ерекшеліктері, Ахатина ұлуларының жағдайы

1.1 Ахатина ұлуларының систематикасы

Ахатин ұлуы (лат. Achatina fulica) тропиктік климатты мемлекетте кең тараған. Сол себепті-бұл ұлулар көбінесе АҚШ және Африка да кең таралған. Қолда өсетін үй жануары.Оның 100 ден аса түрі бар. Бұл жануар көбінесе-үй жануары ретінде асыранылады.

1.2 Ахатина ұлуының сыртқы морфологиясы

1.2.1 Ахатина ұлуының дене құрылысы

Ахатин ұлуы созылғанда 15-18 см болады.Ахатин ұлуының жасын сауытындағы ирегінен білуге болады. Олар 10 жыл өмір сүре алады. Оның қабықшасының түсі тамақ жеуіне байланысты емес, өз ата тегіне байланысты қалыптасатын жануар. Кәрі ахатин ұлуларының қабықшасы 7-9 бөлікке дейін бөлінеді. Олар өсе бастағанда қабықшалары жасылдана бастайды.

1.2.2 Ахатина ұлуының қабығының құрылымы

Ахатинаның қабығының ұзындығы 25 см-ге дейін, ал денесі - 30 см-ге дейін жетуі мүмкін.

1.3 Ахатинаны ұстау шарттары

1.3.1 Ахатина ұлуына арналған террариум

Ахатин ұлуы үшін қарапайым аквариумдар, пластикалық контейнерлер және тіпті тамақ контейнерлері қолайлы. Ұлулардың өз үйінде жеткілікті кең болуы үшін террариумның көлемін бір Ахатина үшін 10-20 литр мөлшерінде таңдау керек. Оттегі ағынын қамтамасыз ету үшін қақпақта немесе қабырғаларда саңылаулар жасау керек (1-қосымшаны қараңыз).

Сурет 1,2. Ахатин ұлуына арналған контейнерлер

1.3.2 Террариумға арналған топырақ

Террариумның түбіне топырақ салу керек. Қоспа ретінде сіз кокос субстратын, қылқан жапырақты өсімдік қалдықтарын, құм мен қарашірік аралас шымтезекті қолданыңыз.

Топырақтың қалыңдығы ұлулардың мөлшеріне байланысты және 2-10 см жетуі мүмкін.

Сурет 3,4. Ахатин ұлуына арналған топырақ

Террариумдағы ылғалдылық деңгейі

Су ұлуларға шөлді басу үшін ғана емес, сонымен қатар жеткілікті мөлшерде шырыш жасау үшін де қажет. Сондай-ақ, су дене температурасын реттейді, пайдалы заттарды сіңіруге және тағамды энергияға айналдыруға, организмнен токсиндер мен қалдықтарды кетіруге көмектеседі. Террариумға таза сумен ыдыс салған жөн. Топырақ тым құрғақ болмауы керек, бірақ тым ылғалды болмауы керек. Ылғалдылық деңгейі 85% болуы керек. Ылғалдылық гигрометр – психрометр құралымен өлшенеді (1-қосымшаны қараңыз). Террариум ішіндегі жайлы климатты сақтау үшін күніне кемінде бір рет қабырғалар мен топырақты ылғалдап отыру керек (1-қосымшаны қараңыз). Қабырғаларда қалған су тамшыларымен шөлді басады.

Сурет 5. Террариумдағы ылғалдылық

Террариумдағы температура

Ахатина ұлуларының өмір сүруі температураға тығыз байланысты. Сондықтан сізге қажет

террариумдағы температура тұрақты екеніне көз жеткізіңіз. Ұлулар үшін ең қолайлы температура 24-28 градус болып саналады. Ауа температурасын өлшеуге арналған аспап-бөлме термометрі (1-қосымшаны қараңыз). Батареяның жанында немесе тікелей күн сәулесінің астында терезе төсенішінде ұлулар бар террариумды орнату қажет емес. Үй жануарлары қызып кетуден өлуі мүмкін.

Террариум гигиенасы

Күн сайын тамақ қалдықтары мен өнімдерді алып тастау керек. Екі аптада бір рет террариумды жуу керек. Террариум қабырғаларын тазарту үшін суға малынған қатты губка қолданылады. Химиялық қоспаларды қосуға болмайды. Жылына бір рет террариумда топырақты толығымен ауыстыра отырып, жалпы тазарту жұмыстарын жүргізу керек.

Ахатина ұлуларының мінез-құлқы

Ахатина негізінен түнгі өмір салтын ұстанады. Оларды қарап отырып, мен әдетте күндізгі уақытты оқшау жерлерде өткізіп, топыраққа көміп, күн батқаннан кейін екі сағаттан кейін белсенді болатынын анықтадым. Ұлулардың басы мен аяғын қабығынан шығарады [4]. Ахатиндер түнде ғана көп қимылдап жүреді, егер күн жаңбырлы болса, күндізде жүре береді. Әдетте олар күндіз топырақтың астында немесе жапырақтардың астында тығылып жатады. Олар күн батқаннан соң 2 сағаттан кейін, белсенді қозғала бастайды. Ахатин ұлуларында еске сақтау қабілеті өте жақсы дамыған екендігін ғалымдар дәлелдеді. Олар 1 күнде не болғанын бүге -шүгесіне дейін біледі екен. Егер температура күрт көтеріліп немесе төмендеп кететін болса олар өз қабықшасына кіріп соның ішінде өліп кетеді.

1.5 Ахатин ұлуын тамақтандыру

Ахатин ұлуының негізгі тамақтану жүйесі. (1-қосымшаны қараңыз):

Ұлулардың өсімдік тектес тағамдармен күнделікті көкөністер мен жемістермен қоректенеді. Себебі олардың құрамында дәрумендер мен минералдар бар. Ахатин ұлуының қабыршағы қатты әдемі болуы үшін кальций немесе құрамында кальцийы бар тамақтармен қоректендіру керек. Олар: сепия, тамақ боры, ұсақталған жұмыртқа қабығы. Ақуыз (жануар және өсімдік тектес) - ұлулардың денесінің өсуі мен қалыптасуы үшін қажет. Ол сүт өнімдері, саңырауқұлақтар, бұршақ дақылдары және балық тағамдарында кездеседі. Ақуызды аз мөлшерде, аптасына кемінде 2-3 рет беру керек, өйткені ақуыздың жетіспеуі ғана емес, оның артық болуы ұлулардың денсаулығына теріс әсер етеді.

2 Практикалық бөлім. Ахатин ұлуының тіршілік әсерінің оның морфологиясына әсері

2.1 Тәжірибе 1. Азықтың құрамы мен сапасының ахатин ұлуының қабығының түсі мен беріктігіне әсері

Ахатин ұлуына қоректену кезінде кальций жетіспеген жағдайда қабыршақтарының зақымданып олардың түсуіне алып келеді. Егерде тамақтану тәртібіне құрамында кальций бар тағаммен қоректендірсек қабыршағы тез өсіп әрі түсі анық болып мықты болады.

1. Тәжірибенің басталу және аяқталу күнін анықтау;

2. Тәжірибе жүргізуге арналған жабдықты анықтау;

3. Ұлуларды кең террариумдарға бөлек орналастырып және өмір сүруге қолайлы жағдайлармен қамтамасыз ету;

4. Тамақтану уақытын анықтау;

5. Тәулігіне бір қабылдауға азық-түлік мөлшерін өлшеу (күн сайын бақылау жүргізу);

6. Тәжірибе басында және күн сайын ұлуларды бақылау;

7. Нәтижелерді тіркеу тәсілін әзірлеу (кесте, фотоесеп);

8. 30 күннен кейін нәтижелерді талдау;

9. Талдау негізінде гипотезаны растау немесе жоққа шығару туралы қорытынды жасау;

10. Фотоесепті дайындау.

Сурет 7,8. Зерттеуге алынған ұлулар 20.10.2021 ж

Басталуы – 20.10.2021 жыл, аяқталуы-20.11.2021 жыл. № 1 нысан – ахатин ұлуы. № 2 нысан – ахатин ұлуы. Тәжірибе жүргізуге арналған жабдық: әрқайсысының көлемі 1 литр 2 контейнер, 0,2 г дейінгі дәлдікпен зертханалық таразы, бөлме термометрі. Ұлулар көлемі 1 литр болатын бірдей контейнерлерге орналастырылды, температура 24 градус, ылғалдылық деңгейі 85% деңгейінде сақталды. Тамақтандыру уақыты мен 17.00-ді таңдадым. сағат. 1-ші контейнердағы ұлуға тамақ ретінде күніне 3 грамм жаңа қияр болды. 2-ші контейнердағы ұлуға қиярға аптасына 2 рет 4 грамм жұмыртқа қабығын қостым. Мен екі нысанды бақылап өлшедім. Мен кестені нәтижелерді бекіту әдісі ретінде қолдандым (2-қосымшаны қараңыз). Нәтижелерді талдағаннан кейін, мен № 1 нысанда қабығы тек құрамында көмірсулар бар өсімдік тағамдарын жеуге байланысты күңгірт реңге ие болды деген қорытындыға келдім. Мен қабығының беріктігін тек шетіне басу арқылы тексердім – ол сынды. Бұл ахатинның тамақтану тәртібінде кальцийдің болмауы қабықтың беріктігіне әсер ететіндігін дәлелдеді. № 2 нысанда қабықшасы көмірсулармен бірге кальций бар тағамды қолданғандықтан ашық қоңыр реңге ие болды. Тәжірибе барысында мен ұсынған гипотеза расталды: егер сіз ахатин ұлуының тамақтану тәртібіне кальций бар тағамды енгізсеңіз, онда қабығы тез өсіп, түсін өзгертіп, берік болады.

Сурет 9,10. № 1 нысандағы ұлу 20.10.21ж

Сурет 11,12. № 2 нысандағы ұлу 20.10.21ж

Сурет 13. № 1 нысандағы ұлу Сурет 14. № 2 нысандағы ұлу

20.11.21ж 20.11.21ж

2.2 Тәжірибе 2. Азықтың құрамы мен сапасының Ахатин ұлуының қабығының түсіне әсері

Ең алдымен тәжірибеге мәселе қойылды. Ұлулар көптеген тағамдармен қоректенеді. Олар: көкөністер, жемістер, шөптер, ет, балық, ботқа. Бұл жағдайда олардың қабығының түсі кең ауқымда өзгереді. Ұлулардың тамақтануы оның қабығының түсіне әсер етуі мүмкін. Әрі қарай, мен қабық сақиналармен өседі деп ойладым, егер бір сақина пайда болған кезде ұлулар негізінен қызыл тағамды (сәбіз, қызыл қоңыр бұрыш, қызанақ) жесе, онда сақина қызғылт рең алуы керек. Тәжірибе жоспары:

1. Тәжірибенің басталу және аяқталу күнін анықтау;

2. Тәжірибе жүргізуге арналған жабдықты анықтау;

3. Ұлуларды кең террариумдарға бөлек орналастырыңыз және өмір сүру үшін барлық қажетті жағдайларды қамтамасыз ету;

4. Тамақтану уақытын анықтау;

5. Тәулігіне бір қабылдауға азық-түлік мөлшерін өлшеу (күн сайын бақылау жүргізу);

6. Тәжірибе басында және күн сайын ұлуларды бақылау;

7. Нәтижелерді тіркеу әдісін жасау (кесте, фотосуреттер);

8. 30 күннен кейін нәтижелерді талдау;

9. Талдау негізінде гипотезаны растау немесе жоққа шығару туралы қорытынды жасау;

10. Фотоесепті дайындау.

Басталуы – 20.11.2021 жыл, аяқталуы- 20.12.2021 жыл. № 1 нысан – ахатин ұлуы. № 2 нысан – ахатин ұлуы. Тәжірибе жүргізуге арналған жабдық: әрқайсысының көлемі 1 литр 2 контейнер, 0,2 г дейінгі дәлдікпен зертханалық таразы, бөлме термометрі. Ұлулар көлемі 1 литр болатын бірдей контейнерлерге орналастырылды, температура 24 градус, ылғалдылық деңгейі 85% деңгейінде сақталды. Тамақтандыру уақыты мен сағат 17.00-ді таңдадым. 1 контейнердағы ұлу үшін тағам ретінде күніне 3 грамм жаңа қияр болды. 2 нысан үшін сәбіз, қызыл қоңыр бұрыш 3 грамм болды. Мен екі нысанды бақылап өлшедім. Мен кестені нәтижелерді бекіту әдісі ретінде қолдандым (3-қосымшаны қараңыз). Нәтижелерді талдағаннан кейін, мен № 1 ыдыста қабыршағы тек құрамында көмірсулар бар өсімдік тағамдарын жеуге байланысты күңгірт реңге ие болды деген қорытындыға келдім. № 2 ыдыстағы ұлуда каротин көп болатын тағамды жеуге байланысты қабыршағы қызғылт реңге ие болды. Тәжірибе барысында мен ұсынған гипотеза расталды: егер сіз ахатинның тамақтану тәртібіне қызыл тағамды енгізсеңіз, онда қабық қызғылт реңге ие болады.

Сурет 15,16. № 1 нысандағы ұлу 20.11.21ж

Сурет 17,18. № 2 нысандағы ұлу 20.11.21ж

Сурет 19. № 1 нысандағы ұлу Сурет 20. № 2 нысандағы ұлу

20.12.21ж 20.12.21ж