Ахмет Байтұрсынұлы өмірі мен шығармашылығы

БЕКІТЕМІН

Әдістемелік кеңес

төрайымы

______________Л.Д.Алибекова

«___» ___________2019ж.

«Қазақ әдебиеті» пәні бойынша

АШЫҚ САБАҚ

Тақырыбы:

«Ахмет Байтұрсыновтың өмірі мен шығармашылығы.

«Маса», « Қырық мысал» еңбектері»

Алматы 2019 ж.

Оқу әдістемелік дайындаманы

құрастырған оқытушы: ________________ А.С.Қонақбаева

ЦӘК мәжілісінде қаралып, мақұлданған

«___» _____________2019ж. хаттама №_____

ЦӘК төрағасы _____________ Абиев Б.М.

Колледждің ғылыми -әдістемелік бөлімімен келісілген

Хаттама № 2

«27»_09_______2019ж.

ҒӘО жетекшісі ____________Амрина Г.А.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ахмет Байтұрсыновтың өмірі мен шығармашылығынан білімдерін пысықтау, халқы үшін жасаған еңбектерінің мәнінің жоғары екендігін ұғындыру.
Тәрбиелілік: Ахмет Байтұрсыновтың адам жанының рухани тазалығы жайлы ойларын жүйелей отырып, ұлтжандылыққа, адами қасиеттерге тәрбиелеу.
Дамытушылық: Ой - өрісін, таным қабілеттерін, шығармашылық қабілеттерін дамыту.
Түрі: дәстүрлі

Типі:аралас сабақ
Сабақтың әдісі:Интерактивті әдістер:«Галерея аралау» «Қарлы әдіс», «Бас бармақ», «Бес саусақ»«Микрофон», «Мұңаю», «Формальды әдіс» әдістері

Көрнекіліктер: Ахмет Байтұрсыновтың суреті, шығармалар жинағы, кестелер, интерактивті тақта, т. б.

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі,тарих,

Пәнаралық байланыс: медицина саласы, орыс тілі, ағылшын тілі, латын тілі, тарих, әдебиет.

Сабақтың жоспары:

1.Ұйымдастыру кезеңі. Сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру (5 минут)

2.Өткен тақырыптар бойынша оқушылардың білім, білік, дағдыларын тексеру

(25минут) «Қарлы әдіс», «Микрофон әдісі»

3.Үй тапсырмасын бекіту тапсырмасы (5 минут)Сөзік, жаттығу, септеу.

4. Үй тапсырмасы бойынша қорыту (5 минут)«Бес бармақ» әдісі

5. Сергіту сәті(2 минут)

6. Жаңа тақырыпты түсіндіру. (20 минут)

7. Жаңа тақырыпты бекіту жаттығулары (10 минут) «Семантикалық карта» толтыру

8. Сөздік (3 минут) «Сөздік ойын»

9. Тест тапсырмалары (10 минут)

10. Рефлексия (7 минут) «Табыс сатысы әдісі»

11.Оқушылардың білімдерін бағалау (3 минут)

12.Үй тапсырмасын беру(2 минут)

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

а) Оқушыларды 3 топқа бөлемін:«Тарихшылар», «Әдебиетшілер», «Зерттеушілер»

ә) «Жүректен жүрекке» әдісімен топтың басқы әріптерінен басталатын тілектер айту.

2. Өткен тақырыптар бойынша оқушылардың білім, білік, дағдыларын тексеру

Еңлiк-Кебек оқиғасына арнап Абай тапсырмасы бойынша кезiнде Мағауия Абайұлы Құнанбаев "Еңлiк-Кебек”, Шәкерiм Құдайбердiұлы "Жолсыз жаза” атты дастандар жазған. Еңлік -Кебек» дастаны тұңғыш рет 1912 жылы Семейде «Жәрдем» баспасында жарияланды.

«Еңлік- Кебек» дастаны- адам тағдыры, адал махаббат жолындағы күрес, рушылдық құрбаны болған екі жастың қайғылы тағдырын туралы баяндайды.

«Қарлы әдіс», «Микрофон әдісі»«Үш шапалақ» әдісімен бағалау

3. Үй тапсырмасын бекіту тапсырмасы «Бес саусақ» тәсілі:
1.Бас бармақ– басты мәселе. Бүгінгі сабақтан алғаның;
2.Балалы үйрек– бірлесу. Топта кімге көмек бердім? Кімге риза болдым?
3.Ортан терек– ойлану. Мен бүгін қандай білім, тәжірибе алдым?
4.Шылдыр шүмек– шынайылық. Сабақ ұнады ма? Неліктен?
5.Кішкентай бөбек– көңіл- күй ахуалы. Мен сабақ барысында өзімді қалай сезіндім?

4. Сергіту сәті «Мен қазақпын» әніне жаттығу-би

5. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Тақтада көрсетілген қысқаша мәтінді жазу.

Ахметтің туған жері, Әділетсіз өмірдің бала жүрегін жаралауы, Бойындағы ерекше қабілеті .Білім алған жерлері .Атқарған қызметі. Әдебиетке қосқан жаңалығы .Көрген азабы
Торғай облысы, Торғай уезі, Тосын болысы, Сарытүбек қыстағы Әділетсіз өмірдің ұлы зары бала жүрегін 13 - де жаралады. Табиғатынан дарынды, талантты, ойлы, қабілетті, өз бетімен ізденеді Ауыл мектебінен сауат ашады. Торғай қаласындағы орысша - қазақша училищеде оқыды. Орынборда мұғалім даярлайтын мектепте оқыды. Ақтөбе, Қостанай, Қарқаралыда мұғалім болды. «Қазақ» газетінің бас редакторы болды. 1913ж 2 - ақпанда Қазақ газетін ашады. Абайдың тарихи қызметі жайлы Қазақтың бас ақыны атты мақала жазды. 1909ж губернатор Тройницкийдің жарлығымен 8 ай нақақтан - нақақ Семей абақтысына қамалды.

Байтұрсынұлы шығармашылық жұмысын өлең жазудан бастаған. Онда ол еңбекші халықтың ауыр халін, арман - тілегін, мұң - мұқтажын көрсетіп, жұртшылықты оқуға, білім - ғылымға, рухани биіктікке, адамгершілікке, мәдениетті көтеруге, еңбек етуге шақырады. Патшалық Ресейдің қанаушылық - отаршылдық саясатын, шенді - шекпендінің алдында құлдық ұрған шенеуніктердің опасыздығын сынады.
Ақынның алғашқы өлеңдері «Қырық мысал» атты аударма жинағында 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрді. Бұл кітабы арқылы қалың ұйқыда жатқан қараңғы елге жар салып, олардың ой - санасын оятуға бар жігер - қайратын, білімін жұмсайды. Ақын әрбір аудармасының соңына өзінің негізгі ойын, айтайын деген түйінді мәселесін халқымыздың сол кездегі тұрмыс - тіршілігіне, мінезіне, психологиясына сәйкес қосып отырған.
Байтұрсынұлының екінші кітабы — «Маса» (1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын қараңғылық, надандық, шаруаға енжарлық, кәсіпке марғаулық сияқты кемшіліктерді сынады. Көптеген өлеңдері сол кездегі ағартушылық бағытпен үндес болды. Ол Шоқан, Абай, Ыбырай қалыптастырған дәстүрлерді, гуманистік, демократиялық бағыттағы өрісті ойларды өзінше жалғастырушы ретінде көрінді. Қоршаған ортаға ойлана, сын көзімен қарайды, қоғам қалпына көңілі толмайды. «Қазақ салты», «Қазақ, қалпы», «Досыма хат», «Жиған - терген», «Тілек батам», «Жауға түскен жан сөзі», «Бақ» т. б. өлеңдерінің мазмұны осыны танытады. Кітаптың ішкі сазы мен ой өрнек, сөз орамы қазақ поэзиясына тән өзіндік жаңалық, ерекше өзгеріс әкелді.
Қазақ тілінің негізін қалаушы ретінде
Ахмет Байтұрсынұлы қазақ әліппесі мен қазақ тілі оқулықтарын жазуды 1910 жылдардан бастап қолға алады. Онымен қоса қазақ графикасын жасауға кіріседі. Қазақ графикасының негізіне қазақтың мәдени дүниесінде көп ғасырлық дәстүрі бар, өзге түркі халықтарды да пайдаланып отырғандықтан, туыстық, жақындық сипаты бар араб таңбаларын алады. Оны қазақ фонетикасына икемдейді, ол үшін қазақ дыбыстары жоқ таңбаларды алфавиттен шығарады, арабша таңбасы жоқ дыбыстарына таңба қосады, қазақ тілінің жуанды - жіңішкелі үндестік заңына сай жазуға ыңғайлы дәйекші белгі жасайды.
Сөйтіп, 24 таңбадан тұратын өзі «қазақ жазуы» деп, өзгелер «Байтұрсынов жазуы» деп атаған қазақтың ұлттық графикасын түзеді. Одан осы жазуды үйрететін әліппе жазады. Сөйтіп, оқу - ағарту идеясына сол кезіндегі интелегенциясы жаппай мойын бұрды. Әрбір зиялы азамат халқына қара танытып, сауатын ашуды, ол әрекетті «Әліппе» құралдарын жазудан бастауды мақсат етті. Сол 1911 - 1912 жылдары жасалып, Уфа, Орынбор қалаларының баспаханаларында жарық көрген. Ахмет Байтұрсынұлының әліппесі «Оқу құралы» деген атпен 1912 - 1925 жылдары арасында 7 рет қайта басылып, оқыту ісінде ұзақ әрі кең пайдаланылды. 1926 жылы ғалым «Әліп - бидің» жаңа түрін жазды.

1-тапсырма. «Поэзия әлемімен байланыс» әдісі

«Қырық мысал», «Маса» өлең шумақтарынан тарихи шындықты, сол кездегі әлеуметтік-қоғамдық жағдайды суреттеу.

6 «Сандар сөйлейді»(15 минут)

1.1909жыл

2.1911 жыл

3.1913 жыл

4.1935 жыл

5.1938 жыл

5.1926 жыл

7.1910 жыл

8.1932 жыл

7. Жаңа тақырыпты бекіту тапсырмалары (10 минут)

«Мұңаю әдісі»
Әдіс бойынша сол кездегі тарихи жағдайдың ақын өміріне әсері мен салдары туралы пікір алмасу.

8.Кері байланысқа «Бас бармақ» тәсілін қолданамын:

9.«Семантикалық карта» толтыру

10. Сөздік (3 минут) «Сөздік ойын»

11. Тест тапсырмалары (5 минут)

1. А.Байтұрсынов пен М.Сералин қай аймақты республика құрамына қосу қажеттігін дәлелдеді?

А) Қостанай

Б) Павлодар

В) Орынбор

С) Ақмола 
2. ХХғ. «Қазақатты» апталықгазеттіңұйымдастырушы редакторы кімболды?

А) А.Байтұрсынов

Б М.Дулатов

В) М.Шоқай

Д) М.Тынышбаев 
3. «Қазақұлтыныңөмірсүруініңөзіпроблемағаайналды» депкімжазды?

А) )А.Байтұрсынов

Б Ә.Бөкейханов

В) С.Садуақасров

С) М.Жұмабаев 
4. Қазақалфавитінің реформаторы кім?

А) А.Байтұрсынұлы

Б) Ә.Бөкейханов

В) М.Дулатов

С) А.Құнанбайұлы 
5. «Қазақ» газетінің (1913 ж) редакторы кім?

А С) А.Байтұрсынов

Б Б.Майлин

С.Сейфуллин

Д ) М.Дулатов 
6. А. Байтұрсыновтыңәкесініңаты

А. Шошақ 

Б. Жылқыайдар

В. Тоқтабай

Г. Тұрлыбай 
7. ӨздерініңКеңесүкіметінежолдағанжазбасындаҚостанайаймағынҚазақстанқұрамынақосуқажетекенінжан-жақтыдәлелдепқайраткерлер?

А) А.Байтұрсынов, М.Сералин

578тг - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Материал жариялау Сертификатты жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру