Шакишова Элнура Сергазиевна
1курс студенті
Модельер-конструктор
Алматы мемлекеттік жаңа технологиялар
колледжі
Алаш ұлттық идеясының қалыптасуында Ахмет Байтұрсынұлының
қоғамдық саяси көзқарасы.
Қазақ халқының xx ғасырдың басындағы ұлт-азаттық қозғалысы
жетекшілерінің бірі, мемлекет қайраткері,ақын, публицист,қазақ тіл білімі
мен әдебиеттану ғылымдарының негізін салушы ғалым,ұлттық жазудың
реформаторы,ағартушы Ахмет Байтұрсынұлы.
Әкесі мен туыстарының Ресей тарапынан жүргізген озбырлықтарын
бала кезінен көріп өсуі Ахметтің азаттық жолында күреске түсуіне ой салды.
Халқының тұрмыс тауқыметін көріп өскен Ахмет бүкіл өмірін қараңғы
мүлгіп жатқан елінің сауаттылығын арттырып,көзін ашып,отарлықпен
күресуді өз парызы етті.
Бұл жөнінде 23 жылдан соң әкесінің ізінен отарлық билікке қарсы
күреске шығып,абақтыға жабылған Ахмет Байтұрсынұлы анасына жолдаған
хатында:“Оқ тиіп,он үшінде ой түсірген,бітпейді жүрегімде бар бір
жарам…”деп жазды
Алаш арысы А.Байтұрсынов идеясы ата-бабаларымыздың сан
ғасырлық аманатымен ұштасып жатыр.Арман еткен мемлекет тәуелсіздігі
мен ұлт бостандығына бүгінгі ұрпақ қол жеткізді.
А.Байтұрсынұлы сол қиын қуғын сүргінге қарамастан қазақ әліпбиін
ең бірінші болып қолға алды.Енлі бүгін Қазақстандағы жақында ғана қолға
алынған латын әліпбиін жүзеге асыру қаралуда.Бүгінгі „Рухани
жаңғыру”алаш арыстарының идеяларының жалғасы.
А.Байтұрсынұлы” Қарқаралы” петициясын жасауға қатысты. Өзінің
үкіметке қарсы саяси қызметі үшін бірнеше рет тұтқындалған. 1913 жылы ”
Қазақ’’газетін шығаруды ұйымдастыра отырып,оның редакторына айналды.
Оның басшылығымен газет бaсты ұлттық-саяси басылымға айналды. Ахмет
Байтұрсынұлы жанғыртудың жақтаушысы болып және білім беруді, ғылым

мен мәдениетті дамытуды әлеуметтік прогрестің шешуші факторы деп
санады. Бұнда ол ағартушылық-демократиялық позицияларды иеленді.
А.Байтұрсынұлы қазақтардың ұлттық мәдениеті мен қазақ тілін сақтау
мен дамыту жолындағы күрескер болды.Ол ‘’Өз дербестігімізді сақтау үшін
бізге барлық күшімізбен және құралдармен ағартушылық пен жалпы
мәдениетке ұмтылуымыз қажет,бұл үшін біз бірінші борышымыз ретінде ана
тілдегі әдебиетті дамытумен айналысуға міндеттіміз.Дербес өмірден өз
тілінде сөйлейтін және өз әдебиеті бар халық қана үміттенуге құқылы
екендігін ешқашан ұмытпау керек…’’-деп жазған.А.Байтұрсынұлының
мемлекетке көзқарастары’’Алаш’’ қозғалысының басқа өкілдерінің
көзқарастарымен сәйкес келді қазақтарға өзін-өзі басқаратын ұлттық
автономия қажет болды. Қазақ халқы Алаш партиясының құрылғанын, ел
ішінде және бүкіл Ресейде қандай саяси оқиғалар болып жатқанын «Қазақ»
газеті арқылы біліп отыратын болған.
Тәуелсіздігімізді көздің қарашығындай сақтау-әрбір азаматтың
борышы.Ахмет Байтұрсынұлы:„Басқадан кем болмау үшін білімді,бай әрі
күшті болуымыз керек.Білімді болу үшін оқу керек,бай болу үшін кәсіп
керек,күшті болуға бірлік керек”деп осы идеяны жүзеге асыру ұлт мұраты.

Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Қазақстан Ұлттық
Энциклопедиясы
А.,1999ж78бет
2.Қойгелдиев М.Алаш
қозғалысы
А.,1999ж