"Алкендер"

Қысқа мерзімді жоспар бөлімі:

Қазалы аграрлы-техникалық колледжі

Мұғалімнің аты-жөні: Кененбаева Жадыра

Сынып: 11

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Алкендер.  

Оқу мақсаттары

- қанықпағандық ұғымын сипаттау            

- этен мысалында алкендердің химиялық қасиеттерін (жану, гидрлеу, гидратация, галогендеу, сапалық реакциялар) оқып үйрену, химиялық реакция теңдеулерімен дәлелдеу;  

полиэтилен  мысалында полимерлену  реакциясының  механизмі мен полимерлердің  құрылымының  ерекшеліктерін түсіндіру;                                             

• пластиктің  ыдырау  мерзімінің  ұзақтық мәселесін түсіну және оқып білу, қоршаған ортада пластик материалдардың көбеюінің зардабын білу   

Сабақ мақсаттары:

- Алкендердың гомологтық қатарын еске түсіреді және алкандардан ерекшелігін үйренеді.

- Алкендердің изомерленуін қарастырады.

- Алкендердің номенлктурасын үйренеді.

Бағалау критерийлері

алкендердің құрылысын этен молекуласының құрылысы тұрғысынан сипаттайды;

- алкендердің изомерлерін жазып, оларды IUPAC номенклатурасы бойынша атайды;

- алкендердің өнеркәсіпте және зертханада алу жолдарын сипаттайды және реакция теңдеулерін жазады;

- алкендердің қасиеттері олардың құрамындағы қос байланыстың болуына тәуелді екендігін түсіндіре алады;

Тілдік мақсаттар

Алкендер, көмірсутек, қаныққан, қанықпаған, (термиялық) крекинг, қосылу, тұтану, изомерлер, қайнау нүктесі, көміртегі, сутегі

бейнелеу, мәліметтер кестесі, өседі, құлайды, мазмұны

Алкендер / тек қана X… тұрады

Қасиеті санына байланысты өзгереді ...

Қайнау нүктесі / тұтқырлық / өртке қауіпсіздігі жоғарылайды / төмендейді санмен ...

Көміртегі атомы көп болған сайын, көбірек /жоғарырақ ...

Құндылықтарды дарыту

Өмір бойы оқу, жауапкершілік құндылықтарын жаңа сабақ, зертханалық жұмыс орындау арқылы дамыту

Пәнаралық байланыстар

Физика

Геометрия –бұрыштардың мәнін анықтау, жазықтық, перпендикуляр жазықтықтар

АКТ қолдану дағдылары

Презентацияны қолдану

Бастапқы білім

Көміртек қосылыстары

Атомдағы электрондар қозғалысы

Көміртек және оның қосылыстары

Қосылыс құрылымы

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы:

0-2 мин

2-5мин

Сабақ басында:

Амандасу, оқушыларды түгелдеу.

• «Ыстық орындық»Өткен сабақты қайталау

І. Миға шабул (Үй тапсырмасын еске түсіру):

а) Әр білімалушыға жеке –жеке сұрақтар қойылады.

1. Органикалық химия нені зерттейді? (Көмірсутектер және олардың туындыларын)

2. Көмірсутектер қалай жіктеледі? (Қаныққан, қанықпаған, ароматты;)

3. Изомерлену дегеніміз не? ( Молекулалық формуласы бірдей, құрылысы мен қасиеттері өзгеше болатын заттар)

4. Бутеннің молекулалық формуласын айтыңыз? ( С₄Н₈;)

5. Алкендерге қандай изомерлену түрлері тән? (Көміртек қаңқасына байланысты; еселі байланыстың орнына байланысты; класаралық; кеңістіңтік;)

6. Алкендерге қай класпен класаралық изомерлену тән, неліктен, мысал келтіріңіз? ( Циклоалкандармен, жалпы формулалары бірдей;)

7. Алкендердің байланысын үзуге қанша энергия жұмсалады? (612кДж/моль;)

8. Алкандар не себепті парафиндер деп аталады? (Реакцияға қиын түседі (биғам, енжар);)

6-15 мин

ІІ. Неліктен Алкендер қанықпаған көмірсутектерге жатады? (алкандармен салыстырғанда).

Молекула құрамында бір қос байланыстың болуымен сипатталатын қанықпаған көмірсутектер алкендер деп аталады.

Оларда молекуланың кез келген жерінде орналасатын бір С = С қос байланыс болады, сондықтан алкендерді қанықпаған көмірсутектерге жатқызады.

Алкендердің жалпы формуласы: C_nH_2n

Алкендердің гомологтық қатары этиленнен басталатындықтан, алкендер этилен қатарының көмірсутектері немесе олефиндер деп те аталады.

Қарапайым алкендер үшін тарихи атаулар да қолданылады: этилен (этен), пропилен (пропен), бутилен (бутен-1), изобутилен (2-метилпропен) және т.б.

Этилен қатары

• CH₂=CH₂ – этен, этилен

• CH₂=CH-СН₃ – пропен, пропилен

• CH₂=CH-CH₂-СН₃ – бутен-1, бутилен

Алкендердің радикалдары алкандар радикалдарына ұқсас аталады:

• CH₂=CH- Этинил (винил)

• CH₂=CH-CH₂- Пропен-2-ил (аллил)

• CH₂=CН 1-Метилэтенил (изопропенил)

CH₃

АЛКЕНДЕРДІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТІ:

А. Гидрлену

CH₂=CH₂ +H₂ → CH₃-CH₃

Б. Гидратация

CH₃-CH=CH₂+HOH→CH₃-CHOH-CH₃

В. Галогенмен әрекеттесуі

CH₂=CH₂ +Br₂ → BrCH₂-CH₂Br

Г . Галогенсутекпен әрекеттесуі. Галогенсутектердің симметриялы емес алкендерге қосылуы Марковников ережесі бойынша жүреді. Ол ереже былай айтылады: галогенсутектер симметриялы емес қанықпаған көмірсутектерге қосылу барысында, олардың құрамындағы сутегі әр уақытта сутегі атомдары көп көміртегіне, ал галоген аз сутектенген көміртегіне қосылады.

CH₃-CH=CH₂+HBr→CH₃-CHBr-CH₃

Д. Полимерлену реакциясы

nCH₂=CH(CH₃)→-[CH₂-CH(CH₃)]_n-

Полимерлену – бірдей молекулалардың ірі молекулаларға қосылу процесі.

Этилен көмірсутектерінің молекулалары өзара бір-бірімен қосылып,ұзын тізбекті молекулалар құрастыра алады.

Мысалы: этиленнен полиэтилен алады.

Бұл кезде этиленнің жүздеген және мыңдаған молекулалары бір-бірімен ұзын тізбек түзе қосылады, оны сызбанұсқа түрінде былай бейнелеуге болады:

немесе

nCH₂=CH₂ (-СH₂ – CH₂- )_n

этилен полиэтилен

(мономер) (полимер)

Айталық изобутилен

CH₂=C(CH₃)-CH₃→[CH₂-CH(CH₃)₂]-

Е. Жану реакциясы

С2Н4+3О2=2СО2+2Н2О

Презентация

Видео материалды төмендегі сілтеме бойынша көруге болады:

https://www.youtube.com/watch?v=WXXu1gAEtkI

16-35 мин

Барлық білім алушыларды ортаға шығарып жасырын сандарды таңдатып тапсырма алдырту.

1 тапсырма: Жаттығуларды орындау.

• 2,4-диметилпентан-2

• 1,3диметилциклобутан

• 1-метил-3-этилциклогексан

• 3,3,4-триметилпентен-1

2 тапсырма: Әр білім алушы бір-бірден шығып

• 3-метилбутен-1

• пентен-2

• этилен

• пропиленнің шарөзекті моделдерін жасайды.

3 тапсырма: Төменде формулалары келтірілген заттардың атауын табамыз.

36-42 мин Сабақты қорытындылау

Төмендегі сурет қандай мағына білдіреді?

Полимер бұйымдар неліктен ыдырауға ұшырамайды?

Сабақтың соңы

43-45 мин

Сабақтың сонында оқушылар рефлексия жүргізіледі:

Бүгін мен нені үйрендім?

Бүгін маған түсініксіз болды?

Маған әрі қарай қалай жұмыс істеу керек?

Оқушылар стикерге бүгінгі сабақтан үйренген негізгі үш кілт сөзді жазып тақтаға іліп кетеді. Келесі сабақта сол сөздерді қолдана отырып, ақпаратты еске түсіреді

Бағалау – білім алушылардың материалды меңгеру деңгейінне қарай бағалау.

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Үйге тапсырма

№ 6