Антидене мен антиген әрекеттесуі

Реферат

Тақырыбы: ”Антидене мен антиген әрекеттесуі”

Курс оқытушысы:Күлзипа Толымбек

Орындаған:Амангелді Айдос Даулетұлы

Антигендер (antigen; көне грекше: anti — карсы; көне грекше: genesis — шығу тегі) - организмге әртүрлі жолдармен енген және оган қарсы жүретін иммундық реакциялар нәтижесінде адам мен жануарлар денелерінде қарсыденелер (антиденелер) түзілетін, табиғаты организмге жат ірі молекулалы протеиндік заттар және полисахаридтерқанға еніп, ерекше антиденелерді қалыптастыруға қабілеті бар полисахаридті немесе ақуызды заттар. Барлық ақуыздарда өте ауыр дерттен қорғау қасиеті бар. Мысалға адам жұқпалы арулардың қоздырғышымен залалданғанда адам ағзасында оны осы ауру қоздырғыштарынан қорғайтын антиденелер түзіледі.

Антиденелер (ағылш. antibody, Ab, Қарсыдене деп те аударылады, кейде иммуноглобулин (ағылш. immunoglobulin, Ig), — адам мен жануарлар организміне енген жат бөгде ірі молекулалы протеиндік заттарға (антигендерге) қарсы иммундық реакциялар нәтижесінде түзіліп, олардың зиянды әсерлерін жоятын протеиндік заттар (негізінен гамма-глобулиндер); адам және жылықанды жануарлар денесінде пайда болған антигендерге қарсы қан плазмасында түзілетін ақуыздық заттар. Антиденелер ағза иммунитетін күшейтуде маңызы үлкен.

Антиденелерді лимфоциттер мен плазмоциттер бөледі. Қарсьщенелерге тән қасиет — тек өздерінің түзілуіне әсер еткен антигендермен ғана әрекеттесіп, оларды жояды. Антиденелер — организмде қан сарысуы мен ұлпаларда жинақталады. Қарсыденелер антигендермен әрекеттесу сипатына қарай агглютининдер, гемолизиндер, бактериолизиндер, преципитиндер болып бірнеше топтарға бөлінеді.

Ауыр және жеңіл тізбектердің санына байланысты бір-бірінен ерекшеленетін антиденелердің негізгі бес қосалқы класстары бар. Сонымен қатар, олардың орналасуы, трансплазентальды тасымалдау және басқа да қызықты эпизодты жазу функциялары бойынша ерекшеленеді. Бұл бес антидене - бұл IgA, IgD, IgE, IgG және IgM.

Антигендер — гендеp жағынан ерекше бөлек немесе олардың жасанды түрлері. Организмде арнайы иммундық (антидене, немесе әсерленген лимфоцит клеткаларын жасау) жауап туғыза алады. Антигендік қасиет барлық тірі организмдердің макромолекулаларына—белоктарға, полисахаридтерге, карбогидраттарға, липополисахаридтерге (табиғи антигендер) және бір қатар күрделі жасанды полимерлерге (жасанды антигендер) тән. Барлық табиғи Антигендер белгілі бір б и о л о- гиялық түрге тән, ал өзара олар тәнсіз, яғни әр түрге тән. Физико-химиялық қасиеттеріне қарай олар кор пускулдық (мысалы бактериялар), ерігіштік (мысалы токсиндер мен ферментер) болып бөлінеді. Антигендер қүрамында әрдайым иммундық жауаптың тәндігіне жауапкер детерминанттар болады. Бұл жауапкершілік Т-лимфоциттердің рецепторларына жабысу және қорғаныс жауаптарын тұрақтандырумен байланысты. Көпшілік Антигендер құрамында бірнеше тәнді және тәнсіз детерминанттар болады, сөйтіп олар көп немесе бір валентті бола алады. Егер мұндай антигендердің құрамында бөтен заттар болмаса, оларды дара антигендер деп атайды. Антигендердің иммундық жауап туғызуын күшейту үшін оларды кейде минерал майына немесе басқа бір инертті қосымша әсерсіз заттарға қосады (депанентті Антигендер) Антигендердің тағы бір түрі — белгілі (енді) Антигендер. Олардың мо- лекулаларына радиоактивті изотоптар, ауыр металл атомдары, флюоресцентті бояулар енгізіледі, сондықтан олар морфологиялық және серологиялық зерттеулерде өте жақсы көрінетін болады. 

Енді антиген мен антиденелердің әрекеттесуі мен бір бірінен қандай айырмашылық және ұқсастық қасиеттері бар екенін талдайық.. Белгілі бір антигендерге тек қана белгілі бір иммундық нәруыздар – антиденелер бөлінеді. Қазір дәлме-дәл белгілі бір антигенді жоюға бағытталған тек қатаң түрде белгілі бір антидене өндіруге қабілетті иммундық жасушалардың болатыны дәлелденді.
  Антиген-антидененің әрекеттесуінің басты қағидасы: бұл екі молекуланың бір-біріне биохимиялық тұрғыда «құлыптың кілтіндей» дұрыс келуі, яғни олардың бір-біріне мінсіз сәйкестігі. Ағзада басқа антигендер пайда болғанда, оларды танып-білуге бейімделмеген антиденелер мүлде пайдасыз болады екен. Керісінше, ерекше антиденелер олардың антигендерімен күресуде өте тиімді болады.

Антидене қандай болады? Бұл күрделі нәруызмолекулалары, сырттай көбінесе шанышқыға ұқсайды. Сол үшін оларды ϒ-глобулиндер деп атайды. Антиденелер антигендермен түйіскен соң (контакт) қан жасушаларында – В-лимфоциттерде түзіледі (1-сурет). Осы сәтке дейін антиденелер тұтас жүйе ретінде синтезделмейді. Әртүрлі антиденелердің молекулаларының белгілі бір бөлігінің құрылысы жалпы болуы мүмкін. Бірақ, сонымен бірге оның белгілі бір бөлігі (үлескісі) тек өз антигеніне сәйкес келетін ерекше түрде болады. Осылай антидене антигендерінің белгілі бір химиялық құрамбөліктері бар өзінің белгілі бір бөлігімен химиялық байланысу қабілетіне ие болады (1-сурет). Осы белгілі бір бөліктердің «жабысу» немесе «желімдену» биохимиялық механизмінің нәтижесінде «антиген-антидене» деп аталатын құрылым пайда болады. Мұндай қосылған түрде антигендер ағзаға зиян келтіру қабілетін жоғалтады. Егер антиген ретінде у болса, олар белсенділігін жояды да, ағзаны улау қабілетінен айырылады. Ал антиген ретінде тұтас бактерия жасушалары болса, онда оларға антиденелер «жабысқан» соң көбінесе көбею қабілеті болмайды. Егер тұтас жасушалар емес, қандай да бір ірі молекулалар болса, антиденелерге байланысты олар белсенділігін жоюы не бұзылуы мүмкін.

1сурет

Антиген мен антидененің арасындағы ұқсастықтары :

Антигендер антиденелермен байланысады. Осылайша, антиденелер антигендерге шабуыл жасап, оларды бейтараптандыруға қабілетті. Барлық антиденелер және кейбір антигендер - ақуыздар. Сонымен қатар, екеуі де иммунология үшін маңызды. Және екеуі де аутоиммунды ауруларға қатысады, ал нәтижесі бірдей. Олар микроскопиялық бөлшектер.

Антиген мен антидененің арасындағы айырмашылықтары:

Антиген - бұл иммундық жүйені антиденелер шығаруға итермелейтін зат, ал антидене - антигендерге шабуыл жасау үшін иммундық жүйенің В жасушалары шығаратын қорғаныс ақуызы. Сонымен, бұл антиген мен антидененің негізгі айырмашылығы. Сонымен қатар, антиген мен антидененің айтарлықтай айырмашылығы олардың құрамы болып табылады. Бұл; антиденелер тек ақуыздардан тұрады, бірақ антигендерде полисахаридтердің де комбинациясы болады.Және антиген мен антидененің маңызды айырмашылығының бірі ,антиген-антидене әрекеттесуінде антигендер кілт ретінде әрекет етеді, ал антиденелер құлыптаушы рөл атқарады. Сонымен қатар, антигендер жасуша бола алады, бірақ антиденелер ешқашан жасуша болмайды. Сондықтан мұны антиген мен антидененің арасындағы айырмашылық ретінде қарастыруға болады. Сонымен қатар, негізінен антигендердің екі түрі бар: антигендер (аутоантигендер) және өздігінен антигендер (шетелдік антигендер). Бірақ, антиденелер бес негізгі категорияға ие: ақуыздардың құрылуына сәйкес IgA, IgD, IgE, IgG және IgM.