«Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды информатика сабағында тиімді пайдалану»

Авторы: Абилдина Алтын Мараловна

"Ақмола облысы білім басқармасының Степногорск қаласы бойынша білім бөлімі Степногорск қаласының С. Сейфуллин атындағы № 5 көпсалалы мектеп-лицейі" КММ информатика пәнінің мұғалімі

Білім берудегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың ерекшеліктері

Қазіргі білім беру жүйесінің оқу процесінде тікелей пайдалану мақсатына сай АКТ құралдары ақпаратты сақтауға, бейнелеуге, өңдеуге және беруге арналған компьютерлік құралдар болып табылады. Оқу процесінде қолданылатын АКТ құралдарын қолданудың бірнеше тәсілдері бар. Ең перспективалы және мағыналы болып АКТ құралының әдістемелік мақсатты аймағында әрекет ететін тәсіл болып табылады.

Ашық білім беру жүйесінде қолданылатын қазіргі заманғы АКТ құралдары оқушыға өзіне ыңғайлы жеке қарқынмен теорияны оқып үйренуге, эксперименттік зерттеулер жүргізуге, жаттығу әрекеттері арқылы практикалық дағдыларды меңгеруге, өзін-өзі бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Дәл сол құралды ашық оқытуда қолдану формасы мен технологиясына қарамастан, сабақта, зертханалық-тәжірибелік сабақта, жобаны орындау кезінде, өзіндік жұмысты ұйымдастыру үшін немесе ағымдағы және қорытынды бақылауды өткізу кезінде пайдалануға болады.

Қазіргі бала электронды мәдениет әлемінде өмір сүреді. Ақпараттық мәдениеттегі мұғалімнің рөлі де өзгеруде – ол ақпарат ағынының үйлестірушісі болуы керек. Сондықтан мұғалім баламен бір тілде қарым-қатынас жасау үшін заманауи әдіс-тәсілдерді, жаңа білім беру технологияларын меңгеруі қажет.

Оқыту процесінде АКТ-ны қолдану мұғалімнің кәсіби құзыреттілігінің өсуіне әсер етеді, бұл білім сапасының айтарлықтай жақсаруына ықпал етеді, сабақты заманауи етеді. Компьютерлік технологияның мүмкіндіктері мұғалімге жылдам, ең бастысы кез келген тақырып бойынша қызықты сабақты сапалы дайындауға мүмкіндік беретіні маңызды. Компьютерлік технологияны қолданатын сабақтар оларды қызықты, ойлы, ұтқыр етеді. Мұндай сабақтар әсіресе қазіргі кезде өзекті. Оқушылардың көрнекі-бейнелі ойлауы бар, сондықтан олардың білімін мүмкіндігінше жоғары сапалы иллюстрациялық материалды пайдалана отырып, көруді ғана емес, сонымен бірге есту, эмоциялар мен қиялды да қатыстыра отырып құру өте маңызды. Компьютерлік технологияны мектептегі кез келген дерлік пәнге қолдануға болады. Бір маңызды нәрсе - сабақты шын мәнінде мазмұнды, таптымды ететін қырын табу.

Мультимедиялық технологияларды қолдануға болады:

• тақырыпты ашуда (сабақтың тақырыбына алып келетін ребустар, суреттер, слайдтар көрсету);

• мұғалімнің түсіндірмесіне сүйемелдеу ретінде (шағын мәтін, негізгі формулалар, диаграммалар, сызбалар, бейнеклиптер, анимациялар құра отырып, нақты сабақтар шин арнайы жасалған мультимедиялық презентация жазбаларын пайдалануға болады);

• ақпараттық-оқыту құралы ретінде (бұл жағдайда мұғалім оқу үдерісін ұйымдастырушы, оқушылардың өздік іс-әрекетінің жетекшісі, оларға қажетті көмек пен қолдау көрсету қызметін атқарады);

• білімді бақылау үшін (компьютерлік тестілеуді қолдану оқу үдерісінің тиімділігін арттырады, оқушылардың танымдық белсенділігін белсендіреді). Тест сұрақтары бар карточкалардың нұсқалары болуы мүмкін, жауаптарын оқушы дәптерге немесе арнайы бланкіге жазып алады.

Бұл технологияның келесі ерекшеліктерін ажыратуға болады:

• тақтадағы бормен жасалған кескіннің сапасын экрандағы ұқыпты, жарқын, анық және түрлі-түсті бейнемен салыстыруға болмайды;

• тақта мен бордың көмегімен әртүрлі құралдармен жұмыс істеу механизмін түсіндіру қиын;

• презентацияны көрсету кезінде проекторды пайдаланғанның өзінде оқушының жұмыс орны жақсы жарықтандырылады

• сабақта көрнекіліктерді қолдану деңгейін арттыру;

• сабақтың өнімділігін арттыру;

• пәнаралық байланыстарды орнату;

• ақпараттық технологияны жасайтын немесе пайдаланатын мұғалім оқу материалын баяндау логикасына үлкен мән беруге мәжбүр, бұл оқушылардың білім деңгейіне оң әсер етеді;

• ДК өзгерістеріне деген көзқарас. Оқушылар оны ойын құралы ретінде емес, адам қызметінің кез келген саласында жұмыс істеуге арналған әмбебап құрал ретінде қабылдай бастайды.

Олай болса, АКТ-ны сабақта пайдалану арқылы оқу-тәрбие үрдісі логикалық және сыни ойлауды, қиялды, дербестікті дамытуға бағытталғанын көреміз. Балалар қызығушылық танытады, шығармашылық ізденіске байланады, тек балалар ғана емес, олардың ата-аналары да. Әр адамның психикалық әрекеті белсендіріледі. Процесс қызықсыз, монотонды емес, шығармашылыққа айналады.

Дарынды балалармен жұмыста заманауи ақпараттық технологиялар да қолданылады. Бұл зерттеу жұмысының тақырыбы бойынша ақпарат іздеу және презентация дайындау. Сыныптың тәрбие жүйесін жүзеге асыруда АКТ-ны қолданудың бір бағыты – сыныптық іс-шараларды, мерекелерді, ата-аналар жиналысын өткізу. АКТ құралдарын пайдалану бұл іс-шараларды көрнекі, ұтқыр және қызықты етуге мүмкіндік береді, ал ең бастысы, оқушылар мен олардың ата-аналарын өз ұйымына көбірек тартуға мүмкіндік береді.

Білім берудегі заманауи технологиялар жаңа білім беру парадигмасын жүзеге асыруға болатын құрал ретінде қарастырылады. Білім беру технологияларының даму тенденциялары білім беруді ізгілендірумен тікелей байланысты, ол тұлғаның өзін-өзі дамытуына ықпал етеді. «Білім беру технологиялары» термині «оқыту технологияларына» қарағанда сыйымдырақ, өйткені ол оқушылардың жеке қасиеттерін қалыптастыру және дамытумен байланысты тәрбиелік аспектіні де білдіреді. Бір жағынан оқыту технологиясы оқу ақпаратын өңдеудің, ұсынудың, өзгертудің және ұсынудың әдістері мен құралдарының жиынтығы болса, екінші жағынан мұғалімнің оқу процесінде қажетті техникалық немесе ақпаратты пайдалана отырып, оқушыларға қалай әсер ететіндігі туралы ғылым екенін білдіреді.

Оқыту технологиясында оқытудың мазмұны, әдістері мен құралдары өзара байланысты. Мұғалімнің педагогикалық шеберлігі – дұрыс мазмұнды таңдап алу, оқытудың ең жақсы әдістері мен құралдарын бағдарламаға және алға қойылған тәрбие міндеттеріне сәйкес қолдану. Технология дегеніміз – кез келген кәсіпте, өнерде қолданылатын әдістердің жиынтығы.

Сонымен, оқу үрдісінде қолданылатын ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мыналарды дамытуға бағытталған:

• әмбебап оқу дағдылары;

• жеке тұлғаның жалпы мәдениеті;

• дербестік, логикалық ойлау;

• қарым-қатынас мәдениеті.

Информатика сабағында ақпараттық-коммуникациялық

технологияларды қолдану

Білім беру процесін ақпараттандыру қазіргі білім берудің маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. Ол білім беру ұйымдарының білімді қажет ететін базасын дамыту, педагог кадрларды қайта даярлау және оларды оқытудың соңғы жүйелеріне бейімдеумен байланысты. Оқытудың принципті жаңа құралы және танымның қуатты құралы болып табылатын заманауи компьютерлік технологияларды пайдалану оқытудың сапалы әдістерін де, ұйымдастырушылық формаларын да дамытуды талап етеді.

“Оқушыларды оқу үдерісіне қалай ынталандыруға/тартуға болады?” деген сұрақ болды менде. Оқушыларды оқыту үдерісіне ынталандыру факторларын, әдіс-тәсілдерін анықтау аса маңызды. Оларды оқуға қызықтыру, ынталандыру жайлы ойлаған кезде, біз олардың ішкі ынтасын арттыру жолдарын түсінуге тырысамыз. Оқуға қатыстыру дегеніміз оларды қызықтыру, жаңа бір нәрсе жасап көруге, таңдауға, қателесуге, қайтадан бастауға, табысқа жетуге ұмтылуға мүмкіндік беру.

Oсы oрайдa оң нәтижeге қoл жeткізу үшін aлдымa қойған мaқсaтым: қазіргі зaман тaлабынa сaй білімді, компьютерлік сауатты, өздігінен жұмыс жасай алатын, шығармашыл жeкe тұлғa қaлыптaстыру.

Oсы мақсaт негізіндe aлдымa қoйған міндeттерім:

• теориялық білімдерін іс жүзінде қолдануды қалыптастыру;

• өз бетінше жұмыс істеуге үйрету;

• компьютерлік сауаттылығын арттыру;

• шығармашылық қабілетін дамыту;

Жиырма бесінші жыл мұғалім болып еңбек етіп келемін. Мен үшін әрқашан жаңа және қызықты нәрсе жасау, сабақтарымды мазмұнды, нәтижелі, заманауи ету қызықты болды. Өйткені, мұғалімнің міндеті - балаларды өз пәніне қызықтыру, оқушылардың назарын аудару, олар өздеріне ұсынылған білімді қабылдап, оны өздері алуды үйренгісі келеді. Тиімді әдістерді іздестіру мені оқу үдерісінде оқушылардың шығармашылық танымдық іс-әрекетін ұйымдастыруда тиімді қолданылатын ақпараттық-коммуникациялық технологияларға жетеледі. Заманауи ақпараттық технологиялар оқушыларыма дәстүрлі емес ақпарат көздеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді, оқытудың принципті жаңа формалары мен әдістерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Информатика пәні мұғалімінің басты міндеті, менің ойымша, оқушылардың оқуға деген ынтасын қалыптастыруға, қабілеттерін дамытуға, сонымен қатар оқу тиімділігін арттыруға жағдай жасау. Бірақ кәдімгі сабақты қалай ерекше ету керек, қызықсыз материалды қалай қызықты етіп беру керек, қазіргі балалармен заманауи тілде қалай сөйлесу керек? Осы және басқа да көптеген сұрақтарды, бәлкім, бүгін сабаққа келген әрбір мұғалім қояды. Бұл мәселені әркім өзінше шешеді, өйткені бала тұлғасының қалыптасуы мен дамуының қазіргі кезеңінде сабақта материалды дәстүрлі түрде беру жеткіліксіз, сондықтан менің педагогикалық тәжірибемде дәстүрлі әдістермен қатар, оқытуда ақпараттық технологияны көбірек пайдаланамын.

Сабақта АКТ-ны қолдану не береді? Біріншіден, бұл сабақта уақытты үнемдейді, аудио, бейне, мультимедиялық материалдарды бір уақытта қолдану информатика сабақтарында барынша көрнектілікті ұсынуға, сабақты тиімді өткізу, оқушылардың ынтасын арттыру мақсатында жұмыстың әртүрлі формалары мен әдістерін қолдануға мүмкіндік береді. Білім алу үшін, оқушыларды саналы әрекетке баулу, олардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, сыныпта қолайлы психологиялық ахуал туғызу.

Сабақта мультимедиялық презентацияларды пайдалану қысқа мерзімде көбірек ақпарат пен тапсырмалар береді. Сіз әрқашан алдыңғы слайдқа орала аласыз (қарапайым мектеп тақтасы слайдқа қоюға болатын көлемді сыйдыра алмайды). Сонымен қатар сабақта қарастырылатын материалдың көлемін кеңейтуге мүмкіндік береді. Сабақтың шекарасын кеңейте отырып, информатиканың басқа білім салаларымен байланысының көрнекі мысалдарын келтіруге болады. Информатика сабақтарына арналған метапәндік байланыстар ерекше өзекті бола бастады. Физика, химия, биология, орыс тілі, ағылшын тілі.

Дербес компьютер мотивацияны арттыру, практикалық дағдыларды қалыптастыру және жетілдіру құралы ретінде қарастырылады. Информатика сабақтарында компьютер оқушыға қабылдаудың барлық үш арнасын пайдалануға мүмкіндік береді: кинестетикалық, көру және есту, бұл оқытылатын материалдың көлемін және игерілуін арттыруға мүмкіндік береді, білім беру процесінде оқушылардың мәртебесін айтарлықтай арттырады, сонымен қатар оқушылардың танымдық белсенділігін арттырады және пәнге деген қызығушылығын сақтайды, оқушылардың өз бетінше әрекет ету өрісін кеңейтеді. Мультимедиялық бағдарламаларды пайдалану дәстүрлі оқыту әдістерін мүлдем жоққа шығармайды, бірақ олармен оқытудың барлық кезеңдерінде үйлесімді үйлеседі. Компьютерді пайдалану оқудың тиімділігін арттыруға ғана емес, сонымен қатар оқушылардың пәнді одан әрі өз бетінше оқуына ынталандыруға мүмкіндік береді. Мұндай сабақтарға интерактивті мультимедиялық контент кіреді, бұл оқушылардың оқу процесіне неғұрлым табысты қатысуына мүмкіндік береді, оқытылатын пәнге қызығушылығын арттыруға және материалды жақсы меңгеруге көмектеседі.

АКТ-ны қолданудың арқасында оқушылардың сабақта болып жатқан оқиғаларға қызығушылығы артады, белсенді жұмыс істейді және оқу материалын тезірек есте сақтайды, бұл оқудың маңызды міндеттерінің бірі – білім деңгейін көтеруге мүмкіндік береді. Әрине, мұғалімде АКТ арқылы сабаққа дайындалу уақыты артады, бірақ болашақта жинақталған тәжірибе мен әдістемелік қор сабақты дайындау мен өткізуге жақсы көмекші құрал болып табылады.