Ашық сабақ "Аң аулау тәсілдері"

Пәні: қазақ тілі мен әдебиеті

СЫНЫП: 8 сынып (Т2) - А₂₊

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні: Абутаева Қ.Д.

Сабақтың тақырыбы: Аң аулау тәсілдері.

Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары

8.1.4.1. – орта көлемді прозалық шығармалардан үзінді оқу, тақырыбы мен идеясын талдау.

8.2.1.1. – көркемдегіш құралдарды қолданып ауызша мәтіндер құрау.

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар орындай алады: мәтінді түсінеді, тірек сөздерді анықтай алады, прозалық мәтіннің тақырыбы мен идеясын түсінеді. Жаңа тақырып аясында кластер құрастыра алады.

Оқушылардың көпшілігі орындай алады: сұрақтарға еркін жауап береді, аң аулау тәсілдері мен құралдарын ажырата алады, мәтінге талдау жасай алады. Суреттер бойынша әңгіме құрастырып, әңгімелей алады.

Кейбір оқушылар орындай алады: образды сөздер мен көркемдегіш құралдардың қызметін талдай алады, сөйлемдер құрайды. Проблемалық сұрақтарға жауап бере алады. Бейнеролик бойынша көргенін әңгімелей алады.

Күтілетін

нәтиже

Аң аулау жайында айтады, сұрақтарға жауап береді, сыныптастарымен пікір алмасады, өз ойын айтады.

Бағалау

критерийлері

• мәтінді оқып, тақырыбы мен идеясын талдайды, көтерілген мәселелерді анықтай алады;

• суреттер мен мәтіндегі сипаттаманы пайдаланып аң аулаудың тәсілдерін айтады.

Тілдік мақсат

Тілдік дағдылар: негізгі мәліметтерді қорытады, синтездеу және жазу жұмыстарын жүргізеді.

Лексикалық минимум: кәсіп, аран құру, арандату, аң қағу, қаумалап, ұрандатып, жыра, ор, шалма, садақ, сойыл, шоқпар, дырау қамшы, т.б.

Сөз тіркестері: кәсіп ету, аран құру, аңдарды арандату, аң қағу, қаумалап қоршау, ұрандатып шақыру, жыраға итеру, орға лақтыру, шалмамен соғып алу, садақ тарту, сойылмен ұру, шоқпармен соғу, дырау қамшымен сабау, т.б.

Сабақта қолдан-н

материалдар

Интерактивті тақта, слайдтар, А4 парағы, маркерлер, плакат, смайликтер, сандықша т.б.

Пән-лық байланыс

География, тарих, мәдениет, әдебиет.

Құндылықтарды дамыту

Еңбекті сүюге, көпшіл болуға тәрбиелеу, мінез-құлықтың этикалық және эстетикалық нормаларын қалыптастыру. Аңдарды қорғауға тәрбиелеу.

Алдыңғы оқу/ Бастапқы білім

Еңбектің мәнін түсінеді, кәсіп иесі болудың, табысты болудың негізгі факторларын ажырата алады.

Дереккөздер:

Әдістемелік құрал, дидактикалық материалдар, сөздік.

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Басы

Уәждеу және жаңа тақырыпты жариялау

Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық дайындық.

І. «Шаттық шеңбері» әдісі арқылы жағымды көңіл-күй қалыптастыру.

Оқушылар бір-біріне жақсы тілектерін айтады.

ІІ. Топқа бөлу.

Сандықшаның ішінен әр топ аттары жазылған қағаздарды таңдап алып, бөлініп отырады.

1-топ. Аңшылар.

2-топ. Саятшылар.

3-топ. Құсбегілер.

ІІІ. Ойтүрткі.

• Жігіттің жеті қазынасына нелер жатады? Олар неге байланысты

шыққан деп ойлайсыңдар?

• «Саятшы, аңшы» сөздерінің айырмашылығы қандай және олар аңды қалай аулайды деп ойлайсыңдар?

• Мына суреттерден не көріп отырсыңдар? Адамдар не істеп жатыр?

• Аң аулаудың тағы қандай тәсілдерін білесіңдер?

Ұ Ұжымдық топқа арналған жұмыс. «Прожектор моделі» әдісі арқылы жаңа сөздермен танысу.

Жаңа сөздер:

кәсіп, аран құру, арандату, аң қағу, қаумалап, ұрандатып, жыра, ор, шалма, садақ, сойыл, шоқпар, дырау қамшы, т.б.

Жаңа сөздермен сөз тіркестерін немесе сөйлемдер құрастыру.

кәсіп ету, аран құру, аңдарды арандату, аң қағу, қаумалап қоршау, ұрандатып шақыру, жыраға итеру, орға лақтыру, шалмамен соғып алу, садақ тарту, сойылмен ұру, шоқпармен соғу, дырау қамшымен сабау, т.б.

«Өрмекшінің торы» әдісі бойынша жаңа сөздермен сөз тіркестерін, сөйлемдер құрастыру.

Дескриптор:

• Жаңа сөздердің мағынасын түсінеді, сөз тіркесін және сөйлем құрай алады.

Үлестірмелі материалдар

Слайд

Интернет, слайд, оқулық

Мағынаны тану

Жаңа материалды меңгеру

1-тапсырма. Әңгімені оқиды, есте қалған ақпараттарды дәптерлеріне жазады, негізгі ойды анықтайды.

Аң аулау тәсілдері

Қазақ даласында аңшылық жеке адамның кәсібі ретінде де, бүкіл ру-қауымның айналысатын кәсіп ретінде де дамыды. Көпшілік болып аң қағу ісінде, әсіресе, аран құру тәсілі көп қолданылды. Аңдарды арандату үшін табиғи ландшафттың қолайлы рельефін пайдаланды. Ол үшін аңдарды қаумалап, ұрандатып, алдын ала белгіленген алдыңғы жағы ғана ашық, аңдар секіріп өте алмайтындай үлкен сай немесе жыраға кіргізіп, оларды шалмамен ұстап немесе садақпен, бертін келе мылтықпен атып алатын болған.

Дәстүрлі аңшылықтың тәсілдері сан алуан: құм қақпан, тас қақпан құру, орға жығу, сойылмен ұру, тұзақ, ау, тор, ат үстінен сойыл-шоқпармен соғу және т.б. қарапайым қолжетімді әдістер деген сияқты. Бұл тәсілдер үнемі толығып, жетілдіріліп отырды. Және бұл қарапайым тәсілдердің біразы күні бүгінге дейін маңызын жоғалтқан жоқ.

Аңды ұрып алу тәсілі – аңшылықтың қарапайым түрі. Тазы ерткен аңшы қолына сойыл, шоқпар, дойыр сияқты ұру құралдарымен қаруланып, жүйрік атқа мінеді. Аң аулауға өрімі жуан, дойыр, өзегіне қорғасын қосып өрген сабы ұзын және дырау қамшылар аң ұруға аса қолайлы болды.

 Аңды ұрып алу. В.В.Каптерев. ҚР МОМ қорынан (КП 17451/1).

Жыртқыш, күшті аңдарға шоқпарды қолданды. Аңшылыққа арналған шоқпарды тасжарған, қайың, терек сияқты берік ағаштан басын домалақтап, сабын қысқалау етіп жонып, малдың майына қайнатып дайындайды. Берік ағаштан, басын жуандау, сабын ұзын етіп жасаған шоқпардың бұл түрлері аңды қуып жетіп талмау жерінен ұрып түсіруге қолайлы болды. Шоқпардың да, сойылдың да ұзындығы тұтынушының бойынан аспауы тиіс. Реті келсе, терісін бүлдірмеу үшін аңды соққан кезде тұмсығынан ұруға тырысады.
Дескриптор:

• негізгі және қосымша ақпараттарды ажыратады;

• мәтіннің мазмұнын түсінеді.

Үлестірмелі материалдар таратып беру

Ортасы

2-тапсырма. «Ойлан. Жұптас. Бөліс»

Мәтін бойынша әр топқа тапсырмалар беру.

1-топ. Мәтін бойынша сұрақтар құрастырады.

2-топ. Мәтінге жоспар құрастырады.

3-топ. Полилог. Мәтінді өзара талқылау.

Дескрипторлар:

• мәтін негізіне сүйене отырып өздеріне берілген тапсырманы орындайды;

• өз ойын еркін айтады, сөздердің орын тәртібін дұрыс сақтайды.

3-тапсырма. Суреттер бойынша жұмыс. (Әр топ суретте не бейнеленгенін айтады).

• Балалар, аңшылар қандай тәсілдер арқылы аң аулап жатыр?

1-топ.

2-топ.

3-топ.

4-тапсырма. «Кластер» әдісі арқылы мәтінде берілген ақпараттарды пайдаланып, кластер жасау:

1-топ. Аңдарды арандату үшін не істеді?

2-топ. Аң аулауда қандай тәсілдерді қолданды?

3-топ. Бұрынғы кезде аң аулауда қандай құралдарды қолданды?

Дескриптор:

• мәтіннің мағынасын түсінеді;

• кластер жасайды.

Үлестірмелі материалдар, суреттер, А3 парақшасын таратып беру.

Ой бөлісу

«Стоп кадр» әдісі бойынша бейнеролик көру, сұрақтарға жауап беру.

• Бейнероликтен не көрдіңдер?

• Заңсыз аң аулауға бола ма?

Дескриптор:

• Бейнероликті көреді, түсінеді;

• Не көргенін айтады;

• Өзіндік тың пікірлер қосады.

Бейнематериал

Youtube

арнасынан

Соңы

5-тапсырма. Топтық жұмыс.

«Айналмалы бекеттер» әдісі бойынша мәтін негізіне сүйене отырып, проблемалық сұрақтарды талқылайды.

1. Кез келген уақытта аң аулауға бола ма?

2. Аңшы болу қиын ба?

3. Қазіргі кезде не үшін аңдарды қорғау керек деп айтып жатыр?

Дескриптор:

• Қазіргі таңдағы заңсыз аң аулау, аңдарды қорғау жайында әңгімелейді;

• Өзь ойын еркін айтады.

Үлестірмелі материалдар

Бағалау және сабақты қорытындылау

Үйге тапсырма: Мәтін бойынша ПОПС формуласын пайдаланып, өз пікірін жазып келу.

Кері байланыс: Шығу парағы

Қосымша ақпарат

Саралау – оқушыға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Қабілетті оқушыға тапсырманы қалай түрлендіресіз?

Бағалау – оқушы білімін тексеруді қалай жоспарлайсыз?