Ашық сабақ "Одағайдың түрлері"

Күні:

Қазақ тілі

Сынып: 6

Мұғалім:

Сабақ тақырыбы:

Одағайдың түрлері

Сабақтың түрі:

Жаңа сабақ

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Сөйлем ішіндегі одағайды дұрыс танып,олардың түрлерін ажыратуға үйрету. Тақырып бойынша өз ойларын жүйелі, еркін жеткізуге дағдыландыру

Дамытушылық: өз беттерінше салыстыру, ой қорыту, мысалдар арқылы көз жеткізу дағдысын арттыру.

Тәрбиелік: Тіліміздегі одағай сөздердің табиғатын терең түсіне отырып, орынды қолдана білуге тәрбиелеу, халықтың бар болмыс бітімі оның тілінде екендігіне көз жеткізу.

Сілтеме:

6-сынып қазақ тілі оқулығы 229-231-беттер

Күтілетін нәтиже

Тапсырмаларды орындау барысында сын тұрғысынан ойлай алады, ойын нақты, дәлелмен айтуға ынталанады

Сабақта қолданылатын материалдар:

Үлестірмелі материалдар, стикерлер

Оқыту әдістері:

Оқудағы жаңа тәсілдер, миға шабуыл, сұрақ-жауап, сергіту сәті, жағдаяттық тапсырма

Тапсырмалар:

сұрақ-жауап, мозайка, мәтінмен жұмыс, сәйкестік тесті, семантикалық карта, сергіту сәті, топтық бағалау, рефлексия

САБАҚТЫҢ БАРАСЫ

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

І. Ұйымдастыру кезеңі

(3 мин)

Топқа бөлу

Сабақта жұмыс жүргізу үшін қалыпты сыртқы жағдайды қамтамасыз ету, оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру, сыныпта жағымды атмосфера қалыптастыру.

Шаттық шеңбері. «Сен менің керемет сыныптасымсың...»

Көңіл күй картасы. Оқушыларға көңіл күй картасы таратылып, сабаққа қаншалықты дайын екендіктерін байқау.

Көңіл күй картасы Оқушының аты-жөні:

Сіздің көңіл күйіңіз:

10-15 ұпай – сабаққа дайынсыз, қызығушылығыңыз бар, көбірек ізденіңіз!

15-18 ұпай – сабаққа дайынсыз, қызығушылығыңыз бар, белсенділікті арттырыңыз!

18-20 ұпай – дайынсыз, белсендісіз, қызығушылығыңыз жоғары.

Күн, ай, су, оттың суреттері арқылы балаларды «Одағайлар», «Көңіл күй одағайлары», «Ишарат одағайлары», «Шақыру одағайлары» деп 4 топқа бөлу.

Шаттық шеңбері: Оқушылар бір-біріне «Сен менің керемет сыныптасымсың, себебі... ақылдысың, тәртіптісің, әдемісің, көріктісің, инабаттысың, тілалғышсың», т.б. сөздерді айтады.

Оқушылар өздеріне ұнағандарын алып, сол бойынша топқа бөлінеді.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі(3 мин)

Үй тапсырмасының орындалу деңгейі мен сапасын тексеру, кемшіліктер мен қателіктерді анықтау, қатемен жұмыс. Осы кезеңнен бастап бағалау парақшалары таратылады. Әр топ басшысы әр топтың жұмыстарын бағалап отыруы тиіс.

Одағай сөздерге мысал келтіру.

ІІІ.Жаңа сабаққа кіріспе

Миға шабуыл

Өткен тақырып пен жаңа тақырыпты байланыстыру. Жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсатын айту.

- Одағай дегеніміз не?
- Одағай сөздер не үшін қолданылады?
- Одағайға тән негізгі белгілерді ата
- Әдетте одағайлы сөйлемнің соңында қандай тыныс белгі қойылады?
- Қайталанып келетін одағайлар қалай жазылады?
- Көп мағыналы одағай сөздер бола ма?
- Одағай сөздер бізге қажет пе? Себебі?
- Одағайлардың тыныс белгілерінің қойылу ережесін түсіндір.

Оқушылар қойылған сұрақтарға жауап беріп, өз ойларын, білгендерін айтады.

IV. Жаңа сабақты түсіндіру

Түрлі көңіл күйді білдіретін суреттерді көрсету арқылы одағайдың ойға үстейтін мәніне қарай үш түрге бөлінетінін айту.

1. Көңіл күй одағайлары шаттану, таңырқау, аңсау, қуану, ұнату, ренжу, түңілу, өкіну сияқты мәнді білдіреді. Олар: пәлі, ойпырай, алақай, пай-пай, бәрекелді, әттең, әй, уһ, өй, қап, т.б.

2. Ишарат одағайлары: жекіру, тыйым салу, бұйрық сияқты мәнді білдіреді. Олар: тәйт, тек, жә.

3. Шақыру одағайлары мал, ит, құст шақыру, қуумен байланысты мәнді білдіреді. Олар: құрау-құрау, шөре-шөре, көс-көс, кә-кә, т.б.

- Е, бәрекелді, үйірімен үш тоғыз! Деген одағайлы сөйлемнен кейін қандай тыныс белгі қойылатынын сұрау. Иә, одағайлы сөйлемнің соңында леп белгісі қойылады.

Одағай сөздер көбіне диалогте, көркем әдебиетте жиі қолданылады.

Одағай сөздер құрамына қарай: дара (әй, туһ, қап, беу), күрделі (о, тоба-ай, паһ-паһ, көс-көс), жасалу жолына қарай негізгі түбір одағай (пәлі, алақай), туынды түбір (ойпырмай (ой+пірім+ай), шөре-шөре, беу, шіркін) одағай сөз болып бөлінеді.

Жаңа сабақты тыңдап, сұрақтарға жауап береді, өздері мысал келтіреді, түсінбегендерін сұрайды.

V. Жаңа материалды бекіту кезеңі

«Мозайка» ойыны

Семантикалық карта

Сәйкестік тесті

Жағдаяттық тапсырма

Жаңа материалды оқушының қаншалықты меңгергенін тексеру. Сабақтың тәрбиелік мақсатын ашу, жаңа материал бойынша ойын қорытып айта алуға дағдыландыру

Топпен жұмыстың ережесімен таныстыру.

• Тыңдай білу

• Тыныштық сақтау

• Ұйымшыл болу

• Белсенді болу

• Дәлдікті айту

• Әділ болу

• Шығармашыл болу

• Бір-бірін қадірлеу

• Бір-бірінің сөзін бөлмеу

• Кез келген пікір құнды

«Мозайка» ойыны. Қиылған парақты құрастырып, тапсырманы орындау.

І топ

– Әй, кемпір! Ертең дәу саған қонаққа келеді.
– Ойбай, немізді береміз?
– Тәйт! Ойбайламай: – Үйде ет жоқ, нені асамыз? – десең болады.
Келесі күні кемпір:
– Ойпырым - ай, шал-ай, нені асамыз, үйде дым жоқ.
– Түу, сол да сөз болып па, басқы дәудің басын ас, ортаңғы дәудің төсін ас, болмаса досым дәудің өзін ас!
Дәулер:
– Астапыралла, қашайық!
( «Қаңбақ шал» ертегісінен)

1. Одағай сөздерді табыңдар.

2. Одағайлардың құрамын, жасалу жолын, мағынасын айтыңдар.

ІІ топ

Бүгін, менің туған күнім, ой, пәлі-ай!
Мына адамдар неге жатыр тойламай?
Банкет жасап берер едім өзім-ақ,
Тәңірдің бір жарытпай-ақ қойғаны-ай! (М.Мақатаев)

Уа, туған жер, топырағыңнан жаралдым

Алабыңнан арманыма нәр алдым.

Тұнығыңнан жүзіп іштім сендегі

Алтын арай таңғы жұпар самалдың.  (Ә.Сәрсенбаев)

1. Одағай сөздерді табыңдар.

2. Одағайлардың құрамын, жасалу жолын, мағынасын айтыңдар.

ІІІ топ

... Ау, қызғыш құс, қызғыш құс,
Қанатың қатты, мойның бос... (Махамбет)

- Ой, аррам қат, аррам қатқыр! Танау құрт келгір! Ойбай-ау, енді қайтейін, ойбай! Құдайы құрғыр, қу құдай! Әй, иттің ғана малы-ай, шашымды ағарттың-ау, ойбай! (С. Мұқанов)

1. Одағай сөздерді табыңдар.

2. Одағайлардың құрамын, жасалу жолын, мағынасын айтыңдар.

ІV топ

Бір әйел өте жұмсауық екен. Жұмсай-жұмсай елдің зықысын шығарыпты. Жұмсауынан қашып бұл үйге жан жоламайтын болыпты. Мұны бір төре естіп, мені де жұмсар ма екен деп әйелдің үйіне келіпті. Әйел үйде қазан түсіріп жатқан кезі екен.Даладан келе жатқан кісінің дыбысын біліп, әйел: - «Әй,кім де болсаң итаяқты үйге ала кір», - депті. Төре итаяқты ала-мала кіріп келсе, әйел төрені көре сала ұялып, әйел:- «Ойбай, тақсыр, төре екенсіз ғой. Итаяқты орнына апарып қоя қойыңыз», - депті. Сонымен жұмсауық әйел төрені табан аудармай ілгерінді-кейінді екі жұмсапты.

Төрт түліктік момыным,

Жылуы көп тонының,

Келе қойшы тезірек,

Қошақаным – қошақаным,

Пұшайт-пұшайт!

1.Одағай сөздерді табыңдар.

2.Одағайлардың құрамын, жасалу жолын, мағынасын айтыңдар.

Семантикалық карта

Сәйкестендіріңдер

Па, шіркін, босағада тұрғаның не, үйге кірсеңші!

Қарағым-ау, жер деп осыны айтсаңшы!

Әттең, іше ғой!

Бәрекелді, жамандық шақырмай отыр әрі!

Моһ-моһ кетіп қалғанын қарашы!

Тәйт, көп жаса, балам! Жолың болсын!

Сен автобусқа үлгеремін деп жүгіріп келе жатқанда автобус жүріп кетті. Сондағы көңіл күйіңді көрсет.

Үйде оқулығыңды ұмытып кетіпсің. Сондағы көңіл күйіңді бейнеле.

Әр топ тапсырмаларды орындайды.

Әр топтан бір оқушы шығып, жағдаяттан шығуды көңіл күйі арқылы білдіреді.

VІ. Серігіту сәті:

Оқушылар интербелсенді тақтадан «Менің атым - Қожа» фильмінен үзінді көреді.

Оқушылар интербелсенді тақтадағы бейне таспадан фильм үзіндісін көріп, одағайларды табады.

VІI. Жаңа сабақты қорытындылау (3 мин)

Әр топ одағай туралы ойларын ассоциация әдісі бойынша плакатқа түсіреді.

Одағай туралы жалпы не білетіндерін жазып, әр топ жазғандарын бір-біріне беріп, алмасады.

VІII. Үйге тапсырма беру

(1 мин)

Қазақ тілі оқулығы. 231-бет. 1,2-тапсырмалар.

Үй тапсырмасын білу, түртіп алу.

ІХ. Бағалау кезеңі

(2 мин)

Топ басшыларының бағалауы.

Топ басшысылары бағалаудың нәтижелерін оқиды, салыстырады.

X.Рефлекция кезеңі

Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын білу үшін стикерлер тарату.

Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын стикерлерге жазады, тақтаға іледі.