Ашық сабақ Тоқыма сөмке тоқу

Қызылқоға ауданы Миялы балалар өнер мектебі

Дайындаған: Талғатқызы Ажар

Сыныбы: 4

Тақырыбы:  Тоқыма жіптен сөмке тоқу

Мақсаты: Ілмек бізбен тоқу технологиясымен таныстыру, орындалу

әдістерін үйрену.

Білімділік: Қолмен ілмек бізбен тоқу технологиясын таныстырып, шартты

белгілерін үйрету. Оның күнделікті  өмірде пайдасының бар екенін  түсіндіру.

Дамытушылық: Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын ояту,

тапсырма беріп олардың қабілетін дамыту.

Тәрбиелілігі: Оқушының еңбекке деген қызығушылығын өз бетінше

орындауға, әдемілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақ типі: Аралас сабақ.

Сабақтың түрі: Түсіндірмелік теориялық, сарамандық.

Әдіс –тәсілдері: Іздену, түсіндіру, сұрақ – жауап, оқушымен жұмыс, көрсету.

Пәнаралық байланыс: Математика, химия, бейнелеу.

Сабақ барысы:

 І.Ұйымдастыру кезеңі.

а)оқушыларды түгендеу

ә)сынып тазалығына назар аудару

б)оқушының сабаққа дайындығын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Үйге тапсырма бізде Бисер. Бисердің түрлері

болатын сіздерге бірнеше сұрақатр беріледі.

1.Бисердің Отаны. (Ежелгі Египет)

2.Бисер сөзі қайдан шықты? (арабтың бусара сөзінен)

3.Ол қандай мағынаны білдіреді? (ортасы тесік моншақ)

4. Стеклярустың бисерден айырмашылығы (түтікше тәріздес оны Францияда жасап шығарады)

5. Бисер тізу үшін қандай материал қолданылады? (жіңішке жұқа капрон жіп, леска, мыс сымды қолданады)

6. Мыс сымды не үшін қолданады? (гүл, түйреуіш, әр түрлі декоративті элементтер жасау үшін қолданады)

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру

Қолмен тоқыма тоқу өте кеңінен таралған. Оның мыңдаған жылдық тарихы бар. Қолмен тоқу өнері әлі ескірген жоқ. Қазақ қолөнершілері тоқу ісіне көбінесе жүннен иірілген жіптерді пайдаланған.
Жүн – жануарлардан алынатын табиғи материал. Оны қазақ халқы мыңдаған жылдар бұрын іске асырған. Қой , ешкі, қоян, түйе жүндерінен жіп иіріп мата өндіруге, тоқыма, кілем, алаша тоқуға қолданған. Қой жүнін қырқып алған соң, оны жуып кептіреді де, сабауға дайындайды. Жүнді сабау технологиясына сабау мен тулақ құралдары қажет. Содан кейін жүнді тарақпен тарап, қолмен түтеді. Жүнді машинамен, қолмен иіруге болады. Өндірісте жүн иіру технологиясында жүн иіретін арнайы машиналар кеңінен қолданылады. Сонымен қатар күнделікті тұрмыста да жүн иіруге арналған жүн иіруші аппараттар қолданылады.
Ұршық – жүнді қолмен иіруге арналған негізгі аспап. Бұл қарапайым аспап, әр елдің ұршығының сыртқы қалпы өзінше ерекшеленеді. Қазақтың ұршығы 30см шамасында сабы конус тәрізденіп келеді. Ең жуан жеріне сақина кигізілген. Оның ішкі тесігінің диаметрі-2, 5 мм, ал, сыртқы өлшемі -30мм.

Қазіргі кезде тоқыма адамның «хоббиына» айналған. Егер қазіргі сән үлгісіне салып өзің тоқып кисең өте әдемі көрінеді. Оның үстіне дайын бұйымдарға қарағанда ол өте арзанға түседі. Ілмек бізбен   түрлі жиде, көйлек, сөмке, шұлық, жайма және пәтер интерьерлерін тоқуға болады.

Тоқыма жіптін түрлері:

Зығыр — Салыстырмалы алғанда берік иірімжіп.

Жоғары температурада отырмайды, жылдам кебеді.

Мақта иірімжібі — Қолмен тоқуда баяғыдан қолданып келе жатқан иірімжіптің ең кең тараған түрі

Мохер — Ұзын, үлпек талшықты жүн иірімжібі. Мохерден жеңіл, жылы бұйымдар тоқуға болады.

Жүн иірімжібі — Бұл табиғи материал. Қырқылған қой жүнінен алынады.

Ангор — Ангор жүнін ангор тұқымдас ешкілерден алады. Біріншіден қымбат, екіншіден созылмайды. 

Кашемир — Өте жеңіл, жылы, жұмсақ иірімжіп. Бірақ үйкеліске өте шыдамсыз, түйіршіктеліп дөңгелектер пайда болды.

Вискоз— Өте жеңіл, жылы, жұмсақ иірімжіп. Бірақ үйкеліске өте шыдамсыз, түйіршіктеліп дөңгелектер пайда болды.

Басында ілмек біздер ілмексіз тегіс таяқшалар болған. Қазіргі кезде  ілмек біздер әртүрлі материалдан жасалады: болат, алюминий, сүйек, пластмасса, ағаш. Диметрлері 1-8мм дейін қалыңдықта болады. Тоқу үшін ілмек біздің басына назар аударған жөн. Егер басы үшкір болса тоқу барысында саусақты жаралайды. Егер жаңа ілмек біздің басы бұдырлау болса, ұсақ егеумен егеу керек.

Ілмек бізді ирімжіптің жуандығына қарай таңдайды. Қанша жіп жуан болса ілмек бізде сонша жуан болуы керек. Егер жіп жіңішке болса, ілмек бізде жіңішке болуы керек.

Ілмек бізді қалам сияқты оң қолға ұстайды. Сұқ саусақ шамалы алдыға шығып ілмек бізде жатады.  Жіп алақан ішімен саусақтар арасымен өтеді.

Тілдік мақсат

• - үлпілдек шалу 
--- - қысқа шалу 
┴ - жай шалу 
┼ - бір бос жіп қосылған шалу 
≠ - екі бос жіп қосылған шалу ,

Ілмекпен тоқудағы негізгі шалулар Шартты белгілері

 Негізгі шалулар: Тізбек. Қысқа шалу.

Ж ай шалу. Нық шалу. Бос жіп қосылған шалу.

Қауіпсіздік ережесі.

Жұмыс орнын ұйымдастыру. Ілмек бізбен тоқығанда сақталатын қауіпсіздік ережесі:

1.Жұмыс орны жақсы жарықтандырылған болуы керек.

2.Орындық арқасына сүйеніп, тік отыру керек.

3.Тоқу кезінде арқасы бар орындықта басты сәл иіп отырады.

4.Ілмек біздің ұшы қауіпсіз, шектелген болуы крек.

5.Тоқып жатқан жайма бүлінбеуі үшін және қолда иірімжіптің қиқымдары қалмас үшін тоқып бастағанда және аяқтағанда қолды жуу қажет.

6.Жұмыс соңында барлық құрал-жабдықтарды жәшікке жинап салу керек.

7.Ілмек бізді қорабымен алып жүру қажет.

Сарамандық жұмыс

Негізгі шалулар:
• * үлпілдек шалу. Тізбек бірнеше үлпілдек шалудан жасалады,тізбектер алғашқы қатар болып саналады.
• + – қысқа шалу.Ілмекті тізбектегі 3-шалудың алдынан артына қарай өткізеді.Содан соң ілмекке жіпті орап, оны ілмектегі 2-шалудан өткізіп алады.
• Оқушыларға жеке дара жұмыс тапсыру.

• жеке дара жұмыс кезінде мұғалім оқушының жұмысқа дайындығын тексеу, құралдарын түгендеу.

Ой толғаныс:

Шығармашылық тапсырмалар:

1.“Иә” немесе “Жоқ” тесті

Әрбір пайымдауды “Иә” немесе “Жоқ” жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз. 

1) Ілмекпен кілем тоқуға бола ма? (иә/жоқ)

2) Ілмекпен тоқуға жібек жіп пайдаланады ма? (иә/жоқ)

3) Жүн иірім жібі тек сым темірмен тоқуға арналған ба? (иә/жоқ)

4) Зығыр берік әрі тоқылған бұйымдармен салыстырғанда ылғалды жақсы сіңіреді ме?(иә/жоқ)

5) Кашемир құрамына қарай ауыр, тығыз, созылмайтын болып бөлінеді ме? (иә/жоқ)

Қорытынды сұрақтар

1.Иірімжіптің қандай түрлерін білесіңдер?

2.Салыстырмалы түрде ең берік иірімжіпті атаңдар?

3.Тоқуға арналған ілмек біздерді қандай материалдардан жасайды?

4. Ілмек бізді қолда қалай ұстайды?

Шығармашылық тапсырмалар:

1.“Иә” немесе “Жоқ” тесті

Әрбір пайымдауды “Иә” немесе “Жоқ” жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз. 

1) Ілмекпен кілем тоқуға бола ма? (иә/жоқ)

2) Ілмекпен тоқуға жібек жіп пайдаланады ма? (иә/жоқ)

3) Жүн иірім жібі тек сым темірмен тоқуға арналған ба? (иә/жоқ)

4) Зығыр берік әрі тоқылған бұйымдармен салыстырғанда ылғалды жақсы сіңіреді ме?(иә/жоқ)

5) Кашемир құрамына қарай ауыр, тығыз, созылмайтын болып бөлінеді ме? (иә/жоқ)

Шығармашылық тапсырмалар:

1.“Иә” немесе “Жоқ” тесті

Әрбір пайымдауды “Иә” немесе “Жоқ” жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз. 

1) Ілмекпен кілем тоқуға бола ма? (иә/жоқ)

2) Ілмекпен тоқуға жібек жіп пайдаланады ма? (иә/жоқ)

3) Жүн иірім жібі тек сым темірмен тоқуға арналған ба? (иә/жоқ)

4) Зығыр берік әрі тоқылған бұйымдармен салыстырғанда ылғалды жақсы сіңіреді ме?(иә/жоқ)

5) Кашемир құрамына қарай ауыр, тығыз, созылмайтын болып бөлінеді ме? (иә/жоқ)

Шығармашылық тапсырмалар:

1.“Иә” немесе “Жоқ” тесті

Әрбір пайымдауды “Иә” немесе “Жоқ” жауаптарының бірін айналдыра сызыңыз. 

1) Ілмекпен кілем тоқуға бола ма? (иә/жоқ)

2) Ілмекпен тоқуға жібек жіп пайдаланады ма? (иә/жоқ)

3) Жүн иірім жібі тек сым темірмен тоқуға арналған ба? (иә/жоқ)

4) Зығыр берік әрі тоқылған бұйымдармен салыстырғанда ылғалды жақсы сіңіреді ме?(иә/жоқ)

5) Кашемир құрамына қарай ауыр, тығыз, созылмайтын болып бөлінеді ме? (иә/жоқ)