Аутизмге шалдыққан балалар

Аутизмге шалдыққан бала
Орындаған: Гемиңлай Ақжол

Аутизм
Аутизм - адамның сыртқы дүниеден оқшауланып, өзімен-
өзі болып, іштей сары уайымға салынған кездегі көңіл- күйі.
Бұл терминді 1912 жылы Э. Блейлер адамның ішкі эмоциялық
кажеттіліктерімен реттелетін жəне шынайы əрекеттерге
тəуелділігі шамалы аффективтік саланың айрықша түрін
белгілеу үшін енгізген. Аутист балалардың есте сақтау қабілеті
жоғары болады. Математика жəне музыкадан дарынды, бірнеше
тілдерді меңгеруі де мүмкін. Бірақ бұл қасиеттер əдеттегі
жастан кейінірек байқалады. Сондықтан да бұндай балалар
арнайы интернаттарда емес, кəдімгі жанр ортасында
тəрбиеленуі қажет.

Анатомиялық-физиологиялық
ерекшеліктері
●Кейде аутист бала туған кезде ерекше болады солғын, тамақ сұрап
мазаламайды, жөргек суланса жəне бір жері ауырса сезбейді, өскен кезде
ештеңеге қызықпайды, кейбір сөздерді немесе сөйлемдерді қағып алып,
түсінбей қайталай береді. Жақын адамдармен анасымен байланысты
симбиотикалық, сондықтан жақын адамдарды түсіну, аяу, көну деген ұғым жоқ.
•Аутист бала ерке, тəртіпсіз сияқты əсер береді, бірақ диагнозды ерте қойып, ерте емдесе
баланы жазып алуға болады. Аутист бала ешкіммен араласпайды, тұйық болады.
•Жалпы тұйық мінез əр түрлі себептерге байланысты:
•Баланың жеке мінезіне
•Көру мен есту кемістігіне
•Зияттың жетілмеуіне
•Сөйлеу аппаратының бұзылғандығына
•Невротикалық өзгерістерге
•Ұзақ уақыт қарым-қатынассыз қалғандыққа (госпитализм)
•Аутист бала қоршаған ортаға, қоғамға мүлде қызықпайды. Тұрақты қорқыныштары пайда
болып тұрады, өзіне-өзі агрессиялы, қол жұмсағысы келуі де мүкін. Бала өскен сайын
сөйлеу мен зият (интеллектісі) дамуы төмендейді. Аутист балалардың назарын адамға,
басқа нысанға аудару жəне бірнəрсе үйрету қиын. Ауру бала өзіне айтқан сөздерге мəн
бермейді, сұрақтарға жəне атын атап шақырғанға көңіл аудармайды, естімейтін керең
сияқты болып көрінеді.
•

Аутист балаларды оқыту
Аутист балларды топта жəне жеке оқытудың өзіндік жұмыс
қағидалары бар.
Топтық оқыту
Топтық жұмыс - аутизмдегі психологиялық көмектің табиғи
кезеңі.
Аутизмі бар балалармен топтық сабақтар бірнеше принциптерге
сəйкес құрылған жүргізілуі мүмкін: жынысы, жасы, даму деңгейі,
аутистикалық көріністердің саны мен сапасы. Жақсы топ дегеніміз - бір
жастағы, бірақ əр түрлі даму деңгейіндегі балалардың екі кіші тобынан
тұратын топ. Бірінші болып аутистикалық күйі айқын балалар, содан
кейін жарты сағаттан кейін олармен жасты аутистикалық көріністер
онша жарқын емес топтар келеді.. Жарты сағат ішінде екі кіші топтың
балалары бірге ойын залында бірге отырады, содан кейін ауыр балалар
кетіп қалады жəне жеңіл топша үшін сабақ жарты сағатқа созылады.

Бірінші шарт - сабақтың нақты
шекараларының болуы. Ол үшін
сабақтың басталуы мен аяқталуының
біркелкі рəсімдерін өткізу ұсынылады.
Аутизм спектрі бұзылған балаларды
оқыту үшін қытай қағидасы өте қолайлы:
«Мен естимін, мен де; Мен болып
тұрмын, көремін жəне есімде, істеймін
жəне түсінемін ». Көрнекіліктің
қолданылуы кез-келген оқу материалын
ұсынуда негізделген: Күрделі
математикалық көріністерді, абстрактілі
ұғымдарды пысықтау үшін берілген
алгоритм бойынша жұмыс жасауды
үйрену керек.

Ойын технологиясын қолдану
Аутизмі бар баламен қарым-қатынас орнату.
«Айналма» ойыны.
Ойын барысы: нұсқаушы балалар арасынан барлық баламен амандасып, əр баламен
қол алысып амандасатын баланы таңдайды. Сол бала айналма ортасында болатын баланы
таңдайды. Барлық балалар қолдарынан ұстап, шеңбер құрады. Ортадағы баламен
амандасады. Ортаға балалар кезекпен тұрады. Сəлемдескен кезде мына сөздер айтылады:
Балақайлар, тұрайық; Шеңбер құра қалайық; Сен де менің досым; Мен де сенің досың;
Барлығымыз доспыз. Қарым-қатынасты дамыту. «Қуыршақпен ойна»
жаттығуы.
Ойын барысы: түрлі тақырыптар бойынша сюжеттік-рольдік ойындар жүргізу.
Мысалы, «Дүкенге барамыз», «Қонақта». Қуыршақ балаға əлеуметтік рольдерге кіруге
көмектеседі. Зейінді дамыту. «Артығын тап» жаттығуы. Ойын барысы: нұсқаушы берілген
суреттердің ішінен артығын табуды тапсырады. Мысалы, қияр, асқабақ, сəбіз, алма.
Артығы: алма. Қозғалыстық ойындарын дамыту.
«Достармызға үй саламыз» ойыны.
Ойын барысы: нұсқаушы балаларды екі топқа бөліп, олардың Ақтөс жəне Шарик
атты екі достарының барын айтады. Олар өте жақсы достар. Тек олардың тұратын үйі жоқ.
Қане, оларға үй салып көмектесейікші. Осылайша, бір топ Ақтөске, екінші топ Шарикке үй
салады. Ол үшін балаларға кубиктер мен тапсырмалар беріледі. Кім үйді бірінші салып
бітіреді.

Өзіндік ой-пікір
Аутист балаларды оқыту үшін өте үлкен
тəжірибе мен жауапкершілік қажет.Жұмыс жасау
барысында ата-аналарымен тығыз байланыс
жасау керек. Сондай-ақ қарым-қатынас мінез-
құлқын жəне ойлау қабілетін дамыту оларды
топта оқытудың пайдасы зор деп ойлаймын.
Сондай-ақ көбінесе математикалық ойындар мен
тапсырмаларды беру керек.Жұмыс жасау үшін
белгілі символдарды қолдануды əдетке
айналдырған жөн.