Ауыр атлетика спортының адам физиологиясына әсері

Батыс Қазақстан инновациялық технологиялық университеті

Қоғамдық пәндер және дене мәдениеті кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: “Ауыр атлетика спортының адам физиологиясына әсері”

Орындаған: Каримов Батырхан А.

Тексерген: Меңдіғалиевна А.С

Орал каласы

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім

3. Қазақстандағы дамуы

4. Батыс Қазақстан облысындағы дамуы

5. Ауыр атлетиканың физиологиямен байланысы

6. Қорытынды

7. Қолданылған әдебиеттер

1. Кіріспе

Ауыр атлетика – спорттың олимпиадалық түрі. Ол дүниежүзінің көп елдерінде жақсы дамыған және біздің Отанымызда да көпшілікке кеңінен таралған.Спорттың кеп түрлерінде ауыр атлетикалық жаттығулар көмекші ретінде қолданылып жүр. Ол жаттығулардың дені адам организміне сауықтыру әсерін тигізеді.Күрделі ғылыми мәліметтер, машыктандырудың тиімді әдіс-тәсілдері, ауыр атлеттерді ерте мамандандыру мәселелерін зерттемелеу, спортшылар организмін қайта қалпына келтірудің жаңа амалдары және т.б. Тек қана клас- сикалық жаттығуларды және машықтандыру тәсілдерін оңтайландыру зерттеме жасауға мүмкіншілік берумен бірге олардың физиологиялық негізін қалайды. Ал мұның спортшы нәтижелерінің ілгері дамуына игі ықпалын тигізері сөзсіз.Жұмыстың көкейксекілігі. Қазіргі кезде ауыр атлетика түрі жақсы дамып келе жатыр. Дегенменде ауыр атлетика жалпы дене дайындығының ерекшеліктері әлі күнге дейін зерттеліа келе жатқан, практикалық тұрғыдан маңызы зор сауалдардың бірі.Сондықтанда атлетшілердің ағзасының даму ерекшлеіктері, ағзасының мүшелері мен жүйелерінің анатомия –физиологиялық заңдылықтарға сай ретті жұмысы, шаршау, зорығу секілді физиологиялық күрделі үрдістердің алдын алу сияқты жұмыстардың жүргізілуі жасқсы нәтиже жету жолындағы тиімді тәсілдер.Жан-жақты дайындық – ауыр атлетшілер жоғары дәрежеге жетудiң негiзi болып саналады. Адам денесi неғұрлым мықты, жұмыс iстеу қабiлетi жоғары болса, соғұрлым спорттық жаттықтыруға жылдам бейiмделiп, жоғары көрсеткiш көрсетуге дайын болады. Ауыр атлетика тәсілі қарапайым бірізділікпен оқытылады, бірақ әдістемелік тәсілдер шұғылданушының қызығуын туғызуға ықпал етуі керек. Спортшының дайындығы жоғары деңгейде болу үшін спортшының дене шынықтыруына тікелей байланысты. Спортшының денесі неғұрлым шымыр болса, соғұрлым оның шеберлігі өте жоғары болады.Зерттеудің болжамы: Көптеген ғылыми деректерге шолу жасай отырып ауыр атлетшілердің дене сапаларын дамытудағы ерекшеліктерге де аса назар аудару керек. Аталған бағыттағы спорттық шеберлікті баптауда спортшының жекелей мүмкіндітері мен қатар, негізгі психоденелік сапаларын жақсартатын ерекшеліктері де ескерілуі тиіс. Зерттеу мақсатына қойылып отырған мәселелер ауыр атлетикамен айналысатын спортшылардағы дайындық деңгейлеріне қарай денелік мүмкіндіктерінің болжамын анықтау.Зерттеу нысаны: Ауыр атлетикадағы жас спортшыларды дайындаудың әдістемесі.Зерттеудің пәні – Оқу жаттығу сабақтарында атлетердің жабдықтарын белгілеу және қолдану тәсілдерін сипаттау.Жұмыстың мақсаты:Ауыр атлетикадағы жас спортшыларға әдіс тәсілдерін дұрыс үйрету.

Жұмыстың міндеттері:

1. Ауыр атлешілердің ағзасындағы анатомия-физиологиялық үдерістерге сүйене отырып, психологиялық күйі мен физикалық дайындығының жақсартуға болатын ұсыныстар жасау;

2. Ағза жүйелерінің қалыпты жұмысының әртүрлі техника тактикалық тәсілдер жасаудағы маңызы туралы мағлұматтар беру.

Зерттеудің ұйымдастырылуы. Ауыр атлетикамен айналысатын оқушылардыың сабақ уақытындағы қалай дұрыс тактинаы-техниканы үйренгені туралы алынды. Адамның артериялық қан қысымын өлшеу жүрек аортаға келетін қан және өкпе артериясы қысым тудырады. Бұл қысым түтік қабырғаларындағы сұйық бөлігінде үйкелісті тудыратын қарсылықты жою үшін қажет.Зерттеу әдістері: Аталған құрылымдық ерекешеліктер даму деңгейінің белгілі бір іс –әрекетті игеруі барысында денелік және психикалық сапаның қалыптасуын көрсетеді.

Аталған міндеттерді шешуге қолданылған әдістер:

- ғылыми әдістемелік әдиеттерге талдама жасау;

- педагогикалық тестілеу және тәжірибе;

- математикалық статистикалық әдістер.

Зерттеудің әдістемелік негізін спорттық жаттықтырудың жалпы теориясы жөніндегі еңбектер (Набатникова М.Я., 1982; Платонов В.Н., 1984; 1986; 1997; Суслов Ф.П., Холодов Ж.К., 1997; Матвеев Л.П., 1999 и др.), спортшылардың физикалық дайындығы саласындағы ғылыми зерттеулер (Зациорский В.М., 1966; Вайцеховский СМ., 1969; Кузнецов В.В., 1970; 1975; Верхошанский Ю.В., 1977; 1988; Филимонов В.И., 1979; 2000) құрады .Зерттеудің теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Ауыр атлетика –жылдамдықты, ептілікті, төзімділікті қажет ететін спорт түрлерінің бірі. Атлеттер спорттық дайындық деңгейін жақсарту барысында ағзаның да жүйелерінің маңызын,құрылымын,қызметін үнемі қалыпты ұстап отыру керек. Ағзаның шаршау мехаизмдерінің алдын алып, шаршау күйінің туындамауын, оның әрі қарай қажу, зорығу секілді физиологиялық күйінің патологиялық жайдайға ауысып кетпеуінің алдын алу үшін, үнемі жаттығу мен тынығудың орнын ретті алмастырып, жүйелі жаттығу керек. Ал атлет үшін маңызды қимыл белсенділіктері шапшаңдық, күштік деп аталатын ерекше сапаларын жақсартуда аталған физиологиялық күйлердің үдерісін білудің маңызы зор.Дипломдық жұмыстың құрылымы меʜ кɵлемі: Дипломдық жұмыс кіріспедеʜ, 3 бɵлімʜеʜ, қорытыʜдыдаʜ, тəжірибелік ұсыʜыстардаʜ жəʜе қолдаʜылғаʜ əдебиеттер тізіміʜеʜ тұрады.

2.Негізгі бөлім

Зілтемір желкеге немесе бұғанаға қондырылып, екі қолмен белтемірдей бірдей арақашықтықта мықтап ұсталады. Жеңіл, орташа, ауыр салмақпен отырып-тұру тізе буынын шегіне дейін бүгіп немесе жартылай бүгіп те орындала береді. Бұл жаттығуды екі аяқтың күшін жақсы жетілдіру үшін басқа спорт түрлерімен айналысушылар да жасайды.Зілтемірді тізе тұсында көтеру – буындардың жазылу күшін жетілдіру және салмақтың еркін қозғалу сәтін үдету, жетілдіру үшін жасалады. Мұнда зілтемірді кеудеге дейін немесе бірден екі қолдын ұшына дейін көтеруге болады. Табан (плинт) үстіне қойылған зілтемірді көтеру – әдістерді еркін көтеру шапшаңдығын жетілдіру үшін қолданылатын өте пайдалы жаттығу.Зілтемірмен секіру – екі аяқтың, арқаның бүлшық еттерінің күшін, жиырылу тездігін жетілдіру үшін жасалады.Зілтемірмен еңкею – иыққа асқан зілтемірмен денені алға өарай еңкейту, алңа қарай еңкею баяу орындалады да, денені жазып қайтадан қалпына келтіру тез жасалады. Бас, мойын, арқа түзу ұсталады. Тарту – белтемірден ұстап ауыр салмақты тізеге, белуарға, кеуде тұсына, қол ұшына дейін жерден әр-түрлі шапшаңдықпен көтеру. Тарту алдымен баяу басталып, шапшаңдығын бірте-бірте ұлғайтады, оны жерден немесе тұғырға қойған жерден орындауға болады. Мұнда аяқ, жамбас буыны зілтемірді көтерер алдындағы белгілі бір бұрышпен, бел қайқайып түзу, бас бармақтың тырнағы сұқ сау-сақпен басылып алақан «құлыпталып» ұсталады. Тарту – аяқтың, белдің, қолдың күшін зілтемір көтерудің әдісін жетілдіру үшін өте маңызды жаттығулардың бірі болып табылады.

Разрядтық нормалар:

Сонымен қорытындылай келе, Ауыр атлетика – зілтемір көтеру әдістерін жинақтаған спорт түрі. Алғашында күш жұмсап орындалатын бокс, күрес, гір көтеру сияқты спорт түрлері де ауыр атлетиканың қатарына жатқызылған, содан ХХ ғасырдың 30-шы жылдары ауыр атлетика атауы зілтемір көтеруге біржола бекіді. Біз еліміздің аталмыш салада жүрген спортшыларына барлық жарыстарда сәттілік тілейміз. Еліміздің ауыр атлетика саласында бұдан да биік белестерді бағындыра алатындығына толықтай сенеміз.Ауыр атлетика немесе ауыр атлетика – бұл шеберлікке негізделген ең жоғары деңгейдегі спорттық жаттығулардың бірі. Ешбір басқа көтеру стилі қарқынды серпе көтеру сияқты үйлестіруді, назар аударуды және егжей-тегжейлі деңгейді талап етпейді.Білмейтіндер үшін ауыр атлетика әлемі өте қорқынышты орын. Жаргон таң қалдырады, материал қорқынышты және біз неден бастарымызды білмейміз. Дегенмен, оның денсаулыққа пайдасы көп екені дәлелденген.[1]

1. Бұл не?

2. Артықшылықтары

3. Күшінің артуы

4. Калорияларды жағу

5. Жарақат алу қауіпін азайтады

6. Сүйектерді нығайтады

7. Тәжірибе ретінде? Ережелер

8. Барлық көтергіштерге арналған ережелер

9. Қате қимылдар

10. Кеңестер

1.Бұл не?

Ауыр атлетика немесе олимпиадалық ауыр атлетика – ауыр атлетика арқылы спортшылардың күші мен техникасын сынайтын бәсекеге қабілетті спорт түрі. Лифтерлер дене салмағы санаттарына бөлінеді және өз санатындағы басқа спортшылармен жарысады. Жарыс екі сынақтан тұрады: жұлқа көтеру және жұлқа көтеру.Көптеген адамдар жарыс әлемінен тыс бос уақытында ауыр атлетикамен айналысады. Бұл фитнесті сақтаудың сау жолы екені белгілі.Ауыр атлетика жарыстары ежелгі Грекиядан бастау алады. Дегенмен, қазіргі ауыр атлетиканың бастауы 1891 ғасырдағы еуропалық жарыстардан шыққан. Алғашқы ерлер әлем чемпионы XNUMX жылы болды, ал бірінші Олимпиада ойындары Қазіргі заманғы ауыр атлетика 1896 жылы енгізілді.

1-сурет 1896 жылы өткен олимпида ойыны

2.Артықшылықтары?

Оның көптеген оң әсерлерін растайтын дәлелдемелердің арқасында ауыр атлетика көптеген жаттығулардың негізгі бөлігіне айналды.

3.Күшінің артуы?

Ауыр атлетика бізге мықты болуға көмектеседі. Күшке ие болу күнделікті тапсырмаларды, мысалы, ауыр тағамды тасымалдау немесе балалармен жүгіру сияқты оңайырақ орындауға мүмкіндік береді.Бұған қоса, ол жылдамдықты, күшті және күшті қажет ететін спорт түрлерінде спорттық өнімділікті жақсартуға көмектеседі және тіпті бұлшықет массасын сақтау арқылы төзімділік спортшыларына көмектесе алады.

4.Калорияларды жағу?

Күш жаттығулары метаболизмді екі жолмен арттыруға көмектеседі. Біріншіден, бұлшық еттерді көбейтеді метаболизм жылдамдығы. Бұлшықет майдың массасына қарағанда метаболикалық тұрғыдан тиімдірек, бұл демалыс кезінде көбірек калорияларды жағуға мүмкіндік береді.Екіншіден, ғылым күшті жаттығулардан кейін метаболизм жылдамдығы 72 сағатқа дейін жоғарылайтынын көрсетеді. Бұл жаттығудан кейін біз әлі де қосымша калорияларды жағатынымызды білдіреді.

5.Жарақат алу қаупін азайтады?

Спорттың бұл түрі жарақат алу қаупін азайтады. Күш жаттығулары бұлшықеттердің, байламдардың және сіңірлердің күшін, қозғалыс ауқымын және қозғалғыштығын жақсартуға көмектеседі. Бұл жарақаттан қосымша қорғауды қамтамасыз ету үшін тізе, жамбас және тобық сияқты негізгі буындардың айналасында күш салуы мүмкін.Сонымен қатар, ауыр атлетика бұлшықет тепе-теңдігін түзетуге көмектеседі. Мысалы, күшті өзек, сіңірлер және бөкселер көтеру кезінде төменгі арқадағы жүктемені алып тастайды, бұл төменгі арқа жарақаттану қаупін азайтады.

6.Сүйектерді нығайтады?

Күш жаттығулары сүйек дамуы үшін өте маңызды. Ауыр атлетика сүйектерге уақытша күш түсіреді және сүйек түзетін жасушаларға әрекет ету және күшті сүйектерді қалпына келтіру туралы хабарлама жібереді. Сүйектердің күшті болуы остеопороз, сыну және құлау қаупін азайтады, әсіресе біз қартайған сайын.Бақытымызға орай, біз кез келген жаста күш жаттығуларының сүйекті нығайтатын пайдасын көре аламыз.

7.Тәжірибе ретінде? Ережелер

Ауыр атлетика жарысында екі қозғалыс бар: жұлқа көтеру және серпе көтеру. Көтергіштер өз өкілдері үшін кез келген салмақты сынап көруді таңдай алады және ол таңдалған салмаққа негізделген өсу ретімен жүреді. Әрбір көтерушіге әр көтеруде ең көбі үш әрекетке рұқсат етіледі.Үшін жүктеу (жұлқып алу), көтерушілер аяқтарының алдына қойылған штанганы көлденеңінен тартуы керек. Тұтқаны кең, алақанды төмен түсіру керек. Қозғалыс платформадан бастарына дейін қолдарын толығымен созады.Үшін таза және сергек, зілтеміршілер алдымен штанганы платформадан иыққа дейін қатты ұстап тартады. Бұл бөлік таза деп аталады. Содан кейін олар қолдарын бастарынан жоғары созып, толық тұруы керек. Бұл жұлдыру деп аталады.Екі қозғалыста да ең көп біріктірілген салмақты көтере алатын спортшы жеңімпаз деп танылады. Дегенмен, Олимпиадалық ауыр атлетикада негізінен сәтсіз әрекет ретінде қабылданатын дұрыс емес қозғалыстарға бағытталған көптеген ережелер бар.

8.Барлық көтергіштерге арналған ережелер

Платформаны аяқтардан басқа дененің кез келген бөлігін ұстауға болмайды.Магнийден басқа кез келген жағармай немесе зат түрін пайдалануға жол берілмейді.Көтергіштер көтерудің басында орталық төрешіге қарсы тұруы керек.Көтерудің соңында қолдар толығымен созылуы керек.Аяқтар мен жолақ магистральдың жазықтығына параллель және бір сызықта аяқталуы керек.Төреші белгі бергенге дейін спортшылар штанганы платформаға қайтармауы керек.Жолақты иық биіктігінен түсіре алмайсыз.

9.Қате қимылдар

Жұлқа көтеру кезінде спортшылар үзіліс жасай алмайды.Олар штангамен бастарын ұстай алмайды.Тазалау кезінде штанга соңғы күйге жеткенше кеудеге тиіп кетпеуі керек.Спортшылар шынтақтарымен немесе жоғарғы қолдарымен жамбастарына немесе тізелеріне тиюге болмайды.Денені түсіру немесе тізелерді бүгу сияқты кез келген толық емес күш жарамсыз болып саналады.Артықшылыққа қол жеткізу үшін штанганы әдейі бұруға жол берілмейді

10.Кеңестер

Міне, сіз Олимпиадалық көтеруде естіген кейбір белгілер. Олардың көпшілігі қажеттіліктен жасалған, бірақ олардың барлығы сіздің жаттығуларыңызда сізге жақсы қызмет етеді.Менде бұрын бірнеше арқа жарақаттары болды, сондықтан техникамен айналысатын әрекеттерімнің көпшілігі арқамның құрылымы мен тұрақтылығын жасау қажеттілігінен туындайды. Тұрақтылық омыртқасын жасау үшін бір жағынан қиғашты неғұрлым көп қыссаңыз, бүкіл қозғалыс соғұрлым күшті болады.Төменгі скваттан көтерілу жолында көпшілігіміз өзіміздің өзегімізді және күшімізді өте терең скват арқылы қуып шығуымыз керек. Сонда сіз осы нүктеге жетесіз, сіз өзіңіздің қиғашыңызды сезінесіз. Назарыңызды қиғаш сызықтарыңызға аударыңыз және оларды бекітіп, ортаңғы сызық үшін құрылымның тірегін жасаңыз. Қиғаштарға назар аударған кезде, тұрғанда тұрақтылық сезімі жоғарылайды.[2]

3.Қазақстандағы дамуы

Қазақстанда ауыр атлетика 30-жылдардың алғашқы жартысынан бастап дамып келеді. Алғашқы кездері оның даму барысы баяу болса, арада ширек ғасыр өткенде бұл өнер кең қарқын ала бастады. Сол тұста Степан Ульянов, Владимир Дрекслер, Петр Ким, Александр Колодков, Анатолий Лю-Шин, Бақытбек Мананбаев сынды аға буын өкілдерінің есімдері бүкіл Одаққа кеңінен танымал болды. Тіптен солардың арасынан әлемдік рекордты жаңартуға жараған азаматтар шықты. Бірте-бірте нәтижеміз еселеніп, жерлестеріміз дүниежүзілік деңгейдегі жарыстарда жасындай жарқылдай бастады. 1976 жылы Қазақстанның ауыр атлеттері Олимпиада медалінің сыңғырын естіді. Содан кейінгі жылдары да ғаламдық ойындарда орасан зор табыстарға қол жеткіздік. Олимпиада тұғырына көтерілген тарланбоздарымыздың әрқайсысына жеке-жеке тоқтала кеткен жөн.Қазақстан ауыр атлеттерінің орасан зор табысын көпшілік Қайрат Тұрлықановтың есімімен байланыстырады. Қайрат Болатұлы осы сала тізгінін ұстаған кезден бастап, ескі дәстүр қайта жаңғырып, қазақ ұл-қыздары биік белестерді бағындыра бастады. 1996 жылы Атлантада атақты Анатолий Храпатый алтын алғаннан кейін еліміздің ауыр атлетикасы біраз құлдырап қалған болатын.2004 жылы Афины Олимпиадасында күміс медальді қанжығаға байлады (Сергей Филимонов)2005, 2006 жж әлем чемпионаттарында Қазақ елінің әнұраны шырқалды. Екі ретінде де Илья Ильин алдына жан салмады.2008 жылы Қытай астанасында ауыр атлеттер 1 алтын, 2 күміс және 1 қола медальді олжалап, айды аспанға шығарды. Илья Ильин алтын

2-сурет Илья Ильин 2014 жылы әлемдегі ең жақсы ауыр атлетшы

алса, Алла Важенина мен Ирина Некрасова күміске қол созды. Қола медаль Мария Грабовецкаяның еншісінде.Ал 2009 жылы Талдықорған қаласында тұсауы кесілген Азия чемпионатында жерлестеріміз 4 алтын және 3 қола медальді олжалады.2009 жылы қарашада аяқталған Кореяның Гоянг қаласында ауыр атлетикадан кезекті әлем біріншілігінде қазақ ауыр атлеттері әлемдік сенсация жасады. 4 алтын, 1 қола жүлдеге (кіші жүлделерді есептемегенде) ие болған Қазақстан құрамасы Ресей, Корея, Иран, Түркия, Армения, Болгария сынды елдерді төменгі сатыға сырғытып, әлемдегі Қытайдан кейінгі алпауытқа айналды. Алтын алғандар – Зүлфия Чиншанло (53 кг), Майя Манеза (63 кг), Владимир Седов (94 кг) және Светлана Подобедова (75 кг), ал қоламен келген – Владимир Кузнецов (77 кг)

3-сурет 2009 жылы өткен әлем біріншілігінің жүлдегерлері

4-сурет Владимир Седов 2009 жылы өткен әлем біріншілігінің алтын жүлдегері

5-сурет Владимир Кузнецов 2009 жылы өткен әлем біріншілігінің қола жүлдегері [3]

4.Батыс Қазақстан облысындағы дамуы

Дүниежүзілік денсаулық күніне орай Батыс Қазақстан облысының Сырым ауданында ауыр атлетикадан 20 жасқа дейінгі ұлдар мен қыздар арасында облыс чемпионаты өтті.Сайысқа Батыс Қазақстан облыстық балалар мен жасөспірімдердің спорт мектебі мен спортқа дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттың жанындағы ауыр атлетика үйірмелерінің шәкірттері, Қазталов, Сырым аудандары, Орал қаласы және Жалпақтал ауылы жеке команда құрып қатысты. Сөйтіп, Жымпитыға барлығы 60 зілтемірші жиналды.Сырым ауданында ауыр атлетика үйірмесі өткен жылдың қыркүйек айында ғана ашылды. Ол жерде Қазақстан Республиканың бірнеше дүркін чемпионы, Қазақстан Республикасының спорт шебері Рауан Бүркітов бапкерлік етіп жүр. Осы үйірмені ашуға Батыс Қазақстан облыстық спорт басқармиасы мен Сырым ауданы әкімінің орынбасары Асыланбек Сарқұлов көп қолдау көрсетіп еді. Міне, еңбегіміз ақталды, нәтиже жақсы. Сырымдық жастар арасынан екі чемпион, екі жүлдегер шығып отыр, - дейді ауыр атлетикадан Батыс Қазақстан облысының аға жаттықтырушысы Дәурен Байториев.Сонымен, Жымпитыда өткен жарыс жеңімпаздары болып ұлдар арасында 30 келіде – Арнұр Нұрланов, 34 келіде – Нұрғазы Мақанов, 38 келіде – Мұрат Бәжекенов (Жалпақтал ауылы), 42 келіде – Рулан Сариев, 46 келіде – Сержан Хамидолла, 50 келіде – Әділжан Нұртаев (Казталов ауданы), 56 келіде – Ораз Жұмағали (Сырым ауданы), 62 келіде – Өтепберген Әлиев, 69 келіде – Арман Изтелеуов, 77 келіде – Бекет Жарбосын, 85 келіде – Ержан Жұмағұлов, + 85 келіде – Виктор Тарасов жеңімпаз болып танылды. Ал қыздар арасында өткен сайыста Жасмина Мұратова (Сырым ауданы, 32 келі), Алтынгүл Бекетова, (Қазталов ауданы, 36 келі), Гүлсезім Алғазиева (Орал қаласы, 48 келі), Айымгүл Елемесова (Казталов ауданы, 53 келі) чемпион болды.56 келі салмақ дәрежесінен жоғары жеңімпаздардың барлығы Қазақстан Республикасының чемпионатына жолдама алды, - дейді Дәурен Бекетұлы.Ауыр атлетика – Батыс Қазақстан облысында соңғы жылдары жедел дамып келе жатқан спорттың түрі. Ауыр атлетика бойынша БҚО облысының аға жаттықтырушысы Дәурен Байтөреев ауыр атлетика бойынша облыс чемпионатын тұңғыш өткізген Сырым ауданы сайысты жоғары деңгейде ұйымдастырған. «Зілтемір спортының дамуына қолдау білдіріп отырған жергілікті әкімдік басшыларына зор алғыс айтамыз» дейді Дәурен Бекетұлы.[4]

5.Ауыр атлетиканың физиологиямен байланысы

Ауыр атлетика жаттығулары физикалық жағдайы мен денсаулығын жақсартуға тырысатын адамдар арасында танымал бола бастады. Бұл мақалада біз ауыр атлетикамен айналысқанда денеде қандай өзгерістер болатынын және оның қандай пайдасы бар екенін қарастырамыз. Ауыр атлетикамен айналысу денеде денсаулық пен фитнеске ықпал ететін көптеген өзгерістерге әкеледі. Ауыр атлетика жаттығулары бұлшықет массасын арттыруға және сүйектерді нығайтуға көмектеседі. Бұл әсіресе бұлшықет массасының жоғалуына және сүйек тінінің нашарлауына байланысты денеде өзгерістер басталатын жастағы адамдар үшін өте маңызды. Ауыр атлетика жаттығулары бұл процестерді бәсеңдетуге және бұлшықеттер мен сүйектерді ұзақ уақыт сау ұстауға көмектеседі. Ауыр атлетика жаттығулары жүрек-тамыр жүйесінің жұмысын жақсартуға көмектеседі. Жаттығу кезінде жүрек қарқынды жұмыс істей бастайды, нәтижесінде оның мөлшері мен жиырылу күші артады. Қан айналымы да жақсарады, бұлшықетке түсетін оттегінің мөлшері артады және қан тамырларының жалпы жағдайы жақсарады. Нәтижесінде жалпы денсаулық жақсарады және жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупі төмендейді. Ауыр атлетика жаттығулары дене майының төмендеуіне ықпал етеді. Бұл бұлшықет массасының жоғарылауына және метаболизмнің жеделдеуіне байланысты. Адамның бұлшықет массасы неғұрлым көп болса, соғұрлым ол осы массаны жақсы күйде ұстауға көп калория жұмсайды. Сондай-ақ, ауыр атлетика жаттығулары метаболизмді тездетуге көмектеседі, бұл денеге майларды тезірек ыдыратуға және оларды энергия көзі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Ауыр атлетика жаттығуларының денсаулық пен фитнеске көптеген пайдасы бар. Ауыр атлетика адамдарға сенімділікті арттыруға және өзін-өзі бағалауды жақсартуға көмектеседі. Сыртқы түрі мен фитнесінің жақсаруы адамның психологиялық жағдайына әсер етеді және қоғамда өзін сенімді сезінуге көмектеседі. Ауыр атлетика жаттығулары жалпы денсаулықты жақсартуға, соның ішінде қант диабеті, семіздік, артериялық гипертензия және т.б. сияқты көптеген аурулардың даму қаупін азайтуға ықпал етеді. Ауыр атлетика қуаныш гормондарының түзілуіне ықпал етеді және көңіл-күйді жақсартады. Сондай-ақ, жаттығулар стресс пен мазасыздық деңгейін төмендетуге көмектеседі, бұл адамның психикалық және физикалық денсаулығына оң әсер етеді. Ауыр атлетика жаттығулары үйлестіру мен икемділікке ықпал етеді. Олар тепе-теңдікті, икемділікті және қимылдарды үйлестіруді жақсартуға көмектеседі, бұл тек спортшылар үшін ғана емес, сонымен қатар басқа спорт түрлерімен айналысатын немесе жай ғана фитнесін жақсартқысы келетін адамдар үшін де пайдалы. Ауыр атлетика жаттығулары адамның денсаулығы мен фитнесіне көптеген жағымды әсер етеді. Олар бұлшықеттер мен сүйектерді нығайтуға, жүрек-қантамыр жүйесінің жұмысын жақсартуға, дене майының деңгейін төмендетуге, өзіне деген сенімділікті арттыруға, жалпы денсаулықты жақсартуға, көңіл-күй мен стрессті азайтуға, үйлестіру мен икемділікті дамытуға ықпал етеді. Алайда, ауыр атлетиканы бастамас бұрын, мүмкін жарақаттануды болдырмау және жаттығулардан барынша пайда алу үшін дәрігермен және жаттықтырушымен кеңесу керек.[5]

6-сурет денедегі қан айналымның жақсаруы

6.Қорытынды

Ауыр атлетика спорты өте қауіпті спортардың қатарына кіреді. Сол себепті спортшы өз денсаулығына қарап жаттығу алдын бұлшықеттерінің қызуына мән беріп жаттығуларды жасау керек. Көптеген жас спортшылар сол кезге мән бермей неше түрлі сол спорттың жарақаттарын алып өзінің спортық мансабын басталмай жатып аяктайтындар бар.Денсаулығымызды сақтау үшін, біздің жүрегіміз, тиісті зат алмасуды және жақсы қан айналымын қажет етеді. Біз кез-келген жаттығуды бастар алдын, біз таза ауамен демалып, ашық ойындар ойнап қан айналдырып аламыз. Сонымен қатар, біздің бұлшықет дамыту және күшпен толтыру жүрек оттегімен байытылған дискілер өседі. Ойындардән кейін балалар жаксы тамақтану қажет, ағзаның өсуі дамуына өз үлесімізді қосуымыз керек. Сол кезде денеміздің бұлшықеттері дұрыс жұмыс істейді.Салмақ көтерместен бұрын қандай жаттығу орындайын деп жатқанын ескеру керек. Сермеп көтеруде қолының тік болуы қажет.

7-сурет сермеп көтеру әдісі

8-сурет жұлқа көтеру әдісі

Жұлқа көтеру ол жаттығуда бел тұсына көп күш түскендіктен олар белдеріне белбеулерын тағып көтереді. Сол кезде артық керек емес жарақаттан сақтанады. Көп спортшылар сол белден жарақат алады. Себебі бұл спорт түрінде ауыр темір көтергендіктен белге көп күш түскендіктен спортшылардың көбі (грыжа) деген жарақат түрін алады. Қолдың майыстырып алуы, тізенің сіңірлерін созып алу деген секілді неше түрлі жарақаттар алады.

9-сурет ауыр атлетикадан алатын жарақаттар

Осы суретте көрсетілгендей жарақаттар алып алады. Сол себепті жаттығуларға кіріспес бұрын жаксылап қызып, көтеру әдісін дұрыстап көтеру керек сол кезде керек емес жарақаттардан аулақ болып, карьера ұзақ болады.

7.Қолданылған әдебиеттер

1. Л.И.Дворкин. Книга.Тяжелая атлетика: методика подготовки юного тяжелоатлета

2. Ю.П.Власов. Книга. Как воспитывали чемпионов

3. Г Зобач. Книга.Отец, тренер, зверь!

4. Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ, «Егемен Қазақстан» Батыс Қазақстан

5. Н.Торманов. Кітап. Адам физиологиясы