Баламалы энергия көздері. Мұнай, газ және көмір сияқты дәстүрлі энергия көздерінің қоры айтарлықтай азаюда және олардың құны айтарлықтай жоғарылауда, ал оларды пайдалану планетада парникті әсердің пайда болуына алып келеді, көп елдер өзінің энергетика саясатында энергияның баламалы көздеріне қарай назарларын аударып жатыр.

Энергия қорларын үнемдеу бүгінгі күннің аса маңызды міндеттерінің біріне айналды. Өнеркәсібі дамыған әлемнің барлық мемлекеттерінде энергия үнемдеу шаралары дұрыс жолға қойылған. Өйткені көмірмен және көмірсутегімен жұмыс істейтін жылу электр станциялары түбі бір экологиялық проблемалардың асқынуына әкеп соқтырады. Сондықтан әлем қайта қалпына келетін жергілікті энергия көздерін энергия үнемдеудің басты қайнар көзі ретінде қабылдап отыр. Біріншіден баламалы энергия қуат көздерін тиімді пайдалану энергияны үнемдеуге мүмкіндік берсе, екіншіден экологиялық мәселелердің түйінін тарқатады деуге болады.

Баламалы энергия көздері-бұл экологиялық таза, жаңартылатын ресурстар, оларды қайта құру кезінде адам өз қажеттіліктері үшін пайдаланылатын электр және жылу энергиясын алады. Мұндай көздерге жел мен күн энергиясы, өзендер мен теңіздердің суы, жер бетінің жылуы, сондай-ақ жануар мен өсімдік тектес биологиялық массадан алынатын биоотын жатады.

Баламалы энергия түрлері

Түрлендірудің нәтижесінде адамға күнделікті өмірде пайдаланылатын электр және жылу энергиясын алуға мүмкіндік беретін энергия көзіне байланысты баламалы энергия оны тудыру тәсілдерін және ол үшін қызмет ететін қондырғылардың типтерін анықтайтын бірнеше түрге жіктеледі.

Күн энергетикасы -күн энергиясын түрлендіруге негізделген, нәтижесінде электр және жылу энергиясы алынады.

1.1 – сурет – Күн энергиясы

Электр энергиясын алу күн сәулесінің әсерінен жартылай өткізгіштерде болатын физикалық процестерге, жылу алу – сұйықтықтар мен газдардың қасиеттеріне негізделген.

Электр энергиясын өндіру үшін негізі кремний кристалдары негізінде жасалатын күн батареялары (панельдер) болып табылатын күн электр станциялары жиынтықталады.(1.1- сурет)

Жылу қондырғыларының негізі – бұл күн энергиясы, жылу тасымалдағыштың жылу энергиясына айналатын күн коллекторлары болып табылады.

Мұндай қондырғылардың қуаты жылу және күн станцияларының құрамына кіретін жеке құрылғылардың саны мен қуатына байланысты.

Жел энергетикасы - ауа массаларының кинетикалық энергиясын тұтынушылар пайдаланатын электр энергиясына түрлендіруге негізделген..(1.2- сурет)техникалық параметрлері, габариттік өлшемдері мен конструкциялары бойынша ерекшеленеді: көлденең және тік айналу осі бар, түрлі типті болып бөлінеді. Жел энергетикасында үлкен мұнаралы желдеткіштер арқылы энергия жинап, оны электр энергиясына айналдырады және де бұл мұнаралар желді аумақтарды койылады.

1.2 - сурет - Жел энергетикасы

Желқондырғыларыныңнегізіжел генераторы болыптабылады. Желгенераторларытехникалықпараметрлері, габариттікөлшемдері мен конструкцияларыбойыншаерекшеленеді: көлденеңжәнетікайналуосі бар, түрлітиптіжәнеқалақтардың саны, сондай-ақолардыңорналасқанжерібойынша (жерүсті, теңізжәнет.б.).

Гидроэнергетика -су массасының кинетикалық энергиясын электр энергиясына айналдыруға негізделген және оны адамдар өз мақсаттары үшін пайдаланады..(1.3- сурет)

Осы түрдегі объектілерге өзендерде және өзге де су объектілерінде орнатылатын қуаты әртүрлі су электр станциялары жатады. Мұндай қондырғылар судың табиғи ағысының әсерінен немесе бөгет жасау арқылы су электр тогын шығаратын турбинаның қалақтарына әсер етеді. Гидротурбин - гидроэлектр станцияларының негізі болып табылады.

Су энергиясын түрлендіру арқылы электр энергиясын алудың тағы бір тәсілі – құйма станцияларын салу арқылы құйма энергиясын пайдалану. Мұндай қондырғылардың жұмысы Күн жүйесі объектілерінің әсерінен теңіздер мен мұхиттарда болып жатқан құйылу және құйылу кезеңінде теңіз суының кинетикалық энергиясын пайдалануға негізделген.

1.3 – сурет -Су күші

Жер жылуы - геотермальды энергетика, геотермальды су шығаратын жерлерде (сейсмикалық қауіпті аумақтар), сондай-ақ біздің ғаламшарымыздың өзге де өңірлерінде жер бетінен шығарылатын жылуды түрлендіруге негізделген.