«Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін арттыру» тақырыбындағы педагогикалық жұмыс тәжірибесінен

«Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін арттыру» тақырыбындағы педагогикалық жұмыс тәжірибесінен

(Сулейменова Жайнақұл Сейдалиқызы, бастауыш сынып мұғалімі, КММ «М.Горький атындағы ЖББМ», Шардара қаласы Түркістан облысы)

Бастауыш сынып мұғалімінің жұмысы өте күрделі, жоғары педагогикалық шеберлікті, шыдамдылықты және балаларға деген ерекше сүйіспеншілікті қажет етеді. Әр оқушының оңтайлы дамуы үшін мұғалім бастауыш сынып оқушыларының психологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін және әр баланың денсаулық жағдайын білуі керек. Оқушылардың едәуір бөлігі оқудың екінші және үшінші жылында мектепке барғысы келмейтінін, оқығысы келмейтінін және зерттелетін пәндерге деген қызығушылығын жоғалтатындығын ескеру қажет. Өз тәжірибемнен айта аламын, егер сіз сабақтан қоңырау шыққаннан кейін оқушыларды байқасаңыз, балалардың қалай өзгеретінін байқай аласыз. Мұнда шешімділік, тапқырлық, команданың дауысы және тапқырлық көрінеді. Анықтама қарапайым: іс-әрекет объектісінен шыққан бала жасауға, жаңасын жасауға рұқсат етілген субъектіге айналды.

Оқытудың оң мотивациясын құрудың бір әдісі-оқушылардың шығармашылығына сүйену. Сыныптағы шығармашылық атмосфера, егер оқушы қателесуден қорықпаса, қадағалауға жол беруден қорықпаса ғана мүмкін болады. Сондықтан мен мұғалім ретінде оқушыларымның еңбегі қуанышты, ал сабақтар қызықты болуы үшін қолдан келгеннің бәрін жасаймын. Мен барлық оқушыларға өз қабілеттерін және барлық шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік беремін. Мен оқу процесін балаларды шығармашылықпен ойлауға, өз бетінше пайымдау қабілетін дамытуға, дау-дамай жасауға, өз көзқарасын дәлелдеуге ынталандыру үшін құрамын. Шығармашылық және шығармашылық іс-әрекет адамның құндылығын анықтайды, сондықтан шығармашылық тұлғаны қалыптастыру тек теориялық қана емес, сонымен бірге практикалық мағынаға ие болады. Тек шығармашылық адам ғана қоғамға сәтті бейімделе алады, жағымсыз жағдайларға төтеп бере алады, қалыптасқан жағдайлардан оң нәтиже таба алады, өз мүмкіндіктерін жүзеге асыруға және өзін-өзі дамытуға қабілетті. Сондықтан белсенді, бастамашыл, шығармашылықпен ойлайтын адамдарды тәрбиелеудегі мектептің рөлі артып келеді.

1 Схема. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерінің компоненттері

Шығармашылық қабілеттерін дамыту әсіресе бастауыш мектеп жасында өте маңызды, өйткені дәл осы жаста оқу жұмысының әдістері қалыптаса бастайды, білім алушылар болашақта қолданатын оқу міндеттерін шешудің әдістері жасалады.

Балаларда көптеген қызықты шығармашылық іс-шаралар болуы керек, олар өздерін қызықты, басқаларға тартымды сезінуге мүмкіндік береді (2 Схема).

2 Схема. Шығармашылық қабілеттерін дамытудың негізгі әдістері

Шығармашылықты оқыту процесі әр оқушы өзінің қабілеттер кешенін анықтап, дамыта алатындай етіп құрылуы керек, өзін-өзі тануды үйренеді, белгілі бір деңгейде ойлауды, қиялды, қиялды дамытады. Білім алушылардың шығармашылық танымдық іс-әрекетін жандандыру көбінесе мұғалім сабақта қолданатын оқыту әдістері мен әдістеріне байланысты. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық әлеуетін дамытуда шығармашылық тапсырмалар маңызды рөл атқарады. Шығармашылық тапсырмалардың ауқымы кең.

Мен өз оқушыларыма қазақ тілі, әдебиеті, математика, жаратылыстану, дүниетану сабақтарында түрлі шығармашылық тапсырмаларды ұсынамын. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында мектепте оқудың бірінші жылынан бастап балалар оқыған көркем шығармаларымен ұқсастығы бойынша әңгімелер, ертегілер құрастыруды, жұмбақтар, өлеңдер құрастыруды, иллюстрациялар жасауды үйренеді.

Шығармашылықты дамытуға бағытталған әртүрлі әдістер бар. Сабақтан тыс уақытта келесі әдістерді қолдануға болады: ауызша, көрнекі, практикалық (3 Схема).

3 Схема. Шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған әдістер

Ертегілер-балалардың сүйікті әдеби жанры. Мен балаларға сүйікті ертегілерінің сюжеттерін өзгертуді, жаңа, ерекше нәрсе енгізуді, әйгілі ертегілердің жалғасын ойлап табуды, ертегіні өзіңіз құрастыруға тырысуды ұсынамын.

Балалар сыныптастарына өз ертегілерін қуана айтады. Әдебиеті сабақтарында «ауызша халық шығармашылығы» бөлімін оқи отырып, оқушылар ауызша халық шығармашылығының ең ұнаған жанрларын жинайтын өздерінің кішкентай кітаптарын жасайды, ал кейбір балалар өз кітаптарын жасайды. Математика сабақтарында Геометрияның ертегі елін аралап, геометриялық фигураларды зерттеу кезінде мен ертегілерді де қолданамын. Шығармашылық үй тапсырмасы ретінде мен балаларға өз ертегілерін жазуды ұсынамын («тіктөртбұрыш туралы ертегі», «достар жоқ!» және т. б.).

Шығармашылық даму жүйесінде эссе ерекше орын алады. Бұл баланың шығармашылық қабілеттерін көрсетудің ең жоғары формасы. Эссе ойлаудың тәуелсіздігін, қиялдың дамуын, қоршаған шындықтан, тақырыптың мазмұнын өз тәжірибесінен алу қабілетін талап етеді. Шығармашылық эссе үшін ең қолайлы материал-табиғат пен қоршаған өмірді бақылау. Шығармашылық эсселерге арналған әр түрлі тақырыптар жұмысты қызықты, әр түрлі етуге мүмкіндік береді. Шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін мен әртүрлі ойындарды, жұмбақтарды, жұмбақтарды, кроссвордтарды, чинвордтарды қолданамын. Балалар ойлауды, салыстыруды, салыстыруды, қорытынды жасауды үйренеді. Олар өздері жұмбақтар, кроссвордтар жасайды.

Математика сабақтарында мен логикалық ойлауды, туындаған мәселелерді шешуге шығармашылықпен қарау қабілетін дамытуға бағытталған тапсырмаларды ұсынамын:

• математикалық ертегі құрастыру;

• қазақ халық ертегісінің сюжеті бойынша міндет құрастыру;

• ребус, кроссворд жасаңыз;

• қосымша немесе жетіспейтін мәліметтермен және басқа шығармашылық тапсырмалармен мәселені шешіңіз.

Шығармашылықты дамыту бойынша жұмыстың мақсаттылығы, жүйелілігі оң нәтиже береді және қорытынды жасауға мүмкіндік береді:

• балалардың сөйлеуі жаңа сөздермен байытылады, сөздік қоры кеңейеді;

• зерттелетін пәндерге деген қызығушылық артып келеді;

• танымдық қабілеттер, байқау, ойлау, қиял дамиды;

• оқу үлгерімі артады.

Шығармашылық іс-әрекет балаға өзінің өмірлік жоспарларын жүзеге асыруға, оқу процесінде белсенді өнертапқыш, жасаушы, ашушы позициясын алуға мүмкіндік береді.

Әріптестеріме пайдалы кеңестер бергім келеді.

Шығармашылық - бұл бізді жаңашыл және ойшыл ететін керемет қасиет. Бұл біздің әрқайсымыз жасаған суретші үшін түпкі мақсат.

1-кеңес. Бірінші дұрыс шешіммен тоқтамаңыз. Өзіңізді сәл алысырақ қарап, сәл тереңірек қазуды Ережеге айналдырыңыз.

2-Кеңес. Қарым-қатынас орнатыңыз. Жаңа идеяларды қалыптастыру үшін метафораларды, салыстыруларды және ұқсастықтарды пайдаланыңыз. Әдеттегі қызығушылықтарыңыздан тыс материалдарды іздеңіз.

3-Кеңес. Жасау-тәуекелге бару. Егер сіз түпнұсқа идеяны ұсынғыңыз келсе - Сіз үшін түпнұсқа, сіз әдеттегіден мүлдем өзгеше нәрсе жасауыңыз керек. Бұл зерттелмеген жерлерге басып кіруді және жаңа нәрсе жасауға тырысуды білдіреді. Аңшылық костюмімен ақылыңызды киюден қорықпаңыз.

Кеңес 4. Шабыт пен қиялдың шығармашылық секірістері кез - келген уақытта және кез-келген жерде-ваннада, түскі ас кезінде, ояту кезінде болуы мүмкін. Өкінішке орай, көбінесе олар пайда болған кезде тез жойылады. Олар пайда болғаннан кейін оларды түзетуге дайын болыңыз: сурет салу немесе жазбалар жасау.

Қорытындылай келе, келесіге ерекше назар аударғым келеді. Шығармашылық белсенділік адамның салауатты және үйлесімді өмірінің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады. Ол сабақтар мен демалыс режимін күрт немесе ұзақ уақыт бұзбай, қалыпты жағдайда жүзеге асырылған кезде ғана оңтайлы ұйымдастырылады. Ол созылмалы күш-жігерге ие болмаған кезде және бүкіл өмір «бір, бірақ жалынды құмарлықпен» сызылмайды.

Балалардағы шығармашылық тұлғаны тәрбиелеу, демек, олардың шығармашылық іс-әрекеттің үйлесімді ағымына, жалпы үйлесімді өмірді өзін-өзі ұйымдастыруға бағытталуын болжайды. Шығармашылық жеке тұлғаны, баланың денсаулығын тек дана, яғни. басқалармен қатар, әртүрлі және процессуалдық бағдарланған, оның педагогикалық ұйымымен бұзып, нығайта алады.

Балалардың шығармашылық қабілеттерін зерттеу және дамыту үшін қарапайым шығармашылық тапсырмалардың ұсынылған жиынтығын пайдалану ұсынылады, оларды қолдану мұғалімнен үлкен арнайы дайындықты қажет етпейді. Өзіңізге жауап беру немесе психологпен кеңесу жеткілікті - және жақсы жол! Тапсырмаларды кез-келген тәртіпте қолдануға болады, толықтырулар мен өзгертулер енгізуге болады. Мұндағы ең бастысы - балаларды шығармашылық ойын процесіне тарту.

Пайдаланылған Интернет көздерінің тізімі

1. https://infolesson.kz/bastauish-sinip-oushilarini-shiarmashili-abiletterin-arttiru-zholdari-557671.html Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін арттыру жолдары

2. https://ust.kz/word/bastayys_synyp_oqysylarynyng_sygarmasylyq_qabiletterin_damyty-12498.html Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту

3. https://mir-olimpiad.ru/publikatsii/5836/?utm_referrer=https%3A%2F%2Fwww.yandex.kz%2F Бейнелеу өнер сабағында бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін арттыру жолдары

4. https://urok.1sept.ru/articles/592244 Бастауыш мектеп жасындағы балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту әдістері

5. https://videouroki.net/razrabotki/razvitie-tvorcheskikh-sposobnostey-mladshikh-shkolnikov.html Развитие творческих способностей младших школьников