БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ЗАМАНАУИ ӘДІС ТӘСІЛДЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ

БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ЗАМАНАУИ ӘДІС ТӘСІЛДЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ

Аннотация: Бастауыш сыныптарда оқытудың нақты әдістерінің мысалдары мен топтары келтірілген. Сондай-ақ, зерттеу жҥргізілді, оның кӛмегімен біз жҧмыстың ең тиімді әдістерін анықтадық. Тҥйінді сӛздер: оқыту әдістері. Біз, педагогикалық колледждің оқушыларды, мектепте тәжірибеден ӛтіп: "бастауыш мектепте оқытудың қандай әдісін қолданған дҧрыс?". Осы мәселе бойынша педагогикалық әдебиеттерді оқып, біз келесі ақпаратты алдық: Педагогикалық технологиялардың маңызды қҧрамдас бӛлігі - оқыту әдістері-оқытушы мен оқушылардың ӛзара байланысты іс-әрекетінің реттелген тәсілдері. Педагогикалық әдебиетте "оқыту әдісі"ҧғымының рӛлі мен анықтамасы туралы консенсус жоқ. Сонымен, ю. к. Бабанский "оқыту әдісібҧл білім беру мәселелерін шешуге бағытталған оқытушы мен оқушылардың ӛзара байланысты ісәрекетінің әдісі"деп санайды. Т. А. Ильина оқыту әдісін "оқушылардың танымдық іс-әрекетін ҧйымдастыру тәсілі"деп тҥсінеді. Оқыту әдістері (басқа грек. μέθοδος-жол – - мҧғалім мен оқушылардың ӛзара әрекеттесу процесі, нәтижесінде білім, білік және дағдыларды беру және игеру жҥреді. Әдістер берілу кӛзі бойынша жіктеледі: 1. Сӛздік 2. Практикалық 3. Кӛрнекілік Педагогиканың кейбір заманауи кӛздері кітаппен жҧмыс істеу және бейнеметодтар сияқты оқыту әдістерін бӛлек ажыратады. Жалпы қабылданғандарды толығырақ қарастырайық. 1. Ауызша-бҧл студенттерге монологиялық біржақты әсер етуді қамтитын оқыту әдістері. Ауызша презентацияның келесі тҥрлері бар: әңгіме, Нҧсқаулық, дәріс, тҥсіндіру, әңгіме, пікірталас, сонымен қатар оқулықпен ӛзіндік жҧмыс. Әңгіме мен дәрістерден (монологиялық әдістер) айырмашылығы, әңгіме мен пікірталас (белсенді әдістер) студенттерді материалды талқылауға қосуды білдіреді, бҧл олардың танымдық процеске деген қызығушылығын дамытады. Сонымен қатар, пікірталас басқалардың пікірін тыңдауға және әртҥрлі кӛзқарастардың маңыздылығын объективті бағалауға ҥйретеді. Баспа материалдарымен жҧмыс оқушылардың зейінін, есте сақтау қабілетін және логикалық ойлауын дамытуға бағытталған. Сондай-ақ, оқулықпен жҧмыс ӛткен материалды жақсы есте сақтауға кӛмектеседі. Әңгіме-мҧғалімнің немесе студенттердің оқу материалын ауызша ҧсыну тҥрі, оны пайдалану кезінде нақты фактілерге назар аударылады. Сюжеттің жетекші функциясы – оқыту, байланысты функциялар – дамыту, тәрбиелеу, ынталандыру және бақылау–тҥзету. Мҧғалімнің немесе оқушылардың тҥсіндірмесі-зерттелетін оқиғаның немесе қҧбылыстың мәнін анықтауды қамтамасыз ететін материалды ауызша ҧсынудың бір тҥрі. Процесінде тҥсініктемелер студенттерге формальды логикалық және диалектикалық ойлауды, ӛз пікірін дәлелдей білуді ҥйретеді. Нҧсқаулық-бҧл оқу барысында оқушылардың іс-әрекетін ҧйымдастыру ҥшін қолданылатын, оқу барысында тапсырмаларды қою және нақты қол жеткізуді кӛздейтін материалды ауызша ҧсыну 2минут алмаймын; Жасыл тҥс – барлығын тҥсіндім, басқа адамға тҥсіндіре аламын. байланыс жасайды. 124 тҥрі. Нҧсқаулық мҧғалім оқушылардың оқу іс-әрекетін белгілі бір бағытқа бағыттау қажет болған кезде қолданылады. Дәріс-бҧл оқу материалын ауызша ҧсынудың және мҧғалімнің оқушылармен ӛзара әрекеттесуінің бір тҥрі, ол фактілерді әр тҥрлі пропорцияда және қысқаша кӛмекші диалогты қолдануды қамтиды. Дәріс оқушылардың танымдық белсенділігін арттырады, олардың ойларын оятады, оқытылатын пәннің проблемалары туралы ойлауға, туындаған сҧрақтарға жауап іздеуге әкеледі. Пікірталас-мәселені, мәселені талқылау; ақиқатқа жетуге бағытталған және дауды дҧрыс жҥргізу әдістерін ғана қолданатын дау-дамайдың бір тҥрі. Әңгіме-бҧл педагогикалық әдіс және сонымен бірге педагогикалық процесті ҧйымдастырудың формасы. Әңгіменің мәні-мҧғалім мен оқушы арасындағы, оқушылардың ӛздері арасындағы диалогты ҧйымдастыру. 2. Практикалық-бҧл шындықты білу, дағдыларды қалыптастыру, білімді тереңдету ҥшін оқытуда қолданылатын әдістер. Келесі практикалық әдістер бар: жаттығулар, зертханалық жҧмыстар, практикалық жҧмыстар, ойындар. Жаттығу-бҧл әрекеттерді мақсатты, жҥйелі және циклдік орындау, оның мақсаты осы әрекеттерді игеру немесе олардың сапасын жақсарту болып саналады. Зертханалық жҧмыстар-бҧл студенттердің мҧғалімнің тапсырмасы бойынша қҧрылғыларды енгізу, қҧралдарды және басқа да техникалық қҧрылғыларды қолдану арқылы тәжірибе жҥргізуі, яғни студенттердің кейбір қҧбылыстарды арнайы жабдықты қолдана отырып зерттеуі. Зертханалық жҧмыстар иллюстрациялық немесе зерттеу жоспарында жҥзеге асырылуы мҥмкін. Практикалық жҧмыстар-бҧл әдіс ӛзінің қҧрылымында зертханалық әдіспен кӛп байланысты, бірақ одан ерекшеленеді, ӛйткені студенттер ӛздері алған білімдерін іс жҥзінде қолданады. Осылайша, теориялық білімді практикада қолдану мҥмкіндігі бірінші орынға шығады. Ойындар-танымдық ойындар қоршаған шындықты толығымен модельдейтін жағдайларды жасайды. Оқушылардың негізгі мақсаты-осындай жағдайдан шығудың жолын табу. Бҧл танымдық процесті ынталандыруға ықпал етеді. 3. Кӛрнекілік– студенттерді пәндік әлеммен, процестер мен қҧбылыстармен кӛрнекісезімтал таныстырудан тҧратын оқыту әдістері, олар ҥшін табиғи тҥрде немесе әртҥрлі кескіндер, репродукциялар, схемалар және т.б. кӛмегімен символдық шағылысудан тҧрады. Бҧл топқа мыналар кіреді: байқау, Иллюстрация және демонстрация. Кӛрнекі қҧралдар материалды сезімдік қабылдаумен тығыз байланысты, соның арқасында ақпаратты игеру тҥсінікті тҥрде жҥреді және оқушылардың жадында сенімді сақталады. Бақылау-бҧл ӛте қымбат, кҥш-жігер тҧрғысынан, шындықтың объектілері мен қҧбылыстарын ҧзақ, мақсатты қабылдау тҥріндегі танымдық процесс. Бҧл әдіс студенттердің жалпылау ҥшін негіз болатын нақты тҥсініктерін қалыптастыру процесінде қажетті элемент болып табылады. Иллюстрация-бҧл педагогикада студенттерге әртҥрлі пәндерді, объектілер мен қҧбылыстарды табиғи тҥрде кӛрсету ҥшін қолданылатын оқыту әдісі. Сондай-ақ, балаларды бірдей заттар мен қҧбылыстардың суреттерімен таныстыруға болады. Демонстрация-әдетте қҧрылғыларды, әртҥрлі жабдықтарды, эксперименттерді, фильмдерді, кинофильмдерді, магнитофондарды немесе компьютерлік бағдарламаларды ҧсынуға негізделген. Оларды қолданудың мақсаты-оқушылардың қызығушылығын немесе танымдық ынтасын қалыптастыру, проблемалық жағдай жасау, сонымен қатар олар ҥшін жаңа ақпаратпен танысу. Ақпаратты қорытындылай келе, оқу процесінде ауызша, практикалық және кӛрнекі әдістер бірнеше функцияларды атқаратыны белгілі болды: 1. Ҥйретуші. 2. Дамытушы. 3. Тәрбие. 4. Мотивациалық. 5. Бақылау-тҥзету. Әр әдістің ӛз функциялары бар (мысалы, дәрісте бақылау функциясы аз, бірақ анағҧрлым айқын – дамыту және оқыту). Кейбір әдістердің қарқындылығы әлсірейді, ал басқалары кішіден жоғары сыныптарға ауысқан кезде артады. Әдістерді таңдау ерікті емес, оны келесі факторлар анықтайды: 1. Оқытудың мақсаттары мен міндеттері. 125 2. Белгілі бір ғылым мен тақырыптың мазмҧны мен әдістері. 3. Оқыту принциптері және мҧғалімнің ҧстанымы. 4. Оқушылардың оқу мҥмкіндіктері. 5. Уақыты. 6. Сыртқы жағдайлар. 7. Мҧғалімдердің мҥмкіндіктері. Осылайша, зерттеу барысында біз әдістердің ешқайсысы әмбебап емес деген қорытындыға келдік. Оқытудың жақсы нәтижелеріне кӛптеген әдістерді қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Тиімді педагогикалық ӛзара әрекеттесу бірнеше қарама-қайшы емес оқыту әдістерінің ҧтымды ҥйлесімімен ғана мҥмкін болады. Гипотезамызды дәлелдеу немесе жоққа шығару ҥшін біз 30 оқытушыдан бір сҧрақ қойып, сауалнама жҥргіздік: "сіз оқытудың қай әдісін ең тиімді деп санайсыз?" Сауалнама барысында тҥрлі жауаптар алынды. Кӛптеген мҧғалімдер нақты әдісті атауға қиналды. Жауаптар саны бойынша ең танымал практикалық әдістер тобы болды, оны оқытушылардың 50% таңдады. Кейбір мҧғалімдер бҧл топты ҧйымдастыру қиын екенін атап ӛтті, ӛйткені мҧғалім материалдарды алдын-ала дайындап, сабақ барысын жоспарлауы керек. Мҧғалімдердің 22% проблемалық әдісті таңдады, ӛйткені бҧл оқушылардың ойлау процестерін белсендіруге және оларды белсенді шешім іздеуге ынталандыруға мҥмкіндік береді. Педагогтердің 18% - ы оқытудың аралас әдісін таңдады, ӛйткені бір әдістемелік бағыт шеңберінде әртҥрлі әдістер топтарына тән компоненттерді біріктіру әрекеттері бәрінде сәтті бола қойған жоқ және сын-ескертпелер туғызды. Оқытушылардың ең аз саны кейс-әдісті таңдады, мамандардың тек 10% - ы оны сауалнама кезінде айтты. Осылайша, оқытудың ең тиімді әдісі жоқ деген болжамымыз дҧрыс болды. Табысты педагогикалық қызмет ҥшін әр топтың әдістерін қолдану қажет.