Баяндама. Түстану түс туралы ғылым

«Бейнеу ауданының әкімдігінің «Құлшар Бақтыбайұлы атындағы

Бейнеу өнер мектебі» МКҚК

Баяндама

Тақырыбы: «Түстану түс туралы ғылым»

Мұғалім: А.Джолдасбаева

2019-2020 оқу жылы

Түстану түс туралы ғылым.Түстер хроматикалық және ахроматикалық болып бөлінеді.Хроматикалық түстерге түрлі-түсті түстер жүйесі кіреді.Ахроматикалық түстерге түссіз түстер: ақ,сұр,қара түстерінің реңдері жатады.Хроматикалық түстерге – түрлі түстердің бәрі жатады.Контраст түстер яғни қарама-қарсы түстер.Мысалы:қара-ақ; қара-сары; қара-қызыл; көк-ақ; көк-сары т.б

Ахроматикалық түстерге ақ және қара түстер жатады.Барлық хроматикалық түс үш параметрмен – ашықтылықпен,түстік өңмен және қанықтылықпен сипатталады.Ахорматикалық түстер бір-бірінен тек бір белгісі бойынша – ашықтығы бойынша ерекшелінеді. Негізгі түстер үшеу: қызыл, көк сары.Негізгі түстердің жұпталуы бізге қосымша реңктер береді.Қызғылт сары қызылды сарыға араластыру арқылы алынады.Көгілдірді қызылға қоссаңыз, күлгін болады.Жасыл түстерді сары және көк түстерді араластыру арқылы алуға болады.

Аралас түстер тең пропорцияда болуы керек.Бұл жағдайда біз «бейтарап» реңкке ие боламыз.Егер нәтиже сізді қанағаттандырмаса, сіз көлеңкелерді бір бағытта немесе басқа бағытта «жылжытатын»компоненттердің бірін қоса аласыз.

Қосымша түстер және олардың реңктері.Көк пен қызыл түс әрқашан күлгін түспейтінін ескеріңіз.Көбінесе бұл түсті араластыру «балшық түсті» шығарады.Себебі, сіздің қызыл түсіңізде сары түс бар,яғни ол негізгі емес,бірақ реңктердің біреуі ғана.Күлгін түсті алу үшін қызыл түстің орына қызғылт немесе күлгін болуы керек.Екінші жағынан, қызғылт және сары түстерді араластыру көк түспейді.Сондықтан белгілі бір түсті алу үшін алдымен аз мөлшерде бояумен тәжірие жасаңыз.Нәтиже анықталғаннан кейін сіз қажетті көлемде қайталай аласыз.Егер алынған қосымша түстерге оларда бар негізгі түстерді қоссақ, біз сол түске, бірақ басқа реңке ие боламыз.Біз жаңа түстерді енгізбедік, біз олардың біреуінің концентрациясын өзгерттік.Осылайша біз аралас түстерге ие боламыз: сары, қызыл-күлгін, көк-күлгін, көк-жасыл және ашық жасыл.Қосымша қатардағы сияларды араластырғанда қоңыр түсті қалай алуға болады.Егер біз оған түспейтін қосымша түстерге біреу қоссақ, не болады?Бұл барлық қол жетімді бастапқы түстердің араласуына әкеледі. және бізге қоңыр түсті береді.Сонымен қоңыр түске жету үшін барлық негізгі түстерді араластыру керек: сары+қызыл+көк. Яғни, қоңыр түсті алу үшін үш негізгі түстерді араластыруға немесе бастапқы түстердің жетіспеуін қосымша түстерге қосуға болады.

Хроматикалық түстер жылы және салқын болып екіге бөлінеді.Түс спектірінің сары-қызыл бөлігі жылы түске, ал күлгін және жасыл түстер аралығы суық түске жатады.

Түстік шеңбер – бірге қатар қойылған түстерден құралған шеңбер.Бұл шеңбер сары,сарғыш қызыл, қызғыш қоңыр,жасыл көк, көк күлгін, көк болып жалғасып отырады.

Түстерді бір- бірімен қосып езген кезде түс шеңберінде тұрған реттерін ескере отырып қосса, келесі бір түстің таза түрі шығады.

Іс жүзінде түстерді араластыру қызықты процесс, бірақ көбінесе нәтижені болжау қиын.Біз бояулармен жұмыс жасаймыз және олар бояғыш пигмент пен байланыстырушы негіз болып табылады.Яғни, дәл сол базаның болуына байланысты олардың өзіндік қасиеттері бар.

Егер ахроматикалық (сұр) дақты хроматикалық (мысалы жасыл) фонмен қоршаса, онда сұрдың бетінде өте айқын байқалатын хроматикалық реңк, дәл осы жағдайда қызыл реңк пайда болатыны аңғарылады.

Шын мәнінде, жасыл шабындықты бойлай жүгірген соқпақ жол әрдайым ақшыл көк – қызғылт сияқты болып көрінеді. Түстердің мұндай жұбы (фонның түсі және сұрғылт фонда пайда болатын хроматикалық реңктің түсі) (контрасты) реңдік түстер деп аталады.

Бұл техникамен сурет салуы қылқаламды жеңіл тигізу арқылы бейненің көлемін, пішінін негізгі тигізу арқылы бөлшектерін белгілеуден бастайды.

Содан соң күңгірт рең арқылы көлеңке жерлерін көрсетеді, қылқаламның ұшы арқылы айқын көрінетін шеткі сызықтарын шығарады.

Бояумен жұмыс істегенде түстерді бір – бірімен үйлестіре отырып сурет салу керек. Түстердің бір – бірімен дұрыс үйлестірілген түрін түстік рең деп атаймыз. Түстік рең жылылау, суықтау, қызғылттау, көгілдір – сарылау, тағы басқа түрге бөлінеді.

Түс – композицияда түстердің үйлесімділігі үлкен роль атқарады.Әртүрлі түстер адамға эмоциялық әсер береді.Мысалы,күңгірт, қара түстер адамға кері әсер беріп, көңіл-күйді көтереді.

Түс адамды өзіне тартуы немесе итеруі мүмкін немесе оған тыныштық пен комфорт немесе ыңғайсыздық сезімін оятуы мүмкін.

Түстің көп мүмкіндіктері бар, оларды дұрыс басқару арқылы көрер көзге кеңістіктің өлшемін де өзгертуге және тіпті иісті бейтараптандыруға болады.

Түс медиктер мен суретшілерге, психологтар мен құрылысшыларға, педагогтар мен жарнамашыларға, ғылымдар мен саясаткерлерге өмірдей қажет.