ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ӘКІМДІГІ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫНЫҢ

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАБИНЕТІ

Биология пәнінен жиынтық бағалау тапсырмаларының жинағы

(8 - сынып)

Тараз -2019

ӘӨЖ 373

КБЖ 74.268,1

К17

Баспаға Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы оқу-әдістемелік кабинетінің Әдістемелік кеңесінің шешімімен ұсынылған (хаттама №2 , «14» напурызайы 2019 жыл).

Пікір жазғандар:

Зияева Г.К. – М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің «Биология» кафедрасының доценті, биология ғылымдарының кандидаты.

Шаймерденова Г.З. – Тараз мемлекеттік педагогикалық университетінің «Биология» кафедрасының доцент қызметін атқарушы, PHD.

Редакция алқасы:

Ш.А.Усерова – Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы оқу-әдістемелік кабинетінің басшысы, төрайым; Б.Х.Тажибаев – облыстық оқу-әдістемелік кабинеті басшысының орынбасары төрайымның орынбасары; А.М.Жапбасбаева – облыстық оқу-әдістемелік кабинетінің әдіскері, редактор; Н.Дубанов - Жамбыл ауданы, Б.Бесбаев атындағы мектеп-гимназиясының биология пәні мұғалімі, Тараз педагогикалық шеберлік орталығының штаттан тыс тренері, сарапшы; А.Исакова – Байзақ ауданы, Ғ. Мұратбаев атындағы гимназиясының мұғалімі, хатшы.

Құрастырғандар:

М. Кенжебекова – Шу ауданы, С.Сейфулин атындағы орта мектебінің мұғалімі, Ж.Егизбаева – Жамбыл ауданы, А.Макаренко орта мектебінің мұғалімі, А.Исакова – Байзақ ауданы, Ғ. Мұратбаев атындағы гимназиясының мұғалімі, Қ.Байгелова– Қордай ауданы, Д. Қонаев атындағы мектеп-гимназиясының мұғалімі, Л.Искакова – Сарысу ауданы, Б. Адамбаев атындағы тірек орта мектебінің мұғалімі, Р.Баяхметова – Талас ауданы, А. Байтұрсынұлы атындағы гимназиясының мұғалімі, Ұ.Ермекова – Меркі ауданы, №18 мектебінің мұғалімі, Ж.Тлебалдиева– Т.Рысқұлов ауданы, №1 мектеп-лицейінің мұғалімі, А.Итебаев – Жуалы ауданы, Т.Рысқұлов атындағы орта мектебінің мұғалімі, Ш.Мукушев – Сарысу ауданы, Ж. Отарбаев атындағы мектебінің мұғалімі, А.Қалиева – Байзақ ауданы, Үлгілі орта мектебінің мұғалімі, Қ.Шметова – Мерке ауданы, №9 Владимир Савва атындағы мектеп лицейінің мұғалімі.

«БИОЛОГИЯ ПӘНІНЕН ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫНЫҢ ЖИНАҒЫ» 10-сынып, – Тараз, 2019. – 78 б.

ISBN

Әдістемелік құрал жалпы орта білім беретін мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

ӘӨЖ 373

КБЖ 74.268,1

К17

ISBN 978-601-7108-39-7

© Тараз қ., 2019

КІРІСПЕ

Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 8- сынып оқушыларына «Биология» пәні бойынша жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар (қазақ тілінде білім беретін) 8-сыныптың «Биология» пәні бойынша оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының негізінде дайындалған. Бөлім/ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге оқушылардың тоқсан бойынша жоспарланған.

Оқу мақсатына жету деңгейін анықтауға мүмкіндік береді. Әдістемелік ұсыныстарда бөлім/ ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған. Сондай-ақ, жинақта оқушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері рубрикалар сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.

Әдістемелік ұсыныс негізгі мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшіліген, білім бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған. Әдістемелік ұсыныстары дайындау барысында ресми-интернет сайттағы қолжетімді ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейне материалдар қолданылды)

А Бөлімі

І-тоқсан. Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

"Жасушалық және молекулалық биология" бөлімі бойынша жиынтық бағалау.

Бөлімше: - Жасуша – тірі ағзалардың құрылымдық негізгі өлшем бірлігі.

Прокариот және эукариот жасушалардың құрылысы: ядроның

болуы және орналасуы, жасуша қабырғасы, жасуша мембранасы,

пластидтер, митохондрия, жасуша вакуолі, рибосомалар.

- Өсімдік ұлпаларының әртүрлілігі: түзуші, жабын, негізгі, өткізгіш,

механикалық, бөліп шығарушы ұлпа. Жануар ұлпаларының

әртүрлілігі: эпителий, дәнекер, бұлшықет, жүйке

- Жасушаның құрамындағы органикалық заттар. Мономерлер мен полимерлер

арасындағы айырмашылық.

• Көмірсулар – энергия көзі. Глюкоза, сахароза, гликоген, крахмал, жасұнық

пен хитиннің маңызы және қызметтері.

Липидтердің қасиеттері мен қызметі.

Липидтердің әртүрлілігі: майлар, фосфолипидтер, балауыз.

- Нәруыздар, қасиеттері мен қызметтері

Оқу мақсаттары: 8.4.2.2 эукариот және прокариот жасушалардың құрылысын салыстыру;

8.4.2.1 өсімдік пен жануар ұлпаларын жіктеу;

8.4.1.1 биологиялық мысалдарды пайдаланып, полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты сипаттау;

8.4.1.2 көмірсулар мен липидтің биологиялық қызметтерін сипаттау;

8.4.1.3 нәруыздардың қасиеттері мен биологиялық қызметтерін сипаттау.

Бағалау критерийі: Білім алушы:

• Прокариот және эукариот жасушаларының құрылысын салыстырады;

• Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын айырмашылықтары мен

ерекшеліктерін жіктейді;

• Полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты анықтайды;

• Көмірсулар мен липидтің құрылымын сипаттайды;

• Нәруыздардың биологиялық құрылымы мен қызметін сипаттайды;

Ойлау дағдыларының деңгейі: білу,түсіну,қолдану ;

Орындау уақыты: 20 минут

Тапсырма №1. Бір жауапты тест тапсырмалары

1.1. Зиянды немесе көректік заттарды ыдыратады

А. Рибосома

Б. Лизасома

В. Гольджи жиынтығы

Д. Эндоплазмалық тор

1.2. Домалақ пішінді қабықшасы жұқа жасушаралық кеңістіктері бар жасушадан тұрады

А. Бөліп шығарушы

Б. Өткізгіш ұлпа

В. Негізгі ұлпа

Д. Жабын ұлпа

Көп жауапты тест тапсырмалар

1.3. Прокариот жасушасының құрылысында кездесетін органоидты белгілеңіз:

А.лизосома

Б.Гольджий жиынтығы

В.ДНҚ -ң сақинасы

Г.хлоропласт

Д.Плазмалық мембана

Е. Ядро

1.4. Негізгі органикалық заттарға

А. Нуклеин қышқылы

Б. Су

В. Гормондар

Г. Минералды заттар

Д. Тұздар

Е. Барлық жауаптары дұрыс

1.5. Прокариот және эукариот жасушаларының құрылысын және қызметін сәйкестендіріңіз:

1	Мурейн	А. АТФ үдерісі кристалдарда-ішкі мембрана өсінділерінде жүреді
2	Митохондрия	В. Хромосомалар мен ядрошық жүзіп жүретін ядро шырыны
3	Кариоплазма	С. Бактериялардың жасуша қабырғасы

1 –_________ 2 – _________ 3 - _________

Тапсырма №2 Өсімдік және жануар ұлпасын белгілеңіз.

1-сурет 2- сурет https://go.mail.ru/search_images?q

А В

А В

А. 1 - өсімдік ұлпасы, 2- жануар ұлпасы В. 1- жануар ұлпасы, 2 - өсімдік ұлпасы

Тапсырма №3

Мономерлер мен полимерлерді сәйкестендіріңіз.

1.Полимерлер 2.Мономерлер	А.Тіршіліктің химиялық көзі, барлық тірі ағзалар органикалық заттардан тұрады
	Б.Химиялық байланыспен тізбекке қосылған қарапайым молекулалар
	С.Органикалық заттар бір қарапайым молекуладан тұратын болса
	Д. Фотосинтез үрдісінде жасыл өсімдік жасушаларында түзіледі

1- _______, 2-________

Тапсырма №4

Көмірсулар мен липидтердің құрамын формулалары арқылы анықтаңдар.

1 формула https://www.google.kz/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwivxIqYm-feAhULkSwKHfsKCxIQjRx6BAgBEAU&url=https%3A%2F%2Fru.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2 5A1%25D0%25B0%25D1%2585%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25B7%25D0%25B0&psig=AOvVaw04nODhfylRG5zOh3q1KIvR&ust=1542949019849441

2.Формула. https://go.mail.ru/search_images?q

А. 1- формула – сахароза

Ә. 1- формула – липидтер

В. 1- формула – көмірсулар

С. 2- формула – глцерин

Д. 2- формула – глюкоза

Г. 2- формула - фруктоза

Тапсырма №5

Төмендегі тұжырымдардың шындық/жалған екенін анықтаңыз

Дұрыс жауаптың астын сызыңыз

Тұжырым	Ш	Ж
Нәруыздардың қасиеті аминқышқылдарының құрамы мен мөлшерінің әртүрлі болуына байланысты	Ш	Ж
Хитин – өсімдіктердің негізгі құрылымдық көмірсуы	Ш	Ж
Майлар атомды спирт - глицериннің үш молекуласынан тұрады	Ш	Ж
Кең таралған көмірсу – полисахарид	Ш	Ж

Балл қою кестесі

"Жасушалық және молекулалық биология" бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға

арналған рубрика

Білім алушының аты- жөні:_______________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Прокариот және эукариот жасушаларының құрылысын салыстырады;	П рокариот және эукариот жасушаларының құрылысын және қызметін сәйкестендіруде қиналады	П рокариот және эукариот жасушаларының құрылысын және қызметін сәйкестендіруде қателеседі	П рокариот және эукариот жасушаларының құрылысын және қызметін дұрыс сәйкестендіреді
Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларының айырмашылықтары мен ; ерекшеліктерін жіктейді	Өсімдік және жануар ұлпаларының айырмашылықтары мен ерекшеілктерін көрсетуде қиналады	Ө сімдік және жануар ұлпаларының айырмашылықтары мен ерекшеілктерін көрсетуде қателіктер жібереді	Ө сімдік және жануар ұлпасының айырмашылықтары мен ерекшеілктерін дұрыс көрсетеді
Полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты анықтайды;	Полимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты анықтауда қиналады	П олимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты анықтауда қателіктер жібереді	П олимерлер мен мономерлер арасындағы айырмашылықты анықтайды
Көмірсулар мен липидтің құрылымын сипаттайды;	Көмірсулар мен липидтің құрылымын сипаттауда қиналады;	К өмірсулар мен липидтің құрылымын сипаттауда қателіктер жібереді;	Көмірсулар мен липидтің құрылымын дұрыс сипаттайды
Нәруыздардың биологиялық құрылымы мен қызметін сипаттайды;	Б ерілген тұжырымдардың шындық/жалған екенін анықтауда қиналады	Б ерілген тұжырымдардың шындық/жалған екенін анықтауда қателіктер жібереді	Б ерілген тұжырымдардың шындық/жалған екенін дұрыс анықтайды

А Бөлімі

1-тоқсан. Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

«Тірі ағзалардың көптүрлілігі» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Бөлімше: Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және

жабықтұқымдылардың ерекшеліктері.

Саңырауқұлақтардың негізгі белгілері.

Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктердің айырмашылығы.

Оқу мақсаттары:

8.1.1.1. Балдырлар, мүктер,қырықжапырақ тәріздестер, ашық және

жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттау.

8.1.1.2. Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттау

8.1.1.3. Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді негізгі белгілеріне қарай ажырату.

8.1.1.4. Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын ерекше белгілері бойынша тану

Бағалау критерийі:

Білім алушы

• Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттайды.

• Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттайды.

• Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді негізгі белгілеріне қарай ажыратады

• Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын ерекше белгілері бойынша сипаттайды.

Ойлау дағдыларының деңгейі: қолдану

Орындау уақыты: 20 минут

Тапсырмалар

Көп жауапты тест тапсырмалары

І. Тапсырма. Қырықжапырақтәрізділердің көбею түрлері

А) өсімді

Б) вегетитивті

В) жынысты

Г) генеративті

Д) жыныссыз

Е) барлық жауап дұрыс

2. Тапсырма. Жеуге жарамды саңырауқұлақтарды белгіле

А) шыбынжұт

Б) түлкіжем

В) жерқұлақ

Г) жалған түбіртек

Д) қозықұйрық

Е) жалған түлкіжем

3. Тапсырма Өсімдік түрлері мен мүшелерін сәйкестендіріңдер

Өсімдік түрлері	Өсімдік мүшелері
Дара жарнақты Қосжарнақты	А. Шашақ тамыр Б. Кіндік тамыр В. Тұқым жарнағы біреу С. Тұқым жарнағы екеу Д. Жіңішке, паралель, доғатәрізді жүйкеленеді Е. Торлы-қауырсынтәрізді, саусақтәрізді жүйкеленеді

Дара жарнақты өсімдік
Қос жарнақты өсімдік

4. Шындық және жалған тапсырмасы. Дұрыс тұжырымның тұсына (құс тұмсық) белгісін қойыңыз. (2 дұрыс жауапқа 1 ұпай)

Тапсырмалар	Ш	Ж
Буынаяқтылыларда алғаш желі пайда болды
Хордалылыардың сыртын хитин қаптайды
Хордалылар басжеліліер, қабықтылар, омыртқалылар болып бөлінеді
Буынаяқтылар тек суда тіршілік етеді

5. Буынаяқтылар типінің өкілдерінің сипаттамаларына сәйкес келетін тұжырымға тұсына (құс тұмсық) белгісін қойыңыз (2 дұрыс жауапқа 1 ұпай)

	Шаянтәрізділер	Өрмекшітәрізділер	Бунақденелілер
Суда тіршілік етеді, желбезек арқылы тыныс алады
Қанайналым жүйесі ашық
Денесі хитинді затпен қапталған
Денелері екі бөліктен тұрады
Қанатты және қанатсыз түрлері бар
Аяқтары жүруге, жүзуге, қазуға арналған

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттайды	1	Қырықжапырақтәрізділердің көбею жолдарын біледі	3
Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттайды	2	Жеуге жарамды саңырауқұлақтарды ажырата алады	3
Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді негізгі белгілеріне қарай ажыратады	3	Даражарнақты өсімдітердің мүшелерін ажырата алады	1
		Қосжарнақты өсімдіктердің мүшелерін ажырата алады	1
Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын ерекше белгілері бойынша сипаттайды	4	Буынаяқтылардың ерекше белгілерін сипаттайды	1
		Хордалылардың ерекше белгілерін сипаттайды	1
	5	Шаянтәрізділерді сипаттай алады	1
		Өрмекшітәрізділерді сипаттай алады	1
		Бунақденелілерді сипаттай алады	1
Жалпы балл саны			13

«Тірі ағзалардың көптүрлілігі» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты

ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні:_______________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттайды	Б алдырлар, саңырауқұлақтар, ашықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттауда қиналады.	Балдырлармен саңырауқұлақтардың құрылысын салыстыруда / ашықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін анықтауда қателіктер жібереді.	Б алдырлар, саңырауқұлақтар, ашықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттайды.
Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттайды	С аңырауқұлақтардың құрылыс ерекшелігін сипаттауда қиналады.	С аңырауқұлақтардың құрылыс ерекшелігін сипаттауда қателіктер жібереді.	С аңырауқұлақтардың құрылыс ерекшелігін толық сипаттайды.
Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді негізгі белгілеріне қарай ажыратады	Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктер кластарын негізгі белгілерін ажыратуда қиналады	Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктер кластарын негізгі белгілерін ажыратуда қателіктер жібереді.	Д аражарнақты және қосжарнақты өсімдіктер кластарын негізгі белгілерін ажыратады.
Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын ерекше белгілері бойынша сипаттайды	Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарының ерекше белгілерін анықтауда қиналады.	Б уынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарының ерекше белгілерін анықтауда қателіктер жібереді.	Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын ерекше белгілері бойынша сипаттайды

А Бөлімі

1-тоқсан. Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

«Қоректену » бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Бөлімше: - Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр)

жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесін салыстыру.

- Тістердің құрылысы мен типтері,тісті күту ережесі.

- Адамның асқорыту жүйесінің құрылысы.

Оқыту мақсаттары: 8.1.2.1 - Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр)

жануарлар мен адамның асқорыту жүйесінің құрылысын

салыстыру

8.1.2.2 - Әртүрлі типті тістердің құрылысы мен қызметтері

арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін

сипаттау

8.1.2. 3 Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен

қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтау

Бағалау критерийі: • Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр)

жануарлар мен адамның асқорыту жүйесінің құрылысын

салыстырады

• Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері

арасындағы

байланысты және тісті күту ережелерін айтады

• Адамның асқорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері

арасындағы өзара байланысты анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі: қолдану, жоғары деңгей дағдылары

Орындау уақыты: 20 минут

Тапсырмалар

1.Дұрыс жауапты белгіленіз

I. Алғаш рет сілекей бездері пайда болды.

А) Сиырда С) Жауынқұртында

В) Адамда D) Бауырымен жорғалаушыда

II. Жұмыршақ қандай ағзаның асқорыту жүйесінде кездеседі?

А) Жауынқұртта С) Адамда

В) Сиырда D) Көпжасушалыларда

III. Жауынқұртының асқорыту жүйесіне кіреді (көп жауапты )

А) Ауыз С) Өңеш Е) Жемсау

В) Бауыр D) Бүйен F) Қатпаршақ

1. Сәйкестігін анықтаныз.Тістердің құрылысы және қызметі .

1	Тістердің қызметі	А	Тісжегісі
2	Микробтар әсерінен дентиннің зақымдану	В	Кесетің жиегі бар
3	Күрек тістер	С	Кіреуке
4	Тіс қаптамасы	D	Механикалық үгу

1- 2- 3- 4-

3. Адамның асқорыту жүйесінің құрылысын анықтаныз

1. .................................................

2. .................................................

3. .................................................

4. .................................................

5. .................................................

6. .................................................

https://www.google.kz/

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дискриптор	Балл
Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстырады	1	Алғаш рет сілекей бездері пайда болған ағзаны біледі Жұмыршақ қандай ағзаның асқорыту жүйесінде кездесетінің анықтайды Жауынқұтының асқорыту жүйесін сипаттайды	1 1 3
Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін айтады	2	Тістердің қызметі біледі Микробтар әсерінен дентиннің зақымдануын біледі Күрек тістерді біледі Тіс қаптамасын біледі	1 1 1 1
Адамның ас қорыту жүйесінің Құры лысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтайды	3	Сілекей безінің біледі Өңешті анықтай алады Асқазанды сипаттай алады Ұлтабарды анықтай алады Бауырды сипаттай алады Өтті анықтай алады	1 1 1 1 1 1
Жалпы балл саны			15

«Қоректену» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні __________________________________________

Бағалау критерийлері	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстырады.	О мыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыуда қиналады	О мыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыруда қателіктер жібереді	О мыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыра алады
Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін айтады.	Т істердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін айтуда қиналады	Т істердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін айтуда қателіктер жібереді.	Т істердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін айта алады.
Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтайды.	А дамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтауда қиналады.	А дамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтауда қателіктер жібереді.	А дамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтай алады.

А Бөлімі

2-тоқсан. Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

«Заттардың тасымалдануы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Бөлімше	Лимфа жүйесін және қан, ұлпа сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара байланысты сипаттау Қан құрамы және қызметі Лейкоциттердің типтері және қызметі. Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шаралары. Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызы. Қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың қызметі.
Оқыту мақсаттары	8.1.3.5 лимфа жүйесін және қан, ұлпа сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара байланысты сипаттау 8.1.3.1 қан құрамы мен қызметін сипаттау 8.1.3.3 лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттау 8.4.3.1 қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау 8.1.3.8 жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттау 8.1.3.9 қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың қызметі арасындағы байланысты орнату
Бағалау критерийі	Білім алушы Ағзаның ішкі ортасын анықтайды. Қан құрамы мен қызметін сипаттайды. Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттайды Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін және алдын алу шараларын сипаттайды Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын анықтайды Қантамыр түрі мен тамыр қабырғасының құрылысын атайды.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Білу және түсіну,қолдану
Орындау уақыты Тапсырма	минут

1. Ағзаның ішкі сұйық ортасы:

А) қан,лимфа, лимфа түйіндері

В) қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы

С) қан ,лимфа, ұлпа

D) қан, жасуша,ұлпа сұйықтығы

(i). Бос орынды толтырыңыз.

Қан жасушалары	Мөлшері 1мм3	Түзілетін орны	Қызметтері
Эритроциттер
Лейкоциттр		Жілік кемігінде,лимфа түйінінде,айырша безде,көкбауырда
Тромбоциттер	180-400мың		Қанның ұюына қатысады

Лейкоциттер

(іі)Сызбаға назар аударыңыз.

түйіршікті

түйіршіксіз

базофилдер

лимфоциттер

эозинофилдер

моноциттер

нейтрофилдер

В

А

Әріптер Ажәне В әріптері мен белгіленген типтерінің қызметін жазыңыз.

___________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

(ііі) Сәйкестігін табыңыз

Әр түрлі паразиттер		сәйкестендір	Жұқпалы аурудың түрі
1	Қарапайымдар		a.күл(дифтерия)
2	Саңырауқұлақтар		b.лейшманиоз
3	Бактериялар		c.герпес
4	Вирустар		d.фитофтороз
			е.тырысқақ (холера)
			f.амеба дизентериясы

1. Қан тамырлардың түрлерін анықтап, құрылысын жазыңыз.

(а) (і) қан тамырлардың түрлерін жазыңыз

Қан тамырлары

Вена

(а) (іі) қан тамырлары қабырғаларының құрылысын атаңыз

А.сыртқы қабаты дәнекер ұлпа

В.сыртқы қабаты эпителий ұлпа

С.ортанғы қабаты бірыңғай салалы бұлшық ет

Д.ортаңғы қабаты көлденең жолақты бұлшық ет

Е.ішкі қабаты эпителий ұлпа

Ғ.ішкі қабаты дәнекер ұлпа

........................................................................................................................................................

(в)Түрлі жануарлардың қан айналымы және жүрек жүрек құрылысын сипаттаңыз.

(бос кесте орнын толтырыңыз)

Жануарларлар класы	Қан айналу түрлері	Жүрек құрылысы
Қосжақтаулы ұлулар		2 жүрекше,1 қарынша
Бунақденелілер	ашық
Сүтқоректілер		2 жүрекше,2 қарынша

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Ағзаның ішкі ортасын анықтайды.	1	Ағзаның ішкі сұйық ортасын атайды.	1
Қан құрамы мен қызметін сипаттайды	(i)	Лейкойиттер мөлшерін анықтады	1
		Эритроциттердің түзілетін орнын жазды	1
		Эритроциттердің қызметін сипаттады	1
		Тромбоциттердің түзілетін орнын анықтады	1
		Лейкоциттердің қызметін сипаттады	1
		Эритроциттердің мөлшерін жазды	1
Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттайды	(iі)	Нейтрофилдер, моноциттер қызметін сипаттайды	1
Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін және алдын алу шараларын сипаттайды.	(iii)	Қарапайымдылардан туындайтын ауруды анықтады	1
		Саңырауқұлақтан туындайтын ауруларды тапты	1
		Бактериялық ауруларды дұрыс жазды	1
		Вирустық ауруларды дұрыс жазды	1
Қантамыр түрі мен тамыр қабырғасының құрылысын атайды. Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттайды.	2(i)	Артерия қанмырын дұрыс жазды	1
		Капилляр қан тамырын дұрыс тапты	1
	(iі)	Сыртқы қабат дәнекер ұлпасын дұрыс белгіледі	1
		Ортаңғы қабаты бірыңғай бұлшық ет талшықтарынан тұратынын тапты	1
		Ішкі қабат жалпақ эпителийден туратынын анықтады.	1
	в	Қосжақтаулы ұлулардың қан таралуын жазды	1
		Бунақденелілер жүрек құрылысын анықтады	1
		Сүтқоректілердің қан айналу жүйесін дұрыс жазды	1
Жалпы балл саны			20

«Заттардың тасымалдануы» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне

қатысты ата- аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні __________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Ағзаның ішкі ортасын анықтайды.	А ғзаның ішкі ортасын сипаттауда қиналады	А ғзаның ішкі ортасынан қателіктер жібереді.	А ғзаның ішкі ортасын сипаттайды.
Қ ан құрамы мен қызметін сипаттайды	Қ ан құрамы мен қызметін сипаттауда қиналады	Қ анның формалы элементтерін көрсетуде қателіктер жібереді.	Қ ан құрамы мен қызметін сипаттайды.
Л ейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттайды.	Л ейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттауда қиналады.	Л ейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттауда қателіктер жіберді	Л ейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттады.
Қ арапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін және алдын алу шараларын сипаттайды.	Қ арапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қозды-ратынмен туындайтын аурулардың ерек-шеліктерін және алдын алу шараларын сипаттауда қиналады.	Қарапайымдылар,саңырау Қ ұлақтар,бактериялар, вирустар арқылы туындайтын ауруларды амебалық қантышқақ , фитофтороз, оба, күл, лейшмания, герпес ауру түрлеріне сәйкес-тендіруде қателіктер жібереді.	Қ арапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін және алдын алу шараларын сипаттайды.
Қантамыр түрі мен тамыр қабырғасының құрылысын атайды. Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттайды.	Қантамыр түрі мен тамыр қабырғасының құрылысын, ж ануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттауда қиналды	Қантамыр түрі мен тамыр қабырғасының құрылысын, ж ануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттауда қателіктер жіберді	Қантамыр түрі мен тамыр қабырғасының құрылысын, ж ануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттады

А Бөлімі

2-тоқсан. Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

«Тыныс алу » бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Бөлімше -Өкпе мен ұлпадағы газалмасу.

-Тыныс алу және тыныс шығару механизмі

-Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.

Оқыту мақсаттары 8.1.4.1 өкпе мен ұлпадағы газ алмасу

механизмдерін сипаттау

8.1.4.2 тыныс алу және тыныс шығару механизмін

түсіндіру

8.1.4.3 өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтау

және қалыпты жағдайдағы және дененің

физикалық жүктемесі кезіндегі тыныс

алудың минуттық көлемін анықтау

Бағалау критерийі Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін түсіндереді;

Тыныс алу және тыныс шығару механизмін сипаттайды;

Өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі Қолдану, білу және түсіну, жоғары деңгей дағдылары.

Орындау уақыты 20 минут

Тапсырма

1. Дұрыс жауабын таңда.

І. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдері реттеледі.

А. Жүйкелік жолмен.

Б. Жүйкелік және гуморальды жолмен.

В. Газ алмасумен

Г.Барлық жауабы дұрыс

ІІ. Өкпедегі газ алмасудың екінші атауы қандай?

А. Сыртқы тыныс алу

В. Ішкі тыныс алу

С. Сыртқы және ішкі тыныс алу

Д. Барлық жауабы дұрыс

2. Өкпедегі газ алмасу: тыныс алғанда және тыныс шығарғанда ауа құрамының

мөлшеріннің шындық және жалған екенін белгілеңіз.

Тыныс алғанда және тыныс шығарғандағы ауа құрамының мөлшері	Ш	Ж
Тыныс алғанда оттектің құрамы 16%
Тыныс алғанда көмірқышқыл газының құрамы 0,03%
Тыныс шығарғанда оттектің құрамы20,95%
Тыныс шығарғанда көмірқышқыл газының құрамы 4%

3. Суретте көрсетілген тыныс алу мүшелерін сәйкестендіріңіз.

1	Кеңірдек
2	Мұрын қуысы
3	Өкпе
4	Бронхылар

1. 1.1-b, 2-a, 3-d, 4-c

2. 1-a, 2-d, 3-c, 4-b

3. 1-b, 2-c, 3-a, 4-d https://www.google.kz/search?biw

4.Тыныс алу және тыныс шығару механизмдерін анықтаңыз.

а _______________________________

б _______________________________

https://prezi.com/dcy9s0wefoqi/presentation/

5. Бос орындарға қажетті сөзді қойыңыз.

1. Адам ең терең тыныс алғаннан кейін шығаратын ауа көлемі _______________ деп аталады.

2. Дене дамуы жақсы жетілген адамда өкпенің тіршілік сыйымдылығы _________ литрге дейін жетеді.

3. Өкпенің тіршілік сыйымдылығын арнайы құрал ___________________өлшейді.

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін түсіндіреді. Тыныс алу және тыныс шығару механизмін сипаттайды.	1	Тыныс алу және тыныс шығару механизмдерінің реттелу жолын біледі Өкпедегі газ алмасудың екінші атауын біледі	1 1
	2 3 4	Өкпедегі газ алмасу: тыныс алғанда және тыныс шығарғанда ауа құрамының мөлшерін жазады. Суретте көрсетілген тынысалу мүшелерін сәйкестендіреді. Тыныс алу және тыныс шығару механизмдерін анықтайды.	4 4 2
Өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтайды.	5	Адам ең терең тыныс алғаннан кейін шығаратын ауа көлемінің қалай аталатынын жазады. Дене дамуы жақсы жетілген адамда өкпенің тіршілік сыйымдылығының мөлшерін біледі. Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін арнайы құралды біледі.	1 1 1
Жалпы балл саны			15

«Тыныс алу » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні __________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін түсіндіреді	Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін т үсіндіруде қиналады	Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін түсіндіруде қателіктер жібереді	Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін т үсіндіре алады.
Тыныс алу және тыныс шығару механизмін сипаттайды	Тыныс алу және тыныс шығару механизмін с ипаттауда қиналады	Тыныс алу және тыныс шығару механизмін сипаттауда қателіктер жібереді	Тыныс алу және тыныс шығару механизмін с ипаттай алады
Өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтайды	Ө кпенің тіршілік сыйымдылығын анықтауда қиналады	Ө кпенің тіршілік сыйымдылығын анықтауда қателіктер жібереді	Ө кпенің тіршілік сыйымдылығын анықта алады.

А Бөлімі

3- тоқсан. Бөлім аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары.

"Бөліп шығару " бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Бөлімше: Зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы (бүйрек, несепағар, қуық,

несеп жолы) мен қызметі. Бөліпшығару және сүзу мүшелері.

Бүйректің құрылысы (қыртысты және милы қабат, нефрон,

пирамида, астауша, бүйрек өзекшелері).

Терінің маңызы, құрылысы мен қызметі. Тер бөлінудің реттелуі.

Тері ауруларының пайда болу себептері мен салдары (қышыма,

теміреткі, безеу бөртпелері,). Белгілері мен алдын алу шаралары

Оқу мақсаттары: 8.1.5.1 адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің

құрылысы мен қызметін сипаттау

8.1.5.2 бүйректің құрылымдық бөліктерін танып білу

8.1.5.3 терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы

маңызын сипаттау

8.1.5.4 тері ауруларының алдын алу шараларын түсіндіру

Бағалау критерийі:

Білім алушы

• адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметін сипаттайды;

• бүйректің құрылымдық бөліктерін анықтайды;

• бүйректің функциялық бірлігін сипаттайды;

• терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы маңызын сипаттайды;

• тері ауруларының алдын алу шараларын түсіндіреді;

Ойлау дағдыларының деңгейі: білу,түсіну және қолдану деңгейі

орындау уақыты: 20 минут

Тапсырма №1.Төмендегі зәр шығару жүйесі бойынша берілген тұжырымның шындық (Ш) немесе жалған (Ж) екенін анықтаңыз және дұрыс тұжырымды дөңгелектеңіз:

1. Бүйрек құрсақ қуысының артқы бөлігінде орналасқан: Ш / Ж

2. Зәр қуықтың бірыңғай салалы бұлшықеті жиырылған кезде зәр

шығару түтігіне түседі: Ш / Ж

Тапсырма №2 (а) Төменде берілген бүйректің қызметтерін санмен көрсет.

1.Зәр жиналады

2. Қан сүзіледі

3.Тер түзіледі

4. Зәр түзіледі

Бүйрек : ............ ...............

(b) Бүйректің құрылымдық бөліктерін санмен белгілеңіз:

1. Үшбұрыштар

2.Қыртысты зат

3. Безді шұрықтар

4.Пирамидалар

Жауабы: .......... ..............

Тапсырма №3 Суретте нефронның құрылысы бейнеленген.

Нефронның құрылысындағы №3 суретте көрсетілген бөлімін анықтаңыз:

А.нефрон өзекшесі

В.жинағыш түтікше

С.артерия

Д.бірінші капилляр шумағы

(https://ppt-online.org/59431)

Тапсырма №4 Дұрыс жауабын белгілеңіз

(а).Терінің ортаңғы қабаты:

А.Эпидермис

В.Тері асты май қабаты

С.Дерма

Д.Эпителий

(b).Мәтіндік тест.

Адам денесінің сыртқы жабыны - тері. Оның құрылысы күрделі және әр қабат өзіне тән маңызды қызметтер атқарады. Тері ағзаның бөліп шығару

жүйесі зат алмасумен тікелей байланысты.

Бөліп шығару қызметіне төмендегінің қайсысы сәйкес келеді.

А. қор жинау

В. тер арқылы су бөлу

С. Д витаминінің түзілуі

Тапсырма № 5(а) Жұқпалы тері ауруларының неше тобы бар екенін көрсетіңіз : ....................

5. (b) Тері ауруларының алдын- алу шараларын жазыңыз:

№	Тері ауруы	Алдын- алу шарасы
1	Теміреткі
2	Безеу бөртпелері

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметін сипаттайды.	1	Бүйректің орналасқан орнын дұрыс анықтайды Қуықтың орналасқан орнын дұрыс анықтайды	1 1
Бүйректің құрылымдық бөліктерін анықтайды	2 (а)	Бүйректің қызметін анықтайды	1
	(b)	Бүйрек құрылымдарын дұрыс белгілейді	1
Бүйректің функциялық бірлігін сипаттайды	3	Суретте берілген нефрон құрылысындағы №3 құрылымды дұрыс белгілейді	1
Терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы маңызын сипаттайды.	4. (а) 4. (b)	Терінің ортаңғы қабатын анықтайды Бөліп шығару қызметін көрсетеді	1 2
Тері ауруларының алдын алу шараларын сипаттайды	5(а) 5. (b)	Жұқпалы тері ауруларының тобын анық көрсетеді	2
		Тері ауруларының алдын-алу шараларын түсіндіреді: Теміреткі ауруының алдын - алу шарасын түсіндіріп жазады.	2
		Безеу бөртпелердің алдын-алу шарасын түсіндіріп жазады	2
Жалпы балл саны			14

"Бөліп шығару" бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты

ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты- жөні:______________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметін сипаттайды.	Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құры-лысын анықтауда қиналады	Адамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысын анықтауда қате-ліктер жібереді	А дамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысын нақты анықтайды
Бүйректің құрылымдық бөліктерін анықтайды	Б үйрек қызметін және құрылымда-рын дұрыс белгі-леуде қиналады	Б үйрек қызметін және құрылымда-рын дұрыс белгі-леуде қателер жібереді	Б үйрек қызметін және құрылымдарын дұрыс белгілейді
Бүйректің функциялық бірлігін сипаттайды	Суретте берілген нефрон бөлімдерін құрылымына сай сәйкестендіруде қиналады	С уретте берілген нефрон бөлімдерін құрылымына сай сәйкестендіруде қателіктер жібереді	С уретте берілген нефрон бөлімдерін құрылымына сай дұрыс сәйкестен-діреді
Терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы маңызын сипаттайды.	Терінің ортаңғы қабатын анықтай-ды. Бөліп шығару қызметін дұрыс көрсетпеген	Терінің ортаңғы қабатын анықтай-ды. Б өліп шығару қызметін көрсе-туде қателер жібереді	Терінің ортаңғы қабатын анықтайды. Б өліп шығару қызметін нақты дұрыс көрсетеді
Тері ауруларының алдын алу шараларын сипаттайды	Тері ауруларының тобын анық көрсет-пейді. Т ері ауруларының алдын алу шара-ларына нақты түсіндіреді алмайды	Тері ауруларының тобын анық көрсе-теді. Т ері ауруларының алдын-алу шара-ларын нақты дәлелдер мен келтірілмеген	Тері ауруларының тобын анық көрсе-теді. Т ері ауруларының алдын-алу шара-ларын анық түсіндіреді

А Бөлім

3- тоқсан. Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалар «Қозғалыс. Биофизика» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Бөлімше - Тірек-қимыл жүйесінің қызметі.

- Сүйектің макро және микроскопиялық құрылысы, химиялық құрамы.

-Бұлшықет ұлпасының түрлері және олардың қызметтері. Адам денесі-

нің бұлшық еттерін жіктеу.

-Тік жүруге байланысты адам қозғалысының биомеханикалық ерекшеліктері

Оқу мақсаттары 8.1.6.1 Тірек қимыл жүйесінің қызметтерін сипаттау

8.1.6.2 Сүйектің химиялық құрамын анықтау, макро және

микроскопиялық құрылысын зерттеу

8.1.6.5 Бұлшықет ұлпасының түрлері мен олардың қызметтерін

сипаттау

8.1.6.6 Адам бұлшық еттерінің құрылысы мен бұлшықет

топтарын оқып тану

8.4.4.1 Тік жүруге байланысты адам қозғалуының

биомеханикалық ерекшеліктерін зерттеу

Бағалау критерийлері - Тірек-қимыл жүйесін сипаттайды

Сүйектің химиялық құрамын анықтайды

Макро және микроскопиялық құрылысын анықтайды

Бұлшық ет ұлпасының түрлерін сипаттайды

Бұлшық ет түрлері мен қаңқа бұлшықеттерінің құрылысын анықтайды

Тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық ерекшеліктерін анықтайды

Ойлау дағдыларының Білу, түсіну, қолдану, жоғары деңгей дағдылары

деңгейі

Орындау уақыты 20 минут

1.Тапсырма «Шындық» және «Жалған» Бағандағы«Ш» және «Ж» астын сызыңыз

1) Тірек – қимыл жүйесіне сүйек пен бұлшық ет жатады. Ш/Ж

2) Қаңқа сүйектеріне бұлшық еттер бекиді. Ш/Ж

3) Адам қаңқасының құрамында 200-ден астам сүйек болады. Ш/Ж

4) Кеуде қуысы 12 жұп қабырғадан тұрады. Ш/Ж

2.Тапсырма

Дұрыс жауапты таңдаңыз (көп жауапты)

Сүйектер органикалық және бейорганикалық заттардан тұрады.

Органикалық заттар сүйекке қандай қасиет береді?

А) Беріктік

В) Серпімділік

С) Қаттылық

Д) Иілгіштік

Е) Мықтылық

3.Тапсырма

Суретте №1 мен №6 санмен берілген құрылымның атауының сәйкестігін анықтаңыз.

А) 1 – сүйектің кемік заты; 6 – тығыз заты

В) 1 – сүйекқап; 6 – тығыз заты

С) 1 – сүйектің кемік заты; 6 –сүйекқап

https://www.google.com/search?q=сүйектің+құрылысы&rlz=1C2GKLA_enKZ771KZ771&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwj_64f9l-LeAhUF_CoKHWsfAwoQ_AUIDigB&biw=1491&bih=712#imgrc=-m6imeOwJ0KdBM

4.Тапсырма

Сәйкестігін табыңыз

Сүйек жасушаларының типі	Құрылысы
А. Остеоциттер В. Остеобластар С. Остеокластар	1. Сүйек ұлпасының көп ядролы жасушасы 2. Жұлдыз пішінді көп өсінділі жасушалар 3. Сүйек түзетін жасушалар

А -_____ В -_____ С -_____

5.Тапсырма

Дұрыс жауапты таңдаңыз (көп жауапты)

Бұлшық еттер бұлшық ет жасушаларынан – миоциттерден тұрады.

Құрылысы бойынша бұлшықеттер қаншаға бөлінеді?

А) Шеңберлі бұлшық еттер

В) Мимикалық бұлшық еттер

С) Бірыңғай салалы бұлшық еттер

Д) Екі басты бұлшық еттер

Е) Көлденең жолақты бұлшық еттер

6.Тапсырма

Дұрыс жауапты таңдаңыз (бір жауапты)

Қаңқа бұлшық еттерінің ұшында берік дәнекер ұлпасынан түзілген ............орналасқан

А) буын

В) көкет

С) сіңір

7 .Тапсырма

Сөйлемдерді толықтырыңыз

1) Адамның омыртқа жотасы S-тәрізді пішінді ............ иілімді болуы.

2) ...................күмбезі пайда болды.

Балл қою кестесі

Бағалау критерийлері	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Тірек-қимыл жүйесінің қызметін сипаттайды	1	Тірек-қимыл жүйесін атайды	1
		Сүйектерге бұлшық еттердің бекитіндігін атайды	1
		Адам қаңқасындағы сүйектерді атайды	1
		Кеуде қуысындағы қабырғаларды атайды	1
Сүйектің химиялық құрамын анықтайды	2	Бейорганикалық заттардың қасиетін сипаттайды	1
		Органикалық заттардың қасиетін сипаттайды	1
Сүйектің макроскопиялық құрылымын анықтайды	3	№1 және №6 санмен берілген құрылымның атауын атайды	1
Сүйектің микроскопиялық құрылысын анықтайды	4	Остеоциттерді дұрыс сипаттайды	1
		Остеобластарды дұрыс сипаттайды	1
		Остеокластарды дұрыс сипаттайды	1
Бұлшық ет ұлпасының түрлерін сипаттайды	5	Бұлшық еттердің құрылысын атайды	1
		Бұлшық ет жасушаларын атайды	1
Бұлшық еттің құрылымын сипаттайды	6	Қаңқа бұлшық етінің құрылымын анықтайды	1
Тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық ерекшеліктерін анықтайды	7	Омыртқа жотасының құрылысын сипаттайды	2
		Адамдағы күмбезді атауды сипаттайды	2
Жалпы балл саны			17

«Қозғалыс. Биофизика» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты

ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні_______________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Тірек-қимыл жүйесінің қызметін сипаттайды	Т ірек-қимыл жүйесінің қызметін сипаттауда қиналады	Т ірек-қимыл жүйесін атауда қателіктер жібереді	Т ірек-қимыл жүйесінің қызметін анықтайды
Сүйектің химиялық құрамын анықтайды	Сүйектің құрамындағы заттарды атауда/сүйектің құрамындағы заттардың қасиетін сипаттауда қиналады	Сүйектің құрамындағы заттарды атауда/сүйектің құрамындағы заттардың қасиетін сипаттауда қателіктер жібереді	Сүйектің құрамындағы заттарды атайды/сүйектің құрамындағы заттардың қасиетін сипаттайды
Сүйектің макроскопиялық құрылымын анықтайды	Сүйектің макроскопиялық құрылымын атауда қ иналады	Сүйектің макроскопиялық құрылымын атауда қ ателіктер жібереді	С үйектің макроскопиялық құрылымын сипаттайды
Сүйектің микроскопиялық құрылысын анықтайды	С үйектің микроскопиялық құрылысын атауда қиналады	С үйектің микроскопиялық құрылысын атауда қателіктер жібереді	С үйектің микроскопиялық құрылысын сипаттайды
Бұлшық ет ұлпасының түрлерін сипаттайды	Б ұлшық ет ұлпасының түрлерін атауда қиналады	Б ұлшық ет ұлпасының түрлерін атауда қателіктер жібереді	Б ұлшық ет ұлпасының түрлерін анықтайды
Бұлшық еттің құрылымын сипаттайды	Бұлшық еттің құрылымын атауда қиналады	Б ұлшық еттің құрылымын атауда қателіктер жібереді	Б ұлшық еттің құрылымын анықтайды
Тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық ерекшеліктерін анықтайды	Тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық ерекшеліктерін анықтауда қиналады	Тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық ерекшеліктерін анықтауда қателіктер жібереді	Тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық ерекшеліктерін сипаттайды

А Бөлімі

3-тоқсан.Бөлім /аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

Бөлімше: Координация және реттелу

Оқу мақсаты

8.1.7.7 Терінің сезімталдығын зерттеу. 8.1.7.8 Жылықанды жануарлардың дене температураны сақтаудағы терінің рөлін сипаттау

Бағалау критерийі

Білім алушы Терінің сезімталдығын зерттейді. • Жылықанды жануарлардың дене температураны сақтаудағы терінің рөлін талдайды • Жылықанды жануарлардың тұрақты дене температурасын сақтаудағы терінің ролін сипаттау;

Ойлау дағдыларының деңгейі Жоғары деңгей дағдылары

Қолдану

Орындау уақыты: 20 минут.

1.Адам ағзасындағы жылу реттелудің әсер ету ерекшеліктері мен қоршаған ортаға тәуелділігін қарастырып өз ойыңызды ұсыныңыз.

Дене температурасы мен уақыттың тәуелділік қисығы

https://www.google.kz/search?q=адам+денесінің+температурасының+өзгеруі

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Суретке қарап температураның теріге әсерін сипаттаңыз. __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Кестеде санмен берілген сұрақтарға бас әріптермен берілген дұрыс жауаппен сәйкестендіріңіз.

Жылу реттеу	А. Дене температурасының тұрақты сақталуы
Терідегі жылу реттеу	Б.Тер бездері, терідегі ұсақ қантамырлар-капиллярлар, теріасты май жасушалары арқылы жүзеге асады
Шынығу	В.Қоршаған ортаның кез келген қолайсыз жағдайларына ағзаның төзімділігін дамыту

Жауап кестесі	1	2	3

4.Температураға сезімталдық және жылуға бейімдеушіліктің мәні туралы ойыңызды жазыңыз

	Өз ойыңызды жазыңыз

5.Тапсырма. Дұрыс жауаптың тұсына «+» белгісін қойыңыз.

1.Төмен температурада дене температурасын тұрақты сақтау үшін терідегі капиллярлар тарылады	«+»	«-»
	+
2.Бұлшықеттер жиырылған кезде сигнал арқылы ағза салқындайды.		+
3.Жылуды түзетін басты мүшелерге қаңқа бұлшықеттері, бауыр, ішек жатады	+
4.Ыстық, суық температураның әсері бірден ауысатын болса,қан тамырлары жылдам тарылады және кеңейеді	+

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма №	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Терінің сезімталдығын зерттеу Жылықанды жануарлардың тұрақты дене температурасын сақтаудағы терінің ролін сипаттау	1	Адам ағзасындағы жылу реттелудің әсер ету ерекшеліктері мен қоршаған ортаға тәуелділігін қарастырып өз ойын ұсынады.	5
	2	Суреттегі жылықанды жануардың терісіне температураның әсері қалай жүретінін сипаттап береді.	3
	3	Дене температурасындағы жылуды реттеу түрлері кестеде санмен берілген, сұраққа бас әріптермен берілген дұрыс жауапты сәйкестендіріңіз.	2
	4	Температураға сезімталдық және жылуға бейімдеушіліктің мәні туралы ойыңызды жазыңыз.	4
	5	Жылықанды жануарлардың тұрақты дене температурасын сақтауға қатысатын мүшелерді табады.	2
Балл саны			16

«Координация және реттелу » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне

қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні __________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа	Жоғары
Терінің сезімталдығын зерттеу Жылықанды жануарлардың тұрақты дене температурасын сақтаудағы терінің ролін сипаттау	Адам ағзасындағы жылу реттелудің әсер ету ерекшеліктері мен қоршаған ортаға тәуелділігін қарастырып өз ойын ұсынуда қиналады	Адам ағзасындағы жылу реттелудің әсер ету ерекшеліктері мен қоршаған ортаға тәуелділігін қарастырып өз ойын ұсынуда қателіктер жібереді	Адам ағзасындағы жылу реттелудің әсер ету ерекшеліктері мен қоршаған ортаға тәуелділігін қарастырып өз ойын ұсынады.
	С уреттегі жылықанды жануардың терісіне температураның әсері қалай жүретінін сипаттаудан қиналады	С уреттегі жылықанды жануардың терісіне температураның әсері қалай жүретінін сипаттауда қателіктер жібереді	Суреттегі жылықанды жануардың терісіне температураның әсері қалай жүретінін сипаттайды
	Д ене температурасындағы жылуды реттеу қалай жүретін ретін сәйкестендіруде қиналады	Д ене температурасындағы жылуды реттеу қалай жүретін ретін табуда қателіктер жібереді	Дене температурасындағы жылуды реттеу қалай жүретін ретін табады, толық сипаттайды
	Т емператураға сезімталдық және жылуға бейімдеушіліктің мәні туралы ойын жазуда қиналады.	Т емператураға сезімталдық және жылуға бейімдеу-шіліктің мәні туралы ойын жазуда қателіктер жібереді	Т емператураға сезім-талдық және жылуға бейімдеушіліктің мәні туралы ойын жазады, толық сипаттайды
	Ж ылықанды жануарлардың тұрақты дене температурасын сақтауға қатысатын мүшелерді табуда қиналады.	Ж ылықанды жануарлардың тұрақты дене температурасын сақтауға қатысатын мүшелерді табуда қателіктер жібереді	Ж ылықанды жануар-лардың тұрақты дене температурасын сақтауға қатысатын мүшелерді тауып толық сипаттайды

А Бөлім

4 -тоқсан. Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

^{Көбею. Өсу және даму бөлімі бойынша жиынтық бағалау}

Бөлімше: -Митоз. Мейоз. Митоз бен мейоздыңбиологиялықмаңызы.

- Жануарлардың көбею формалары. Жыныссыз көбею типтері. Жынысты көбею.

- Мүктер мен қырықжапырақтардың тіршілік циклі.

-Гаметофит. Спорофит. Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі.

- Эмбрионалдық даму кезеңдері: бластула, гаструла, нейрула.

-Ұлпалар мен мүшелердіңдифференциялануы. Органогенез.

Оқу мақсаты: 8.2.1.1 жануарлардың көбею тәсілдерін салыстыру

8.2.1.3 ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклінің ерекшеліктерін түсіндіру

8.2.3.1 эмбрионалдық даму кезеңдерін сипаттау

Бағалау критерийі

Жануарлардың көбею тәсілдерін салыстырады Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклінің ерекшеліктерін түсіндіреді Эмбрионалдық даму кезеңдерін сипаттайды

Ойлау

дағдыларының деңгейі білу, түсіну, қолдану

Орындау уақыты 15 минут

1.Кестеден көбеюдің түрлерін сәйкестендіріңіз.

1.Жынысссыз көбею негізі	В)Ішекқуыстыларда полип сатысында бөлшектенумен қатар
2.Бүршіктену	Ә)Аналық жасушадан түзілген екі жас жасушаның хромосомасаны өзгеріссіз сол қалпында сақталатын үдеріс
3.Митоз	Б)Аналық жасушадан 4 жасушаның түзілу үдерісі
4.Мейоз	Г)Митоз болып табылады

2. Кілт сөздерді қойып қырықжапырақтың тіршілік циклінің кезеңдерін суреттен

орналасу ретімен көрсетіңіз:

2

3

4

1

http://900igr.net/kartinka/okruzhajuschij-mir/ege-sistematika-rastenij-107875/ege-sistematika-rastenij-21.html

1_____________________________________________________

2_____________________________________________________

3_____________________________________________________

4_________________________________________________________

Кілт сөздер: Жас өсімдік, спора, гаметофит (жас өскінше), спорангийлердің жиналуы

3. ( i ) Партеногенез туралы мәтіннің 3 дұрыс жауабын табыңыз

http://900igr.net/prezentatsii/biologija/Polovoe-i-bespoloe-razmnozhenie/014-Partenogenez.html	А.Жыныс жасушаларының қосылуы
	Б.Ұрықтанбаған жұмыртқа жасушасынан ағзаның дамуы.
	В.Бөлшектену
	Г.Табиғи және жасанды болуы мүмкін.
	Д.Кейбір өсімдіктерде, омыртқасыздарда және сүтқоректілерден басқа омыртқалыларда кездеседі.

1.__________2.__________3._________

( іі ).Ұрықтанбаған жұмыртқа жасушасы қандай жолмен көбейеді.

Дұрыс жауапты дөңгелектеңіз.

1. Гаструляция

2. Гаметогенез

3. Партеногенез

4. Сперматогенез

5. Овогенез

4. (і) Даму сатысындағы жұмыртқаның бөлшектену кезеңін салыстырып, әр ағзаның бөлшектену түрлерінің толық немесе толық емес дамитынын көрсетіңіз.

Ланцетник,теңіз кірпісі,сүтқорек-тілерде

Құстарда, рептилияларда, балықтарда

https://bio.wikireading.ru/2323

а( iі) Ағзалардың дамуының 2-ге бөліну кезеңін көрсетіңіз:

Дұрыс 2 жауаптың астын сызыңыз.

А.Органегез В.Эмбриогенез

С.Мезодерма D. Гаструла

Е.Постэмбриогенез F.Мүшелер

Балл қою кестесі

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Жануарлардың көбею тәсілдерін салыстырады	1. тапсырма Митоз болып табылады-жыныссыз Ішекқуыстыларда полип сатысында бөлшектенумен қатар-бүршіктену Аналық жасушадан түзілген екі жас жасушаның хромосома саны өзгеріссіз сол қалпында жасақталатын үдеріс- митоз Аналық жасушадан 4 жасушаның түзілу үдерісі- мейоз	Жыныссыз көбею митоз екенін біледі Бүршіктену ішекқуыстыларда болатынын біледі Митозда екі жас жасушаның хромосомасаны өзгеріссіз сол қалпында жасақталатын түсінеді Мейозда аналық жасушадан 4 жасушаның түзілу үдерісінің анықтамасын түсінеді	1 1 1 1
Қырықжапырақ- тың тіршілік циклін ретімен жазады	2. тапсырма Қырықжапырақтың тіршілік циклін орналасу реті: Спорангилердіңжиналуы(Cорус) Спора Гаметофит (жас өскінше). Жас өсімдік.	Қырықжапырақтың тіршілік циклін Cорусты көрсете алады Спораны белгілейді Гаметофит (жас өскінше) анықтайды Жас өсімдікті белгілейді	1 1 1 1
Партеногенез Туралы түсінік Қалыптастырады	3.( і) тапсырма Ұрықтанбаған жұмыртқа жасушасынан ағзаның дамуы. Табиғи және жасанды болуы мүмкін. Кейбір өсімдіктерде, омыртқасыздарда және сүтқоректілерден басқа омыртқалыларда кездеседі.	Ұрықтанбаған жұмыртқа жасушасынан ағзаның дамуынжазады Табиғи және жасанды болатынын біледі Кейбір өсімдіктерде, омыртқасыздарда және сүтқоректілерден басқа омыртқалыларда кездесетінін түсінеді	1 1
Анықтамасын біледі	( іі ) тапсырма Тест жауабы: 3.Партеногенез	Анықтамасын біледі	1 1
Даму сатысын-дағы әр ағзаның бөлшектену түр-лерінің айырма-шылықтарын түсіндіреді	4. тапсырма (i)Жұмыртқа бластомерге бөлінгенде жұмыртқа біркелкі немесе толық бөлінеді. Ал кей жағдайда жұмыртқада сары уызы көп болса және жұмыртқа-ның жоғарға жағы ғана бөлшектенеді ,демек толық емес бөлінуі мүмкін.	Жұмыртқа біркелкі немесе толық бөлінетінін біледі Жұмыртқаның жоғарғы жағы ғана бөлшектенетінін біледі	1 1
Ағзалардың дамуы 2-ге бөлінетінін және атын біледі	iі) В.Эмбриогенез Е.Постэмбриогенез	Ағзалардың дамуының атын біледі	1 1
Жалпы балл	саны		16

«Көбею. Өсу және даму » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне

қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні __________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа		Жоғары
Ж ануарлардың көбею тәсілдерін салыстырады.	К өбею түрлерін салыстырмайды,түсінік қалыптастыруға қиналады	Көбею тәсіл-дерінің түрлерін салыстыру кезінде қателік жібереді.		Жануарлардың көбею тәсілдерін салыстырады
Анықтамасын біледі, партеногенез туралы т үсінік қалыптастырады	А нықтамасын біледі, партеногенез туралы түсінуде қиналады	А нықтамасын біледі, партеногенез туралы түсінік жазуда қателеседі.		А нықтамасын біледі, партеногенез туралы түсінік қалыптастырады
Қ ырықжапырақтың тіршілік циклін ретімен жазады	Қ ырықжапырақтың тіршілік циклін ретімен жазуда қиналады	Қ ырықжапырақтың тіршілік циклін ретін жазуда қателіктер жібереді		Қ ырықжапырақтың тіршілік циклін толық ретімен жазады
Даму сатысындағы әр ағзаның бөлшектену түрлерінің айырмашылықтарын түсіндіреді, А ғзалардың дамуының атын біледі	Даму сатысындағы әр ағзаның бөлшектену түрлерінің айырмашылықтарын салыстырмайды, түсіндіруде қиналады А ғзалардың дамуының атын білуде қиналады	Даму сатысындағы әр ағзаның бөлшектену түрлерінің айырмашылықтарыда қателіктер жібереді А ғзалардың дамуының атын жазуда қателіктер жібереді		Даму сатысындағы әр ағзаның бөлшектену түрлерінің айырмашылықтарын салыстырып, түсіндіреді А ғзалардың дамуының атын біледі

А Бөлімі

4-тоқсан. Бөлім/ аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

«Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік» бөлімі бойынша жиынтық бағалау.

Бөлімше - Тұқым қуaлаушылық пен өзгергіштіктің эволюциядағы маңызы. Өзгергіштік пен қоршaған орта жағдайларына бейімделгіштік арасындағы өзара бaйланыс.

- Қолдан сұрыптау және оның селекция үшін маңызы. Қолдан сұрыптау түрлері.

- Мәдени өсімдіктер мен үй жaнуaрларының шығу ортaлықтары.

- Қaзақстан территориясында кездесетін егістік дaқылдар мен үй жануaрларының қолтұқымдары. Мaңызды белгілер.

Оқу мақсаттары 8.2.4.1 тұқым қуaлaушылық пен өзгергіштіктің эволюциядағы ролін дәйектеу

8.2.4.2 aғзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың мaңызын сипаттaу

8.2.4.3 мәдени өсімдіктер мен үй жaнуaрлaрының шығу тегінің орталықтарын оқып білу

8.2.4.4 мaңызды мәдени өсімдіктер іріктемелері мен үй жaнуaрлaры қолтұқымын сипaттaу

Білім aлушы

Бaғaлaу критерийі Tұқым қуaлaушылық пен өзгергіштік және эволциялық үдерістегі өзгергіштіктің ролін сипaттaйды

Селекция ұғымы бойынша жаңа іріктемелердің шығару әдістерін aнықтайды

Мәдени өсімдіктердің шығу тегінің ортaлықтaрына жaтатын өсімдік түрлерін анықтайды

Қазақстанның селекция жетістіктері бойынша ғалымдармен танысады

Қазіргі заманауи биотехнология мамандығы туралы түсінеді

Ойлaу дaғдылaрының деңгейі Қолдану, жоғары деңгей дағдылары.

Орындау уақыты 20 минут

Тапсырма

1. Сурет атаулары бойынша тұқым қуaлaушылық пен өзгергіштік және эволциялық үдерістегі өзгергіштіктің роліне сипаттама жазу

https://go.mail.ru/search_images?src=go&fr	Тұқым қуалаушылық _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________
https://go.mail.ru/search_images?src	Өзгергіштік _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________
https://yandex.kz/images/search?pos	Эволциялық үдерістегі өзгергіштіктің рөлі _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________ _______________________________________

1. Бос орынды толтырыңыз.

1. Ч.Дарвиннің пікірінше, эволцияның басты қозғаушы күші_______________.

2. ________________үй жанурларының жаңа қолтұқымдары мен өсімдіктердің жаңа іріктемелерін шығару әдістері туралы ғылым саласы.

3. – Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарын сәйкестендіріңіз

Орталық атауы мен географиялық орны	Түрлері
1.Тропикалық (Оңтүстік Азия) Үндістан, Қытай, Оңтүстік Қытай, Тропикалық Азия	А https://yandex.kz/images/search?pos
2. Шығыс Азия Орталық және Шығыс Қытай, Тайвань аралдары, Жапония, Корея	В https://yandex.kz/images/search?pos
3.Оңтүстік – Батыс Азия Кіші Азия, Иран, Ауғаныстан, Орта Азия, Кавказ, Солтүстік – Батыс Үндістан	С https://yandex.kz/images/search?pos
4.Абиссин Африка материгінің кішігірім аймағы	D https://yandex.kz/images/search?pos

4– Қазақстан селекциянер ғалымдарының жетістіктерінің шындық және жалған екендігін белгілеңіз.

№	Қазақстаның селекциянер ғалымдары	Ш	Ж
1	Өсімдіктер селекциясының дамытуға ҚР. ҰҒА – ның академигі В.П.Кузьмин
2	Өсімдіктердің құрғақшылыққа төзімділігін зерттеген Р.А.Оразалиев
3	Дәнді дақылдар селекциясын дамтыуға үлес қосқан Н.Л.Удольская
4	Үй жануарларының қолтұқымдарын зерттеуге үлес қосқан Ф.М.Мұхамедқалиев

5- Тест тапсырмасы

1. ___________биологиялық үдерістер мен тірі ағзаларды өнеркәсіп өндірісінде қолдану.

А) Гендік иненерия

Ә) Биотехнология

Б) Криоконсервация

Г) Эволция

Д) Селекция

Балл қою кестесі

Бaғaлaу критерийі	Тaпсырмa №	Дескриптор	Бaлл	Уaқыт
		Білім алушы
Tұқым қуaлaушылық пен өзгергіштік және эволюциялық үдерістегі өзгергіштіктің ролін сипaттaйды	1	Тұқым қуалаушылықты сипаттап жазады	2 2 2	6 мин
		Өзгергіштікті сипаттап жазады
		Эволциялық үдерістегі өзгергіштіктің ролін сипаттап жазады
Селекция ұғымы бойынша жаңа іріктемелердің шығару әдістерін анықтайды	2	Таиғи сұраптау туралы Ч.Дарвиннің эволциясын жазады	2 2	4 мин
		Селекция ұғымы бойынша жаңа іріктемелерді анықтайды
Мәдени өсімдіктердің шығу тегінің орталықтарын анықтайды	3	Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарынан шыққан өсімдіктерді сәйкестендіреді	1 1 1 1	2 мин
		Тропикалық орталыққа қандай өсімдік жататының сәйкестендіреді
		Шығыс Азия орталығына қандай өсімдік жататының сәйкестендіреді
		Оңтүстік – Батыс Азияға қандай өсімдік жататының сәйкестендіреді
		Абиссининге қандай өсімдік жататының сәйкестендіреді
Қазақстанның селекция жетістіктері бойынша ғалымдармен танысады	4	Қазақстанның селекциянер ғалымдарын ажыратады	1 1 1 1	2 мин
		Өсімдіктер селекциясының дамытуға үлес қосқан В.П.Кузьмин екендігін ажыратады
		Өсімдіктердің құрғақшылыққа төзімділігін зерттеген Р.А.Оразалиев екендігін ажыратады
		Дәнді дақылдар селекциясын дамтыуға үлес қосқан Н.Л.Удольская екендігін ажыратады
		Үй жануарларының қолтұқымдарын зерттеуге үлес қосқан Ф.М.Мұхамедқалиев екендігін ажыратады
Қазіргі заманауи биохетнология мамандығы туралы түсінеді	5	Қазіргі заманауи биохетнология мамандығы туралы түсінік қалыптастырады	1	1 мин
Жалпы балл саны			19	20 мин

«Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік» бөлімі бойыншa жиынтық бaғaлaудың

нәтижесіне қатысты aта-aнaлaрға aқпaрaт ұсынуғa aрнaлғaн рубрикa

Білім aлушының аты-жөні __________________________________________

Бaғалaу критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Ортaша	Жоғaры
Tұқым қуaлaушылық пен өзгергіштік және эволциялық үдерістегі өзгергіштіктің ролін сипaттaйды	Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік және эволциялық үдерістегі өзгергіштіктің ролін сипаттама беруде қинaлады.	Тұқымқуалау-шылық пен өзгергіштік ұғымдарына толық сипаттама беруде қателіктер жібереді.	Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік және эволциялық үдерістегі өзгергіштіктің ролін ұғымдарына толықтай сипаттама береді
Селекция ұғымы бойынша жаңа іріктемелердің шығару әдістерін анықтайды	Селекция ұғымы бойынша жаңа іріктемелердің шығару әдістерін анықтайуда қинaлaды.	Селекция ұғымы бойынша жаңа іріктемелердің шығару әдістерін анықтауда қателіктер жібереді	Селекция ұғымы бойынша жаңа іріктемелердің шығару әдістерін толық анықтайды
Мәдени өсімдіктердің шығу тегінің орталықтарын анықтайды	Мәдени өсімдіктердің шығу тегінің орталықтарын aнықтaудa қинaлaды	Мәдени өсімдіктердің шығу тегінің орталықтарын aнықтауда қателер жібереді	Мәдени өсімдіктердің шығу тегінің орталықтарын
Қазақстанның селекция жетістіктері бойынша ғалымдармен танысады	Қазақстанның селекция жетістіктері бойынша ғалымдарды жазуда қинaлады.	Қазақстанның селекция жетістіктері	Қазақстанның селекция жетістіктері бойынша ғалымдарды толық жaзaды.
Қазіргі заманауи биохетнология маамандығы туралы анықтайды	Қазіргі заманауи биохетнология маамандығы туралы aнықтaуда қинaлaды	Қазіргі зaмaнaуи биохетнология маамандығы туралы анықтауда қaтеліктер жібереді	Қазіргі заманауи биохетнология маамандығы

А Бөлімі

Бөлім/аралық тақырып бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

Биосфера, экожүйе, популяция және адам қызметінің қоршаған ортаға әсері

Бөлімше Экожүйелердің компоненттері. Су және құрлық экожүйелері.

Популяцияның құрылымының негізгі сипаттамалары және ерекшеліктері.

«Жыртқыш-жемтік» қарымқатынас түрі. Популяция санының өзгеруі.

Оқыту мақсаттары 8.3.1.1 экожүйелердің жалпы құрылымының сызбасын жасау

8.3.1.2 су және құрлық экожүйелерін салыстыру

8.3.1.3 популяцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық

ерекшеліктерін сипаттау

8.3.1.4 ағзалардың түрлі тірі қалу тәсілдерін зерттеу

Бағалау критерий Экожүйелердің компоненттерін біледі.

Су және құрлық экожүйелерін зерттейді.

Популияцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық

ерекшеліктерін анықтайды.

Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері және ағзалардың

тікелей жанама қарымқатынас түрлері қоршаған орта

жағдайларының өзгерістеріне ағзалардың бейімделуін сипаттап

түсіндіреді.

Ойлау дағдыларының деңгейі

Ойлау дағдыларының деңгейі: Қолдану, жоғары деңгей дағдылары Орындау уақыты 20 минут Тапсырма 1. Жер қабаттарын сәйкестендіріңіздер. 1 Атмосфера https://www.google.kz/ А) жердің сыртқы қатты қабаты 2 Литосфера https://www.google.kz/ В) ауа қабаты 3 Гидросфера https://www.google.kz/ С) өлі табиғат 4 Биоценоз https://www.google.kz/ Д) тірі табиғат 5 Абиотикалық факторлар https://www.google.kz/ Г) су қабаты 2. Су және құрлық экожүйелерінің шындық және жалған екенін анықтандар Су және құрлық экожүйесі Ш Ж Продуценттер қоректік тізбекте бірінеше қоректік деңгейде болады. Редуценттер тірі ағзалар бөлінділерімен немесе қалдықтарымен қоректенеді Консументтер продуценттер есебімен қоректенбейді Қоректік тізбек энергия берудің маңызды бөлігі 3. Популяцияның негізгі және құрылымдық қаситтеріне байланысты бос орынды толтырыңыз. 1. Популяцияны зерттейтін экологиялық бөлімі _____________ деп аталады. 2.___________ ________ популяциядағы жыныстық жағынан жетілген аталық және аналық арасындағы қатынас. 4. Суреттегі тірі ағзалардың өзара қарым – қатынас түрлерін жаз. https://www.google.kz/ ________________________________ https://www.google.kz/ _________________________________ https://www.google.kz/ _________________________________ Балл қою кестесі

Орындау уақыты

Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл Білім алушы Экожүйелердің компоненттерін біледі. 1 Қабаттардан атмосфера қабатын ажырата алады 1 Қабаттардан литосфера қабатын ажырата алады 1 Қабаттардан гидросфера қабатын ажырата алады 1 Факторлардан абиотикалық факторды ажырата алады 1 Факторлардан абиотикалық факторды ажырата алады 1 Су және құрлық экожүйелерін зерттейді. 2 Бірлестіктің анықтамасын біледі 1 Продуценттерді біледі 1 Редуценттерді біледі 1 Консументтерді біледі 1 Қоректік тізбекті біледі 1 Популияцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық ерекшеліктерін анықтайды. 3 Популяцияның негізгі қасиеттерін анықтайды 1 Популяцияның негізгі қасиеттерін анықтайды 1 Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері және ағзалардың тікелей жанама қарымқатынас түрлері қоршаған орта жағдайларының өзгерістеріне ағзалардың бейімделуін сипаттап түсіндіреді. 4 Суреттегі тірі ағзалардың өзара қарым – қатынас түрлерін жаза алады 1 Суреттегі тірі ағзалардың өзара қарым – қатынас түрлерін жаза алады 1 Суреттегі тірі ағзалардың өзара қарым – қатынас түрлерін жаза алады. 1 Жалпы балл саны 15 балл

2

«Биосфера, экожүйе және популяция, «Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі	Оқу жетістіктерінің деңгейі
	Төмен	Орташа			Жоғары
Экожүйелердің компоненттерін біледі.	Экожүйелердің компоненттерін атауда қиналады	Экожүйелердің компоненттерін атауда қателіктер жібереді.			Экожүйелердің компоненттерін біледі.
Су және құрлық экожүйелерін зерттейді.	Су және құрлық экожүйелерін зерттеуден қиналады	Су және құрлық экожүйелерін зерттеуден қателіктер жібереді			. Су және құрлық экожүйелерін зерттейді.
Популияцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық ерекшеліктерін анықтайды.	Популияцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық ерекшеліктерін анықтауда қиналады	Популияцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық ерекшеліктерін анықтауда қателер жібереді			Популияцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық ерекшеліктерін анықтайды
Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері және ағзалардың тікелей жанама қарымқатынас түрлері қоршаған орта жағдайларының өзгерістеріне ағзалардың бейімделуін сипаттап түсіндіреді.	Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері және ағзалардың тікелей жанама қарымқатынас түрлері қоршаған орта жағдайларының өзгерістеріне ағзалардың бейімделуін сипаттауда қиналады	Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері және ағзалардың тікелей жанама қарымқатынас түрлері қоршаған орта жағдайларының өзгерістеріне ағзалардың бейімделуін сипаттауда қателік жібереді			Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері және ағзалардың тікелей жанама қарымқатынас түрлері қоршаған орта жағдайларының өзгерістеріне ағзалардың бейімделуін сипаттап түсіндіреді.

ТОҚСАНДЫҚ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ

(8-СЫНЫП)

1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты

Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға бағытталған.

Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу мақсаттарына жету деңгейін тексереді.

2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар

Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған «Биология» пәнінен жаңартылған мазмұндағы оқу бағдарламасы

3. Күтілетін нәтижелер Білім алушы:

● Қоршаған әлемді тану және ондағы өзінің орнын сезіну үшін ғылыми ұғымдар мен терминдерді, заңдар мен заңдылықтарды пайдалана біледі, табиғаттағы процестердің себеп-салдарлық байланыстарын анықтай алады;

● Табиғи құбылыстар мен процестердің, заңдар мен заңдылықтардың болмысын және олардың түсініктемелерін ашу үшін тәжірибелік эксперименттік, зерттеушілік жұмыс жүргізе біледі;

● Әлемнің ғылыми көрінісі туралы өз көзқарасын кеңейту үшін, жағдайларды бағалау және белгілі шешім қабылдау үшін жаратылыстану-ғылыми білімнің ақпараттық-ұғымдық аясында түсінігі болады, оларды пайдалана біледі;

● Конструктивті шешім қабылдау үшін қоршаған ортадағы өзгерістердің өзара байланысын,адам әрекетінің экожүйеге тигізетін әсерін ажыратады, сондай-ақ табиғатты сақтау қажеттілігін дәлелдейді;

● Экологиялық, техногенді және ақпараттық факторлар мен адамгершілік нормаларды ескере отырып, қоршаған болмыспен өзара әрекеттесу үшін жаратылыстану-ғылыми білімін көрсетеді.

3. Ойлау дағдыларының деңгейі

Ойлау дағдыларының деңгейі	Сипаттама
	Ұсынылатын	Қосымша
Білу және түсіну	Нақты деректерді, терминдерді, әдістер мен тәсілдерді білу.
	Ақпаратты дұрыс еске түсіру, болжау немесе түсіндіру арқылы пәнді ұғатынын көрсете білу
	Дәлелдемелер мен мысалдар келтіре отырып алған біліммен бөлісу, түйінді ойды өз сөзімен айту.
Қолдану	Әртүрлі мәнмәтіндер мен жағдайларда алған білімдерін және ақпараттарды қолдану
	Модельдеу мен конструкциялау арқылы өз
Жоғары деңгей дағдылары	Зерттелетін үдерістің құрамдас бөліктерін талдау арқылы ақпарат немесе нәтижелер алу және оны түсіндіру
	Модель құру үшін алған білімдерін біртұтас біріктіру нақты үдерістерді сипаттайтын моделдерді түсіндіру; дереккөздерден шығатын ой-пікірлерді қалыптастыру
	Ақпараттар, тәсілдер, қорытындылар, нәтижелердің тиімділігі немесе анықтылығы туралы шешім шығару
	Қолайлы әдіс-тәсілдерді және стратегияларды таңдай білу
	Зерттеуді жоспарлау, жасау және нәтижені интерпретациялау

5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу

Тоқсан	Білу және түсіну	Қолдану	Жоғары деңгей
			дағдылары
I	30%	70%	0%
II	5%	75%	20%
III	30%	55%	15%
IV	10%	70%	20%
Барлығы	19%	68%	14%

6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі

Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер, плакаттар немесе карталарды) жауып қойыңыз.

Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқауды оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім алушыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз. Нұсқаулықпен таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.

Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар (спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.

Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып қоюды ұсыныңыз.

Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге тыйым салынады.

Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі хабарлап отырыңыз.

Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.

7. Модерация және балл қою

Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою кестесіне сәйкес тексеру қажет

1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы– 40 минут

Балл саны - 30

Тапсырма түрлері:

КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.

ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.

ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды

қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.

Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде

жауап береді.

Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және

шығармашылық дағдыларын көрсетеді.

Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар.

Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.

Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған

1 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы

Жиынтық бағалаудың тапсырмалары

Бөлім Жасушалық биология . Молекулалық биология .

Тірі ағзалардың көп түрлілігі. Қоректену

Жасуша – тірі ағзалардың құрылымдық негізгі өлшем бірлігі. Прокариот және эукариот жасушалардың құрылысы: ядроның болуы және орналасуы, жасуша қабырғасы, жасуша мембранасы, пластидтер, митохондрия, жасуша вакуолі, рибосомалар. Өсімдік ұлпаларының әртүрлілігі: түзуші, жабын, негізгі, өткізгіш, механикалық, бөліп шығарушы ұлпа. Жануар ұлпаларының әртүрлілігі: эпителий, дәнекер, бұлшықет, жүйке. Зертханалық жұмыс «Өсімдіктердің ұлпаларын жіктеу». Зертханалық жұмыс «Жануарлардың ұлпаларын жіктеу». Жасушаның құрамындағы органикалық заттар. Мономерлер мен полимерлер арасындағы айырмашылық. Көмірсулар – энергия көзі. Глюкоза, сахароза, гликоген, крахмал, жасұнық пен хитиннің маңызы және қызметтері. Липидтердің қасиеттері мен қызметі. Липидтердің әртүрлілігі: майлар, фосфолипидтер, балауыз. Нәруыздар, қасиеттері мен қызметтері. Зертханалық жұмыс «Өсімдіктер бөлімдеріндегі ерекшелік белгілерді анықтау. Балдырлар, мүктәрізділер, қырықжапырақтәрізділер, ашықтұқымдылар және жабықтұқымдылар. Саңырауқұлақтар патшалығы. Зең саңырауқұлағы: мукор, пеницилл. Біржасушалы саңырауқұлақтар – ашытқы. Көпжасушалы саңырауқұлақтар. Қалпақшалы саңырауқұлақтар. Жеуге жарамды және улы саңырауқұлақтар. Зертханалықжұмыс « Дара жарнақты және қосжарнақтылар өсімдіктер кластарының белгілерін зерттеу». Буынаяқтылар типі. Хордалылар типі. Сыртқы белгілеріне қарай салыстырмалы сипаттама.

Dемонстрация «Хордалы жануарлар мен буынаяқтылардың ерекшелік белгілерін анықтау» Жауынқұртының, сиырдың және адамның асқорыту жүйесінің құрылысы. Модельдеу«Адамның, сиырдың және жауынқұртының» асқорыту жүйесінің құрылысын салыстыру. Тістің құрылысы мен қызметі, сүттістердің тұрақты тістерге ауысуы. Тісгигиенасы. Адамның асқорыту жолдарының құрылысы.асқорыту бездері. Асқорыту мүшелерінің қызметі. Тамақтану гигиенасы. Асқорыту мүшелерінің жұқпалы аурулары және олардың алдын алу. Тағамнан уланудың алдын алу. Алғашқы жәрдем шаралары. Ішек құрт ауруларының алдын алу. Дәрумендер және олардың маңызы. Суда еритін және майда еритін дәрумендер. Дәрумендердің тәуліктік мөлшері. Авитаминоз, гиповитаминоз және гипервитаминоз.А авитаминоздағы ақшам соқыр, В₁ авитаминоздағы бери – бери ауруы, С авитаминоздағы қырқұлақ , Д авитаминоздағы мешел аурулары.

Зертханалық жұмыс «Тағамдық заттар құрамынан С дәруменді анықтау» Жұқпалы аурулар және олардың алдын алу: амебалық қантышқақ, фитофтороз, оба, күл, лейшмания, герпес

Оқу мақсаттары 8.4.2.2 Прокариот және эукариот жасушалардың құрылысын салыстыру

8.4.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын классификациялау

8.4.1.2 Көмірсулар мен липидтің құрылымы мен биологиялық қызметтерін сипаттау

8.4.1.3 Нәруыздардың биологиялық құрылымы мен қызметі

8.1.1.1. Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабық тұқымдылар мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттау

8.1.1.4 Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын ерекше белгілері бойынша тану

8.1.2.1 Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру

8.1.2.2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту ережелерін сипаттау

8.1.2.3 Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтау

1.2.5 Адам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипатта.

Ойлау дағдыларының деңгейі Білу және түсіну, қолдану , жоғары деңгей дағдылары

Тапсырмалар. 1. Кестедегі эукариотты және прокариотты жасушалардың ортақ органоидтарын белгілеп шығыңыз. Бірнеше дұрыс жауапты белгілеңіз.

Органоидтар	Прокариоттар	Эукариоттар

1. Цитоплазма

2. Рибосома

3. Пластид

4. Вакуоль

5. Жасуша қабықшасы

6. Митохондрия

7. Ядро

8. Гольджи аппараты

9. Жасуша мембранасы [3]

2.Мына суретке қарап, өсімдік ұлпасын көрсет

Жауабы:

1 2 3 4

Безді бұлшықет жүйке жабын

https://en.ppt-online.org/233331 https://en.ppt-online.org/256988 [1]

3.Жасушаның құрамындағы органикалық заттарын табу үшін тірек сызбаға қажетті сөздерді тауып жазыңыз.

Кілт сөздер: Көмірсу, тұз, май, нуклейнқышқыл, су, нәруыз. [2]

4. А) Адам қанында шамамен қанша (%) глюкоза бар.Бір дұрыс жауапты белгілеңіз.

А.) 1%

В.) 0,12%

С.) 0,5%

Д.) 0,10%

Е.) 5%

[1] С) Кестеге қарап ағзалардағы әртүрлі нәруызбен оның қызметін сәйкестендіріңіз.

Нәруыздар	Қызметі
1.Оссеин	В.Тасымалдау
2. Миозин	С. Механикалық
3.Гемоглобин	А .Жиырылғыш,

[3]

5.Суретке қарап, астында қажетті сөздерден жауапты құрастырып, жабық тұқымдылардың ерекшеліктерін сипаттаңыз

Қажетті сөздер: Гүлді өсімдіктер, жатын, даражарнақты, қосжарнақты, кез келген климатқа, вегетативті

http://www.myshared.ru/slide/1307595 [2]

6.Ашық тұқымды өсімдіктер ағаш және бұта түрінде кездеседі.Ашық тұқымдылардың жапырағы қылқанжапырақтыларға топтастырылады.

Пішіні қандай?

А.Таспа тәрізді

В.Қауырсын тәрізді

С.Ине тәрізді

Д.Дөңгелек тәрізді

Е.Доға тәрізді

[1]

7.Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым.

Дұрыс жауаптың астын сызыңыз .

Кілт сөздер: Вирусология, зоология, микология

[1]

8.Хордалылар типіне жататын жануарлар берілген. Осы типтегі құстар класына жалпы сипаттама беріңіз.

Кілт сөздер: Құстар, қозғалу мүшесі,қанаттары , қауырсын, тісі [2]

https://kk.wikipedia.org/wiki/Хордалылар

9.Көптеген буынаяқтылар қандай жолмен көбейеді? Дұрыс жауапты белгілеңіз.

А.Овогенез

В.Митоз

С.Бүршіктену

Д.Бөлшектену

Е.Партаногенез

[1]

1

1

0.Күйіс қайыратын ірі қара сиырдың асқорыту жүйесі қанша камерадан тұрады? Аттарын жазып көрсетіңіз.

3

2

1.

2.

3.

4.

5

4

.

6.

https://infourok.ru/prezentaciya-issledovanie-predzheludkov-krs-2422347.html

[2]

11.Жауынқұрттың топыраққа қандай пайдасы бар ?Дұрыс жауабын белгілеңіз.

А. Ашытады

В. Көгертеді

С. Құнарландырады

Д. Шірітеді

Е. Лайландырады

[1]

12. Суретте тістің сыртын қаптап түрған кіреуке көрсетілген. Кіреукенің 4 маңызын рет-ретімен сипаттап беріңіз.

1

2

3

4

Қолданатың сөздер: регенерация болмайды , жас балаларда жұқа болады, ағзадағы ең қатты ұлпа, қатты заттардан зақымдалады . https://www.startsmile.ru/news/169/59428/

[4]

13. Адамның ас қорыту жүйесіндегі бауырдың маңызды ролін түсіндіріп жазыңыз.

Кілт сөздерді қолданып жазыңыз: ірі без, өт, қорғаныштық, залалсыздандырады

[4]

14. Паразит құрттар жұқпас үшін қолданатын гигиеналық талаптар.

Бір жауабын жазыңыз

А) Мұздатқыштағы тамақты жеу

В) Жекебастың гигиенасын сақтау, тамақты қайнатып ішу

С) Ашық тұрған тамақты жеу

Д) Тұрып қалған тамақты жеу

Е) Ыстық жердегі тағамды жеу

[1]

15. A ) «Күн дәрумені» деп аталатын бұл дәрумен жетіспегенде ағза қандай ауруға ұшырайды?

[1]

Балл қою кестесі

№			Жауаптары	Балл	Қосымша ақпарат
1		1.Цитоплазма,митохондрия, рибосома, ядро, Гольджи аппараты		1 1 1	2 дұрыс жауап 1 балл
2		4.Жабын ұлпасы		1
3				1 1	2 дұрыс жауап 1 балл 4 дұрыс жауап 2 балл
4		А). 1.с.Механикалық 2.а.Жиырылғыш 3.в.Тасымалдау С)0,12%		1 1 1 1	Бір дұрыс жауап 1 балл
5		Гүлді өсімдіктер,тұқым бүршігі жатын ішінде жетіледі. Олар даражарнақты және қосжарнақты деп бөлінеді. Құрғақ жерге төзімді,кез келген климатқа бейімделген, вегетативті көбейе алады.		1 1	Бір дұрыс жауап 1 балл
6		Ине тәрізді		1
7		Микология		1
8		Құстар. Басты ерекшелігі қозғалу мүшесі,қанаттары болады.Денесі қауырсынмен жабылған, ауыз мүшесінде тісі болмайды		1 1	Кез келген мағыналас жауаптар қабылданады
9		Партеногенез		1
10		Асқазаны төрт камералы месқарын, жұмыршақ, қатпаршақ, ұлтабар		1 1	Бір дұрыс жауап 1 балл
11		Топырақты құнарландырады		1	Кез келген мағыналас жауаптар қабылданады, нақты мысалдар қабылданады
12		Ағзадағы ең қатты ұлпа,жас балаларда жұқа болады,қатты заттардан зақымдалады , регенарация болмайды.		1 1 1 1	Кез келген мағыналас жауаптар қабылданады, нақты мысалдар қабылданады
13		Бауыр ең ірі без,өт бөліп шығарады,қорғаныштық қызмет атқарады,қанның құрамындағы улы заттар залалсыздандырады		1 1 1 1	Кез келген мағыналас жауаптар қабылданады,нақты мысалдар қабылданады
14		В. Жеке бастың гигиенасын сақтау,тамақты қайнатып ішу		1
15		Д витамині, мешел ауруы		1	Кез келген 1 жауап қабылданады
Жалпы балл саны					30

В Бөлімі

Тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы - 40

Балл саны - 30

Тапсырма түрлері:

ДЖT- Дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.

ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар. ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.

Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.

Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.

Нұсқа: 13 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар.

Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.

«Биология» пәнінен 2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары

1. Ағзаның ішкі ортасын өзінің қасиеттерімен сәйкестендіріңдер.

Ағзаның ішкі ортасы	Мөлшері	Түсі	Қызметі
1.Ұлпа сұйықтығы	А. 1,5 л	В. Сарғыш түсті	Д. Жасушааралық сұйықтықты кері қанға қайтару
2. Лимфа	Б. 15-20 л	Г. Түссіз, мөлдір	Е. Делдал

Ұлпа сұйықтығы	Лимфа

[2]

2. Шындық жалған тапсырмалары. Дұрыс тұжырымға «+»белгісін қой

Қан жасушалары	Ш	Ж
Лейкоциттер қанның қызыл қызыл жасушалары
Қанның құрамы 55 % плазмадан тұрады

[1]

3. Суретте микроскоппен көрінген бақа мен адам қан жасушалары бейнеленген.

Адам қаны жасушалары Бақа қанының жасушалары

i67j0i8i30.wNWDjMJwkVk#imgrc=BuTJXmRYE0i5 https://www.google.kz/search?

(а) Берілген қан жасушаларында қандай айырмашылық бар.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [2]

(б) Қай қан жасушалары оттегіні көп тасымалдайды? Жауабыңызды түсіндіріңіз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

[2]

4. Лейкоциттердің түзілетін жері- ( Көп жауапты тест )

А. Бауырда-

Б. Сүйек кемігінде

В. Жүректе

Г. Айырша безде

Д.Лимфатүйіндерінде [2]

5. Иммунитет түрлері мен атқаратын қызметін сәйкестендіріңдер.

Жасушалық иммунитет	А. Антидене	В. Мечников И	Д. Нәруыз
Гуморальдық иммунитет	Б. Фагоцитоз	Г. Эрлих П	Е. Фагоциттер

Жауап:1............................................ 2........................................

[2]

6. Шындық жалған тапсырмасы. Дұрыс тұжырымға «қанатша» белгісін қойыңдар

Сипаттамасы	Ш	Ж
Фитофороз саңырауқұлақ тудыратын өсімдік ауруы
Ауру қоздырғыш қарапайым амеба

[1]

7. Паразит ағзалар арқылы жұғатын ауру түрлері туралы кестені толтырыңдар

Ауру түрлері	Қоздырғыштарымен жұғу жолдары
Дифтерия
Лейшманиоз
Герпес қоздырғышы

[3]

8. Шындық жалған тапсырмасы. Дұрыс тұжырымға «+» белгісін қой

Сипаттамасы	Ш	Ж
Эрритроциттердің бір-біріне жабысуы агглютинация
Заманауи медицинада қан құюда резус факторды ескермейді

[1]

9. Құс жүрегінің жарып көрсетілген сызбанұсқасында санмен белгілеп, жүрек бөліктері мен қантамырларының аттарын сәйкес әріппен берілген бөліммен сәйкестендіріңдер

1. Дене мүшелеріне

2. Өкпеге

3. Сол жақ құлақша

4. Сол жақ қарынша

5. Оң жақ қарынша

6. Оң жақ құлақша

https://www.google.kz/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjewMC_i-XeAhVEiywKHSDkBgoQjRx6BAgBEAU&url=https%3A%2F%2Fen.ppt-online.org%2F355288&psig=AOvVaw0MmO5cTJmtWL4Bkdi0fttb&ust=1542875939013975

А	Б	В	Г	Д	Е

1. Дене мүшелеріне

2. Өкпеге

3. Сол жақ құлақша

4. Сол жақ қарынша

5. Оң жақ қарынша

6. Оң жақ құлақша

7. Дене мүшелеріне

8. Өкпеге

9. Сол жақ құлақша

10. Сол жақ қарынша

11. Оң жақ қарынша

12. Оң жақ құлақша [3]

10. Суретке қараңыз

(а) Келтірілген суреттен қан тамырлар түрлерін сәйкестендіріңіз [3]

1.__________ А. Артерия

2.__________ Б. Вена

3.__________ В. Капилияр

(б) Жоғарыда келтірілген № 1 қан тамырларының қызметтерін сәйкестендіріңдер

А. Денеге жүректен шыққан қанды таратады.

Б. Денеден қанды жүрекке айдайтын тамыр

В. Зат алмасу мен газ алмасуды қамтамасыз ететін қан тамырлары

1.______________________

[3]

11. Қан тамырлармен қанның ағу жылдамдығын сәйкестендіріңіз

Қан тамырлар түрлері	Жылдамдығы	Орналасуы
Артерия	А. Баяу қозғалады	Г. Бұлшық ет арасында
Вена	Б. Жылдам қозғалады	Д. Теріге жақын

Артерия	Вена

[2]

12. Төменде берілген ұғымдарды кестенің дұрыс бағанына толтырыңдар

А. Ауа өкпеге бронхылар бойынша енеді. Б. Артерия қаны вена қанына айналады.

В. Гемоглобин көмірқышқыл газын береді

Г. Оттекті беріп, көмірқышқыл газына қанығады.

Д. Қан оттекпен қанығып, артерия қанына айналады.

Е. Вена қаны жүрекке, содан соң өкпе артаериясы арқылы кіші қан айналым шеңберіне өтеді

Өкпедегі газ алмасу	Ұлпадағы газ алмасу

[2]

13. Өкпедегі тіршілік сыйымдылығын ................................................... өлшейді.

(б) Берілген суретті сипаттаңыз

https://www.google.kz/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjBju77suLeAhXMh6YKHXS_ArAQjRx6BAgBEAU&url=https%3A%2F%2Fen.ppt-online.org%2F131831&psig=AOvVaw0pJtgDvnQkAsljlU4A2CvG&ust=1542783547476237

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [4]

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21Балл қою кестесі

Сұрақ	Жауап	Балл	Қосымша ақпарат
1	Б, Г, Е А, В, Д	1 1	3 дұрыс жауапқа 1 ұпай
2	Ж (жалған) Ш (шындық)	1
3	(а) (б)	4	Мағыналас дұрыс жауаптар қабылданады
4	Г, Д	2
5	Б, В, Е А, Г, Д	2	3 дұрыс жауапқа 1 ұпай
6	Ш (шындық)	1
7	Ауру түрлері Қоздырғыштары мен жұғу жолдары Дифтерия Таяқша тәрізді бактериясы, ауа тамшылары арқылы Лейшманиоз Талшық тәрізді қарапайымдар, жәндіктердің шағуы арқылы Герпес қоздырғышы Герпес вирусы, ауа тамшылары арқылы	3	Мағыналас дұрыс жауаптар қабылданады
8	Ш (шындық) Ж (жалған)	1
9	Дене мүшелеріне Өкпеге Сол жақ құлақша Сол жақ қарынша Оң жақ қарынша Оң жақ құлақша	3	Әрбір 2 дұрыс жауапқа 1 ұпай
10	(а) 1. В 2. Б 3. А (б) 1- В	3
11	1-Б, Г. 2- А,Д	2	2 дұрыс жауапқа 1 ұпай
12	Өкпедегі газ алмасу –А,В,Д Ұлпадағы газ алмасу – Б,Г,Е	2	3 дұрыс жауапқа 1 ұпай
13	(а) Спирометр (б)	4	Ұқсас жауап қабылданады
Жалпы балл		30

В Бөлімі

Тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

22

3-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу

Ұзақтығы– 40 минут Балл саны - 30

Тапсырма түрлері:

КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.

ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.

ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.

23Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.

Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.

Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.

Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар.

Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.

«Биология» пәнінен 3-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары

1. Суретте берілген зәрдің уақытша сақталатын мүшесі қай әріппен көрсетілгенін белгілеңіз.

[1]

2. Суретте берілген бүйректің ми қабаты қай әріппен көрсетілгенін белгілеңіз.

[1]

3. Терінің құрылысы мен бөліп шығарудағы маңызы және тері ауруларының алдын алу шараларының шындық және жалған екенін анықтаңыз.

Терінің құрылысы мен бөліп шығарудағы маңызы және тері ауруларының алдын алу шараларының шындық және жалған екенін анықтаңыз.	Ш	Ж
Тері негізгі үш қабаттар тұрады.
Зат алмасу артқанда, қарқынды дене жүктемесі кезінде тер аз бөлінеді.
Тыныс алудың 5% тері арқылы жүзеге асырылады.
Тері зақымданған кезде антисептикалық заттармен өңдеуге болмайды.
Терінің кең таралған саңырауқұлақ тудыратын ауруларының бірі - теміреткі
Қышыма қотыр ауруын қышыма қотыр кенесі тудырады.

[3]

4. Тірек-қимыл жүйесінің қызметі.

1. Қимыл-қозғалысты қаматасыз етеді

2. Зат алмасуды қамтамасыз етеді

3. Денені сыртқы әсерден қорғайды

4. Заттарды тасымалдайды

[1]

5. Сүйектің химиялық құрамына тән қасиеттердің шындық немесе жалған екенін белгілеңіз

(а)

Дұрыс нұсқаны белгілеңіз шындық (Ш) немесе жалған (Ж)	Ш	Ж
Бейорганикалық заттар сүйекке беріктік , қаттылық қасиет береді	Ш	Ж
Жас өскен сайын сүйек құрамында органикалық заттардың мөлшері көбейеді	Ш	Ж

[2]

2. Берілген суреттен сүйектің құрылысын анықтаңыз.

1. 1-тығыз заты, 2- сүйек қабығы, 3-кемік заты, 4-сары кемігі

2. 1-сүйек қабығы, 2-тығыз заты, 3-кемік заты, 4-сары кемігі

3. 1-сүйек қабығы, 2-тығыз заты, 3- сары кемігі, 4- кемік заты

https://www.google.kz/search?q

[2]

6. Сүйектің байланыс түрлері, буын типтері және олардың қызметтері арасындағы байланысты анықтап, бос орынға тиісті сөзді жазыңыз.

1. Бас сүйектері мен жамбас сүйектерінің байланысуы _________________тип.

2. Төс сүйегі, омыртқааралық дискілері және шат сүйегінің аралығында кездесетін

буындар_______________ . [2]

7. Суретте көлденең жолақты бұлшықет ұлпасын анықтаңыз және қызметін сипаттаңыз.

А В С

Көлденең жолақты бұлшықеттің қызметі _________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

[2]

8. Белсенді қимылдың жетіспеушілігінен туындайтын ауру.

1. Артрит

2. Гиподинамия

3. Анемия

4. Артроз [1]

9. Жалпақтабандылықтың себебін нықтаңыз.

а. Дененің өсуінің сәйкес келмеуі

b. Тар, қысып тұратын немесе үлкен аяқкиім кию

c. Бұлшық еттердің әлсіреуі

d. Сүйектердің беріктігінің сәйкес келмеуі [1]

10. S – тәрізді омыртқа жотасының маңызын сипаттаңыз.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________ [2]

11. Суретте берілген сезім мүшелерінің құрылысын жазыңыз.

(а)

А В

А_______________________________________________________________________________________

В_______________________________________________________________________________________ [2]

(b) Көру және есту рецепторларының құрылымы мен қызметтеріне байланысты бос орынды толтырыңыз.

1. Ақ пен қара түсті ажырататын рецептор ................................................................ деп аталады.

2. Ішкі құлақтағы ұлу денеде орналасқан кірпікшелі жасушалар ..................................................... деп аталады. [2]

12. Инсулин гормонын бөлетін без қай санмен белгіленген?

1. 5

2. 6

3. 7

4. 8

[1]

13. Бездер мен олардың негізгі белгілерін сәйкестендіріңіз.

(a)

А. Сыртқы секрециялық бездер	1. Бөліп шығарушы өзегі болады
	2. Бөліп шығару өзегі болмайды
В. Ішкі секрециялық бездер	3.Тікелей қанға бөлінеді
	4.Мүшелердің жұмысына өзгеріс келтірмейді

1. А-4, 1; В-2,3

2. А-1,4 ; В-2, 3

3. А-2,3; В-1,4

[2]

(b) Жас балаларда йодтың жетіспеушілігінен болатын ауру.

1. Акромегалия

2. Кретинизм

3. Микседема

4. Ергежейлік

[1]

13. Тері қызметінің ағза үшін маңызын түсіндіріңіз

1)______________________________________________________________________

2)______________________________________________________________________

3)_____________________________________________________________________ [2]

13. Жылу реттеудегі терінің рөліне қатысты тұжырымдардың жалған және шындық екенін белгілеңіз.

Жылу реттеудегі терінің рөліне қатысты тұжырымдардың жалған және шындық екенін белгілеңіз.	Ш	Ж
Дене температурасының тұрақты сақталуын жылу реттеу дейміз
Жоғары температурада дене температурасын тұрақты сақтау үшін терідегі капилярлар тартылады
Барлық адамдар үшін қолайлы температура +250 - 290
Ағзадан тері арқылы 80% жылу бөлінеді.

24

25Балл қою кестесі

№	Жауаптары	Балл	Қосымша ақпарат
1	С	1
2	С	1
3	Тері негізгі үш қабаттар тұрады Ш Зат алмасу артқанда, қарқынды дене жүктемесі кезінде тер аз бөлінеді Ж Тыныс алудың 5% тері арқылы жүзеге асырылады Ш Тері зақымданған кезде антисептикалық заттармен өңдеуге болмайды Ж Терінің кең таралған саңырауқұлақ тудыратын ауруларының бірі – теміреткі Ш Қышыма қотыр ауруын қышыма қотыр кенесі тудырады Ж	3	Шындық, жалғанды анықтағаны үшін әр 2 дұрыс жауап үшін 1 балл беріледі
4	А	1
5	(а) Бейорганикалық заттар сүйекке беріктік , қаттылық қасиет береді Ш Жас өскен сайын сүйек құрамында органикалық заттардың мөлшері көбейеді Ж (b) b	2 2	Әр дұрыс жауап үшін 1 балл Құрылысын анықтап, дұрыс жауап үшін 2 балл
6	Қозғалмай байланысу Жартылай буындар	2	Әр дұрыс жауап үшін 1 балл
7	А Қаңқаны қозғалысқа келтіреді.	2	Әр дұрыс жауапқа 1 балл беріледі.
8	b	1
9	b	1
10	Омыртқа жотасы S-пішінді 4 иілім бар, екеуі алға, екеуі артқа иілген. Тік жүктемені азайтады. Жүрген кезде «амортизатор» сияқты әсер етеді.	2	Кез-келген дұрыс екі жауап үшін 2 балл
11	(а) А. Көз бұршағы В. Дыбыс сүйекшелері немесе ортаңғы құлақ (b) 1. Таяқшалар 2. Есту рецепторлары	2 2	Әр дұрыс жауап үшін 1 балл Әр дұрыс жауап үшін 1 балл
12	b	1
13	(а) b (b) b	2 1	Әр дұрыс 2 жауап үшін 1 балл Дұрыс жауап үшін 1 балл.
14	1.Термморецепторлар/ қоршаған орта температурасының өзгеруіне жауап береді/ ыстықты сезеді. 2. Термморецепторлар/ қоршаған орта температурасының өзгеруіне жауап береді/ суықты сезеді. 3.Механорецепторлар/жанасудан пайда болған сезінуді қабылдайды/ ауырсынуды сезеді.	2	Кез-келген 2 дұрыс жауап қабылданады.
15	1.Дене температурасының тұрақты сақталуын жылу реттеу дейміз Ш 2.Жоғары температурада дене температурасын тұрақты сақтау үшін терідегі капилярлар тартылады Ж 3. барлық адамдар үшін қолайлы температура +250-290 Ж 4. Ағзадан тері арқылы 80% жылу бөлінеді Ш	2	Әр дұрыс 2 жауап үшін 1 балл
Жалпы балл		30

В бөлім

4- тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары.

Ұзақтығы– 40 минут

Балл саны - 30

Тапсырма түрлері:

КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.

ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.

ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.

26Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.

Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.

Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.

Нұсқа: 12 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар.

Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.

Биология» пәнінен 4-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары

1.Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен мейоздың биологиялық маңызы мысалдарының дұрыс жауабын анықтаңыз.

1. Біржасушалы, көпжасушалы эукариоттардың барлық дене жасушалары ... жолымен бөлінеді.

2.Жыныс жасушалары гаметалар түзілетін жол ...

Кілт сөздер: митоз, мейоз, амитоз [1]

2.Санмен берілген жануарлардың көбею жолын әріппен берілген ағзалармен сәйкестендіріңіз және көбею түрін анықтап кестеден дұрыс жауапты табыңыз. [2]

Көбею түрі			Ағзалар
1.Бөліну			А. Кейбір ішекқуыстылар,бауыраяқты ұлулар
2.Бөлшектену (стробиляция)			Б. Ішекқуыстылар, губкалар
3.Бүршіктену			В. Полиптер, кейбір жалпақ құрттар,теңіз жұлдыздары,кейбір буылтық құрттар
4.Партеногенез			Г.Биттердің жазғы дернәсілдері,дафния,аралардың аталықтары
5.Өздігінен ұрықтану			Д.Қосжынысты (гермофродитті ) ағзаларда
6.Айқаспалы ұрықтану			Ж. Амеба,жасыл эвглена, хлорелла,хламидомонада
	№	Нұсқа		Жауап
	І	1Ж , 2В, 3Б, 4Г,5Д, 6А
	ІІ	1Б , 2В, 3Г, 4А, 5Д, 6Ж
	ІІІ	1В ,2Г, 3Ж, 4Д , 5А, 6 З

3. Суретте қырықжапырақ тәрізділердің, ашықтұқымдылардың , жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі бейнеленген олардың ұрықтануының ерекшеліктерін жазыңыз. [3]

Қырықжапырақ тәрізділер		Ашық тұқымдылар	Жабықтұқымдылар

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4.Суретте ұрықтың әр ұрық жапырақшасына тиісті ұлпаларды сан белгісі арқылы сәйкестендіріңіз[3]

№	Ұрық жапырақшалары	Ұлпалар
1	Эктодерма	Ә А
2	Мезодерма	В Б
3	Энтодерма	Ғ Г

5.Төменде қунақтар тобы табиғи сұрыпталудың нәтижесінде өзгеріске ұшыраған, сұрыпталудың қандай әдісі жүрген деп ойлайсыз? [4]

Cурет бойынша өз ойыңызды түйіндеп жазыңыз.

________________________________________________________________________________________________________________________­­­­­­_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Маңызды кейбір мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу орталықтарын түрлі-түсті сызықтармен байланыстыра отырып, дұрыс жауапты кестеге орналастырыңыз. [2]

Тропикалық

(Оңтүстік Азия)

Шығыс Азия

Оңтүстік Батыс Азия

Жерорта теңізі

Орталық Америка

Анды (Оңтүстік Америка)

Абиссин

А.	Т ропикалық (Оңтүстік Азия)			І
Б	Шығыс Азия			ІІ
В	О ңтүстік -Батыс Азия			ІІІ
Г	Жерорта теңізі				ІҮ
Д	А биссин		Ү
Ж	Орталық Америка			ҮІ
З	Оңтүстік Америка			ҮІІ

Жауап кестесі	І	ІІ	ІІІ	ІҮ	Ү	ҮІ	ҮІІ

7. Өлі табиғат құрамбөліктері мен продуценттер, консументтер арасындағы байланысты түсіндіріп жазып беріңіз. [3]

Продуценттер	1-консументтер	2-консументтер	3-консументтер

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8.Тапсырмадағы бір жалған анықтаманы табыңыз. (Дұрыс жауапты құс тұмсық белгісі арқылы белгілеңіз) [2]

№	Анықтама	Жауап
1	Популяция –түрдің тіршілік етуінің едәуір аз құрылымдық бірлігі
2	Популяция тығыздығы-бірнеше аумақта бірнеше дара орналасатынын көрсетеді.
3	Популяция генофонды- популяциядағы даралар ие барлық геннің , түр өзгерістерінің жиынтығы
4	Популяцияның тірі қалу стратегиясы- әртүрлі жағдайда түрлер түрлі жолмен тірі қалуға ұмтылу жолы.

9. Популяцияның «К- және r- тірі қалу стратегиясы» төменде берілген, түрлердің өзін-өзі сақтауының қарама-қарсы екі тәсілі туралы ойыңызды жазыңыз. [3]

Өсімдік пен жануарға тән қасиеттері	К-стратегия	r- стратегия
Өнімділік	Төмен	Жоғары
Өсімталдық	Төмен	Жоғары
Тіршілік ету ұзақтығы	Ұзақ	Қысқа
Ұрпақ сапасы	Жоғары	Төмен
Жыныстық жетілу	Кеш жыныстық жетілу	Ерте жыныстық жетілу
Тән ағзалар	Пілдер,теңіз сүтқоректілері, мысық тұқымдасына жататын ірі жыртқыштар т.б.	Тышқантәрізді кемірушілер, жән-діктердің көптеген түрлері (бүргелер, көкқасқа шегірт-келер,тарақандар)т.б.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Суретте екі ағзаның өзара қарым-қатынасының қай түрі бейнеленгенін сипаттап беріңіз.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

11.Дүниежүзілік тұқым банкінде сақталған ең құнды тұқым қоры тіршілікті сақтап қалуға септігін тигізе ме? Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану үшін не істеу керек? (Мысалдар келтіріп дәлелдеңіз) [3]

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12.Дүниежүзілік қауымдастықтың назарын өзіне аударып отырған экологиялық проблемалардың тепе-теңдігінің бұзылу себебі неде және оны шешудің жолын түсіндіріп беріңіз. (Ойыңызды тұжырымдап жазыңыз) [2] ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50Балл қою кестесі

Тапсырма №	Жауап	Балл	Қосымша ақпарат
1	Сипаттама Митоз Мейоз 1.Біржасушалы, көпжасушалы эукарио-ттардың барлық дене жасушалары бөлінеді. + 2.Түзілген жас жасушалардың хромосома саны өзгермей,аналық хромосома санымен бірдей болады. + 3.Жыныс жасушалары гаметалар түзілетін жол + 4.Аналық жұмыртқа жасушасы мен ата-лық спермотозоидтың қосылуы жүреді +	1	2-дұрыс жауап 1 балдан
2	І. 1Ж , 2В, 3Б, 4Г,5Д, 6А	1 1	3-дұрыс жауап 1 балдан
3	Мейоздың нәтижесінде қырықжапырақтарды споралар дамиды, Ашықтұқымдыларда-жыныс жасушалары түзілгенге дейін аталық бүр мен аналық бүрде спорогенез процесі жүреді. Жабықтұқымдылардың аталық гаметалары –тозаңқапта, аналық гаметалары-түйінде дамиды. ttps://www.google.kz/search?q=жабық+тұқымды+өсімдіктердің+көбею	1 1 1	ӨӨсімдіктердің тіршілік циклінің біреуінің ерекшелігін жазғаны үшін 1 балл. Толығымен жазса 3 балл
4	Ұрық жапырақ-шалары Ұлпалар Эктодерма Энтодерма Мезодерма	1 1 1	Ұрықтың әр ұрық жапырақшасына тиісті ұлпалардың 2-ін дұрыс сәйкес-тендіргені үшін 1 балл. Барлығына дұрыс жауап берсе 3 балл
5	Қунақтардың ата-аналарына ұқсау қабілеті сақталған. Олар қоршаған ортаның әртүрлі әсерінен біршама өзгеріске ұшыраған. Сұрыптау нәтижесінде түрлердің қоршаған ортаға жақсы бейімделгені ғана сақталады.Табиғи сұрыпталу жүреді. https://www.google.kz/search?q=роль+наследственной+изменчивости+в+эволюции	1 1 1 1	Жауаптың басқаша мысалдары болуы мүмкін
6	Маңызды кейбір мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу орталықтарын табады естеріне түсіріп, білімдерін нақтылайды. І ІІ ІІІ ІҮ Ү ҮІ ҮІІ Ж Г В З Д А Б https://www.google.kz/search?q=түйе+жылқы+,қой ttps://www.google.kz/search?q=лама https://www.google.kz/search?q=альпака	1 1
7	Продуценттер қоректік тізбекте бірінші (трофикалық) деңгейде, консументтер продуценттер есебінен қоректенеді, оларға шөпқоректі жануарлар жатады. Екінші реттік консументтерге шөпқоректі жануарлармен қоректенетін жыртқыштар жатады. Үшінші реттік консументтерге жыртқыштармен қоректенетін жыртқыштар жатады. https://www.google.kz/ search?q=саранча https://www.google.kz/ search?q=мышь ttps://www.google.kz/search?q=ящерица&source https://www.google.kz/search?q=природа+фото https://www.google.kz/search?q=орел https://www.google.kz/search?q=змея&source	1 1 1	Продуценттермен 1 реттік консумент-терге сипат-тама берсе 1 балл. Толық жауап берілсе 3 балл.
8	Популяция тығыздығы-бірнеше аумақта бірнеше дара орналасатынын көрсетеді.	1 1	Анықтаманың ішінде жалған жауапты табады.
9	«К- және r- тірі қалу стратегиясы» r-стратегия түрге көптеген жағымсыз факторлар , көптеген жыртқыштар ,паразиттер,жоғары бәсекелестік, қолайсыз табиғат жағдайлары әсер еткенде байқалады. К-стратегия ұрпақтарын қамқорлық танытады,өсімталдық төмендейді,ұрпақ сапасы жоғарылайды, тіршілік ету ұзақтығы артады.	1 1 1	Мағынасы бойынша ұқсас кез-келген жауаптар қабылданады
10	Симбиозды бірлесіп тіршілік етіп жатқан екі ағза да немесе олардың біреуі ғана екіншісінен пайда көреді.	1 1	Мағынасы бойынша ұқсас кез-келген жауаптар қабылданады.
11	Дүниежүзілік тұқым банкінде сақталған ең құнды тұқым қоры 2008 жылы Шпицберг аралында (Норвегия)құрылған, Ресейде Санкт-Петербургте Н.И.Вавилов атындағы Өсімдік шаруашылығы бар ҒЗИ- орналасқан.	1 1	Мағынасы бойынша ұқсас кез-келген жауаптар қабылданады
12	Қазақстандағы экологиялық апатты аймақтарға сипаттама береді.	1 1	Мағынасы бойынша ұқсас кез-келген жауаптар қабылданады
	Жалпы балл	30

Мазмұны

1-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырымалар

Бөлім: Жасушалық биология. Молекулалық биология. ___________ 4 Бөлім: Тірі ағзалардың көптүрлілігі.___________________________ 9 Бөлім: Қоректену___________________________________________ 13

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар

Бөлім: Заттардың тасымалдануы.______________________________ 17 Бөлім:Тыныс алу____________________________________________ 22

3-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар

Бөлім: Бөліп шығару_________________________________________ 26 Бөлім:Қозғалыс (Биофизика) _________________________________ 30 Бөлім:Координация және реттелу______________________________ 34

4-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар

Бөлім: Көбею. Өсу және даму_________________________________ 38 Бөлім: Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік_____________________ 43 Бөлім:Биосфера және экожүйе. Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері. 48

1 тоқсан бойынша тоқсандық жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар_______________________________________________ 64

2 тоқсан бойынша тоқсандық жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар_______________________________________________ 73

3 тоқсан бойынша тоқсандық жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар_______________________________________________ 80

4 тоқсан бойынша тоқсандық жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар_______________________________________________________ 87

11