Биология пәні бойынша мектептік,аудандық олимпиадаларды ұйымдастыру мен өткізуге арналған әдістемелік нұсқау

Мазмұны

1. Кіріспе------------------------------------------------- 6-7

2. Биология пәні бойынша

Олимпиадаға қойылатын талаптар мен

тапсырмалар ----------------------------------------- 8-68

3. Қолданылған әдебиеттер тізімі ------------------ 69

Кіріспе

Олимпиадаға дайындаудың қазіргі кезде қазақ тілінде құрастырылған әдебиеттер немесе мұғалімдерге арналған нұсқаулар жоқтын қасы. Нұсқаулардың болғанның өзінде орыс тілінде жазылған немесе кез келген мұғалімнің қолына түсе бермейтін тапшы әдебиет екені белгілі. Егер де олимпиадаға дайындайтын курстар мен әдістемелік-нұсқаулар арқылы пән мұғалімдері тәжірибе алмасып отырса, мұғалім шығармашылық ізденіс жолында жүрсе, мұғалім олимпиадаға дайындықтың дұрыс жолын таңдап алып , оңтайлы нәтижелерге қол жеткізер еді.

Бұл құрал жалпы білім беру мектебіндегі 6-11- сынып оқушыларының биология пәні бойынша мамандық таңдау жолында дұрыс бағдар беру, жаратылыстану пәндерге байланысты оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға, оқушылардың бойына ғылыми және ғылыми- көпшілік әдебиеттермен жұмыс істей білу қабілетін дамытуға, «Жалпы білім беретін пәндерден оқушылардың Республикалық олимпиадасы жөніндегі ережелерге» сәйкес жыл сайын өтілетін республикалық пәндік олимпиадалардың барлық деңгейлерін дайындау және өткізу жұмыстары білімді оқушыларды тәрбиелеу мақсатында негізделеді.Облысымыздың шалғай аймақтарындағы балалардың білімін кеңейтуге және тереңдетуге арналған. Пәннің құндылығын , байлығын , әрі жас ұрпақтың саналы өмірінің биік парасаттылық рухын көтеріп дамытуға ықпалы көзделіп отыр.Сондықтан биолгия пәнінің міндеттерді көрсетілген тапсырмалардыанықтайды:

• Пәнді оқытуға оқушылардың жауапкершілігі мен қызығушылығын арттыруға;

• Аталған пәндер бойынша дарынды оқушыларды анықтап, олардың білімі мен білгірлігін одан әрі дамытуға;

• Пән оқушыларының білім беру дәрежесі мен әдістемелік шеберлігін , жауапкершілігін жетілдіру болып саналады.

І. Мақсаты:. Мектеп бағдарламасының біліміне сүйене отырып, биология пәнін тереңдете оқытып, олимпиадаға дайындау.

IІ. Міндеттері:

1. Оқушыларға олимпиадаға дайындық кезінде биология пәні бойынша терең білім беру;

2. Оқушыларды биологиялық ізденісте болуға, өз бетімен жұмыс істеуге жағдай жасау;

3. Өсімдіктану бойынша курсты тереңдету;

ІІІ. Бағдарлама объектісі:

Бағдарлама олимпиадаға дайындалатын оқушыларға арналған

ІV. Күтілетін нәтиже: Іздемпаз, білімге құштар, терең және тиянақты білім алған оқушы шығару.

V. Кімдерге арналған: Оқушылар мен ұстаздарға көмекші құралОқушылардың дайындық деңгейлеріне қойылатын талаптар:

Оқушылар нені істей алу керек:

• жарық микроскобы мен ылғалды препараттарымен жұмыс істеу;

• жасушаның бөліктерін танып оны суреттен көрсете алу;

• микроскопттық қарапайым зерттеулерге препарат дайындай алу;

• қызықтыратын тақырыптар бойынша реферат немесе баяндама жасай алу;

• қазіргі таңдағы әртүрлі биологиялық кітаптармен жұмыс істеу алу;

Методикалық нұсқаулар:

• жарық микроскоптарын пайдалану,

• интерактивті тақтаны сабақтарда пайдалану,

• ұлпа түрлерін көрсетуге арналған ылғалды препараттарды дайындау;

• қосымша әдебиеттерден ақпарат жинау;

6 сынып

I тур

45 минут

Практикалык тур:

1.Берілген суретке қарап мүшелерді анықтап,қызметтеріне түсініктеме жаз.(10 ұпай)

1 -шашақ тамыр

2-түбіртек(қысқарған сабағы)

3-сыртқы кебу қабыршақтар

4-ішкі шырынды жапырақтары

5-төбе,қолтық бүршіктері

2. Суретке қарап бунакденелілердің аяқтары қандай қызмет атқаратының анықтап кестеге толтырып жаз.(10 ұпай)

Жүгіру	Жүзу	Секіру	Қазу
1	2	3	4

3.Жасуша органоидтерінаңықтап жаз:

1 -цитоплазма

2-вакуоль

3-ядро

4-пластидтер

5-қабықша
4. Берілген сөйлемдер сабақтың қай қабатына тән екендігін анықтап, тұсындағы санын дәл келетін қабаттың астындағы бағанына жазындар.(10 ұпай)

қабық	камбий	сүрек	өзек
5,7	1,6	4,2	3,8

1. Сабақты жуандатып өсіреді.

2. Жылдық шеңбер сақина түзеді.

3. Органикалық заттар қорға жиналады.

4. Су мен минералды заттар қозғалады.

5. Тін талшықтары орналасқан.

6. Қабық пен сүректің арасында орналасады.

7. Жасымықша қай қабатта орналасады.

8. Органикалық заттар өткізеді

5. Тізімдегі өсімдіктердің қайсысы қай гүл шоғырына жататын рет санын сәйкес топ тұсына жазу арқылы белгіле(10 ұпай)

І	Шашақ	7,10,3
ІІ	Жай шатыр	6,9
ІІІ	Шоғырбас	8
IV	Себет	1.2
V	Күрделі масақ	4.5

Керекті сөздер:1.Бақбақ;2. Күнбағыс; 3.Қараған; 4.Бидай; 5.Қарабидай; 6.Пияз; 7.Мойыл; 8.Беде; 9.Нуырызшешек; 10. Мия.

6-сынып

ІІ тур

Теориялық тур

1.Жасуша шырыны болады?

А)цитоплазмада В) ядрода С) митохондрияда D)вакуольде

2. Тек өсімдіктер жасушасына ғана тән денешік?

А) рибосома В) пластид С) ядрошық D) плазма

3. Жасушаның көбеюіне қатысады?

А) цитоплазма В) ядро С) вакуоль D) митохондрия

4. Шығу тегі, құрылысы, атқаратын қызметі ұқсас жасушалар тобы:

А) организм В) мүше С) жасушалар тобы D) ұлпа

5. Жасушалары үнемі бөлінуге қаблетті және өсімдіктің өсуін қамтамасыз ететін ұлпа:

А) жабын В) тінек С) түзуші D) негізгі

6. Өзіне тән құрылысы бар, белгілі бір қызмет атқаруға бейімделген ағзаның бір бөлігі:

А) жасуша В) ұлпа С) организм D) мүше

7.Негізгі тамыр жақсы жетілген тамыр жүйесі:

А) негізгі В) кіндік С) жанама D) шашақ

8. Кіндік тамыр жүйесі тән өсімдіктер:

А) бидай, үрмебұршақ, асқабақ В) үрмебұршақ, асқабақ, қауынС) пияз, күріш, беде D) жүгері беде пияз

9. Жасушалары бөлінбей, ұзынынан созылып ұзаратын тамыр бөлімі:

А) бөліну аймағы В)сору аймағы С) тамыр оймақшасы D) өсу аймағы

10. Сабақтың едауір бөлігін алып жататын камбийден кейін орналасқан қабат:

А) қабық В) өзек С) тін D) сүрек

11. Түйнек арқылы көбейеді:

А) бүлдірген В) қарағайС) картоп D) құлпынай

12. Алма мен терек жапырағының жүйкеленуі:

А) қауырсын тәрізді торлы В) доғалы С) параллель D) саусақсалалы

13. Өсімдіктердің жаңа іріктемесін алуда қолданылатын көбейту тәсілі:

А) телу В) өркен арқылы С) қалемше арқылы D) тамырсабақ арқылы

14. Бірнеше жыл тыныштық күйде болатын бүршік:

А) төбе В) бүйірС) бұйыққан D) қосалқы

15.Өсімдіктің кез келген мүшесінің әр жерінен дамитын бүршік:

А) қосалқы В) төбе С) бұйыққан D) бүйір

16. Сабақтың жапырақ өсетін жері:

А) буынаралық В) буын С) сағақ D) қынап

17. Қысқарған өркенде не қысқа болады?

А) буын В)қойнауы С) бүршіктері D)буынаралығы

18.Өркеннің ең ұшында орналасқан бүршік:

А) бүйірВ) төбе С) қосалқы D) қойнау

19. Қабық пен сүректің аралығында орналасқан сабақ қабаты:

А) камбий В) тоз С) тін D) өзек

20. Жапырақ сабаққа қалай бекінеді?

А) бүршік арқылы В) тамыр арқылы С) сағақ арқылы D) өркен арқылы

21. Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты:

А) өң В) тін С) өзек D) тоз

22. Өркен дегеніміз-

А) түрі өзгерген сабақ В) жапырағы және бүршігі бар сабақ

С) гүлі бар сабақ D) жапырағы бар сабақ

23. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

24. Минералды заттар мен суды өсімдіктің қай мүшесі сіңіреді?

А) жапырағы В) сабағы С) тамыры D) жемісі

25. Өсімдік суды қай мүшесі арқылы буландырады?

А) сабағы В) тамыры С) бүршігі D) жапырығы

7 сынып

I тур

45 минут

Практикалық тур

1.Берілген суретке қарап мүшелерді анықтап,қызметтеріне түсініктеме жаз.(10 ұпай)

1 --шашақ тамыр

2-түбіртек(қысқарған сабағы)

3-сыртқы кебу қабыршақтар

4-ішкі шырынды жапырақтары

5-төбе,қолтық бүршіктері

2.Төменде берілген суреттерді анықтап қарап,цифрлармен белгіленген бөліктерге мына атауларды дәл тауып жаз: хлоропластар,вакуоль,ядро,цитоплазма,жарғақша,эндоплаз-малық тор,митохондриялар.Өсімдік және жануар жасушасының ұқсастық және айырмашылықтарын атап көрсетіп,төмендегі жасушалардың қайсысы өсімдіктікі, қайсысы жануардікі екенің анықта. (10 ұпай)

3)Ақ сұламаның денесінің бөлімдерін анықта. (10 ұпай)

1	Кірпікшелер
2	Эктодерма
3	Мезодерма
4	Энтодерма
5	Ішек қуысы
6	Сақиналы бұлшықеттер
7	Қиғаш бұлшықеттер
8	Зәр шығару жүйе

4) Берілген сөйлемдер сабақтың қай қабатына тән екендігін анықтап, тұсындағы санын дәл келетін қабаттың астындағы бағанына жазындар.(5ұпай)

қабық	камбий	сүрек	өзек
5,7	1,6	4,2	3,8

1. Сабақты жуандатып өсіреді.

2. Жылдық шеңбер сақина түзеді.

3. Органикалық заттар қорға жиналады.

4. Су мен минералды заттар қозғалады.

5. Тін талшықтары орналасқан.

6. Қабық пен сүректің арасында орналасады.

7. Жасымықша қай қабатта орналасады.

8. Органикалық заттар өткізеді

5. Кестедегі саңырауқұлақтарды топтарға бөліп + қосу белгісі арқылы көрсет.( 5 ұпай)

	Қалпақша-лы	Паразит-тер	Зең	Бүршік-тер
Мукор			+
Ақ саң-қ	+
Д іңқұла қ	+
Қарк үйе		+
Ашытқты				+

6. Қосмекенділер мен жорғалаушылардың әрбір мүшелер жүйесінің ерекшеліктерін көрсететін салыстырмалы кесте сызып,толтыр.(5 ұпай)

Р/с	Мүшелері	Қосмекенділерде	Жорғалаушыларда
1	Тері жабыны	Безді,жұқа	Құрғақ,бездері өте аз
2	Қанқа бөлімдері	4 бөлімді	5 бөлімді
3	Тыңыс алу	Дернәсіл желбезек,ересек-тері өкпе арқылы	Өкпе арқылы
4	Қанайналым	Өкпелік шеңбер	Екі шенберлі
5	Зәршығару	Екі бүйрегі,екі Несепағар түтігі,бір қуығы бар.	Екі бүйрегі,екі несепағар, түтігі,қуық
7	Жыныс мүшелері	Дара жынысты	Дара жынысты

7 сынып

Теориялық тур

1.Жасушалық қүрылыс тән емес тірі ағза:

А) саңырауқұлақ В) бактерия С) вирус D) балдыр

2. Өсімдіктің көбею мүшесі:

А) тамыр В) сабақ С) гүл D) жапырақ

3. Өзіне тән құрылысы бар, белгілі бір қызмет атқаруға бейімделген ағзаның бір бөлігі:

А) жасуша В) ұлпа С) организм D) мүше

4. Сабақтың жапырақ өсетін жері:

А) буынаралық В) буын С) сағақ D) қынап

5. Жапырақ сабаққа қалай бекінеді?

А) бүршік арқылы В) тамыр арқылы С) сағақ арқылы D) өркен арқылы

6. Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты:А) өң В) тін С) өзек D) тоз

7. Балдырлардың қай органойдында хлорофил дәндері кездеседі?

А) Хлоропласта В) Цитоплазмасында

С) Хромотофорларында D) Мембранада

8. Судың ең терең қабатында тіршілік ететін балдырды көрсет?

А) Жасыл В) Қызыл С) Көк-жасыл D) Қоңыр

9.Спора бактерияларға не үшін қажет?

А) Көбею В)Коректену үшін С) Қолайсыз жағдайда тіршілігін сақтау үшін D) Таралу үшін

10. Төменгі сатыдағы саңрауқұлаққа жататыны:

А) Ақсаңырауқұлақ В) Қозықұйрық С) Ақұнтақ D) мукор

11. Споралар, зооспоралар түзу көбеюдің қай түріне жатады?

А) Жынысты В) Өсімді С) Жыныссыз D) Қолмен көбейту

12. Жыныс жасушалары бір сөзбен қалай аталады?

А. Спермия С) Гамета С) Жұмыртқа D) Спора

13. Өсімдіктердің қоректену типі:

А) Автотровты В) Гетеретровты С) Аралас. D) Паразитті

14. Жынысты көбеюдің басқа көбею типтерінен айырмашылығы:

А) Көп ұрпақ бере алады.В) Анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады С) Ата-анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады. D) Сапасыз ұрпақ дүниеге келеді

15. Төменгі сатыдағы өсімдіктерге жататыны:

А) Ағаштектестер В) Қырықбуын тәрізділер С) Мүктәріздестер D) Балдырлар

16. Шымтезек мүгінің ақшыл түс көрсетуінің себебі:

А) Ақшыл пигіментінің болуынан В) Хлоропластың болмауына байланыстыС) Леикопластарының болуына байланысты D) Суға толы жасушаларына Байланысты

17. Жасушаның қай құрам бөлігі фотосинтез процесіне тікелей қатысады?

А) ядро В) цитоплазма С) пластидтер D) рибосома

18. Жыныссыз көбеюдің белгісі:

А) зиготадан ұрықтың дамуы В) дене жасушаларынан даралардың дамуы С) хромосома санының екі еселенуі D) спораның түзілуі

19. Фотосинтез процесі дегеніміз:

А) өсімдіктердің күн энергиясын пайдаланып бей ағзалық заттардан ағзалық зат түзуі В) өсімдіктердің күн энергиясын пайдаланып ағзалық заттардан бей ағзалық зат түзуі

С) өсімдіктердің күн энергиясын пайдаланып судан ағзалық зат түзуі .D) өсімдіктердің суды пайдаланып бей ағзалық зат түзуі .

20. Өсімді мүшелерге жатпайтыны:

А) спорангий В) тамыр С) өркен D) сабақ

21. Тірі ағзаларды жасуша құрылысына қарап жіктеу:

А) өсімдіктер мен жануарлар В) біржасушалы, көпжасушалы С) эукариоттар, прокариоттар D) төменгі сатыдағы, жоғарғы сатыдағы

22.Көзге көрінбейтін ұсақ ағзаларды зерттейтін ғылым:

А) микробиология В) цитология С) гистология D) зоология

23. Қынаға ең қажетті жағдай:

А) ылғал В) күн нұры С) таза ауа D) су

24. Цитоплазма қандай қызмет атқарады?

А) көбею қызметі В) жасушаға пішін береді С) жасуша органоидтарын өзара байланыстырады. D) қысымды реттейді

25. Таллом дегеніміз:

А) ядросы жоқ жасуша бөлігі В) ұлпаларға бөлінбеген дене бөлімі С) мүшелерге бөлінбеген ұлпа D)жасушаларға бөлінбеген дене

26. Жапырақ сабаққа қалай бекінеді?

А) бүршік арқылы В) тамыр арқылы С) сағақ арқылы D) өркен арқылы

27. Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты:

А) өң В) тін С) өзек D) тоз

28. Өркен дегеніміз-

А) түрі өзгерген сабақ В) жапырағы және бүршігі бар сабақ

С) гүлі бар сабақ D) жапырағы бар сабақ

29. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

30. Минералды заттар мен суды өсімдіктің қай мүшесі сіңіреді?

А) жапырағы В) сабағы С) тамыры D) жемісі

8 сынып

I тур

45 минут

Практикалык тур:

1. Кестедегі саңырауқұлақтарды топтарға бөліп + қосу белгісі арқылы көрсет.(5 ұпай)

	Қалпақшалы	Паразиттер	Зең	Бүршіктер
Мукор			+
Ақ саң-қ	+
Діңқұлақ	+
Қарк үйе		+
Ашытқы				+

2. Қосмекенділер мен жорғалаушылардың әрбір мүшелер жүйесінің ерекшеліктерін көрсететін салыстырмалы кесте сызып,толтыр.(5 ұпай)

Р/с	Мүшелері	Қосмекенділерде	Жорғалаушыларда
1	Тері жабыны	Безді,жұқа	Құрғақ,бездері өте аз
2	Қанқа бөлімдері	4 бөлімді	5 бөлімді
3	Тыңысалу	Дернәсіл желбезек,ересек-тері өкпе арқылы	Өкпе арқылы
4	Қанайна-лым	Өкпелік шеңбер	Екі шенберлі
5	Зәршыға-ру	Екі бүйрегі,екі Несепағар түтігі,бір қуығы бар.	Екі бүйрегі,екі несепағар, түтігі,қуық
6	Жыныс мүшелері	Дара жынысты	Дара жынысты

3. Берілген сөйлемдер сабақтың қай қабатына тән екендігін анықтап, тұсындағы санын дәл келетін қабаттың астындағы бағанына жазындар.(5-ұпай)

қабық	камбий	сүрек	өзек
5,7	1,6	4,2	3,8

1. Сабақты жуандатып өсіреді.

2. Жылдық шеңбер сақина түзеді.

3. Органикалық заттар қорға жиналады.

4. Су мен минералды заттар қозғалады.

5. Тін талшықтары орналасқан.

6. Қабық пен сүректің арасында орналасады.

7. Жасымықша қай қабатта орналасады.

8. Органикалық заттар өткізеді

4.Берілген суретке қарап мүшелердіанықтап,қызметтеріне түсініктеме жаз.(10 ұпай)

1 -шашақ тамыр

2-түбіртек(қысқарған сабағы)

3-сыртқы кебу қабыршақтар

4-ішкі шырынды жапырақтары

5-төбе,қолтық бүршіктері

-

5.Суретмерге қарап адамның ми бөлімдерінің аттарын тұсына жаз.(5 ұпай)

1-Үлкен ми сыңары

2-Аралық ми

3-Ортаңғы ми

4-Көпір

5-Сопақша ми

6-Мишық

6.Ақ сұламаның денесінің бөлімдерін ата. (5 ұпай)

1	Кірпікшелер
2	Эктодерма
3	Мезодерма
4	Энтодерма
5	Ішек қуысы
6	Сақиналы бұлшықеттер
7	Қиғаш бұлшықеттер
8	Зәр шығару жүйе

7.Сәйкестігін анықтаңдар.(5 ұпай)

1.Иіс сезу мүшесі 2.Дәм сезу мүшесі

А) рецепторлық жасушалардың тітіркендіргіштері-суда еритің заттар: Ә) Иіс сезуді қамтамасыз етеді: Б) Жасуша тітіркендіргіштері-кейбір заттардың газ күйіндегі бөлшектері: В) Рецепторлардан импульс жүйкелер бойымен үлкен ми сыңарлары қыртысының самай және төбе бөліктерінің ішкі бетінің нейрондарына түседі; Г) Рецепторлары тіл бүртіктерінің эпителийінде болады; Ғ) Рецепторлар мұрын қуысының жоғары бөлігінің сілемейлі қабығында болады.

8.Төменде берілген суреттерді анықтап қарап,цифрлармен белгіленген бөліктерге мына атауларды дәл тауып жаз: хлоропластар,вакуоль,ядро,цитоплазма,жарғақша,эндоплазмалық тор,митохондриялар.Өсімдік және жануар жасушасының ұқсастық және айырмашылықтарын атап көрсетіп,төмендегі жасушалардың қайсысы өсімдіктікі, қайсысы жануардікі екенің анықта. (5 ұпай)

1.Өсімдік жасушасы 2.Жануар жасушасы

1-цитоплазма 1-Сыртқы қабықша

2-вакуоль 2-Цитоплазма

3-ядро 3-Ядро

4-пластидтер 4-Митохондрия

5-қабықша 5-Ядрошық

6-Цитоплазмадағы

нәруыз,көмірсу,май тәрізді

заттар.

Теориялық тур.

8 сынып

1)Бір – біріне пайдалы, бірлесіп өсу қалай аталады?

А) флора: Ә) бірлестік: Б) қорық: В) селбесу.

2. Бұршақ тұқымдасының гүліндегі ең үлкен күлте.

А) күлте: Ә) тостағанша: Б) желкен:В) қайықша.

3. Клеткалары ұдайы бөлінетін ұлпа?

А) түзуші: Ә) жабын: Б) тірек: В) өткізгіш.

4. Сүзгілі түтіктерден тұратын ұлпа.

А) жабын: Ә) өткізгіш: Б) негізгі: В) тірек.

5. Қынада органикалық зат түзеді.

А) мүк: Ә) балдыр: Б) түйнек бактариясы: В) зең саңырауқұлағы.

6. Балдырлардың кездесетін жері:

А) құрғақ орта: Ә) дымқыл суық орта: Б) шалғынды: В) далада.

7. Биология пәні нені зерттейді.

А) тірі организмдерді: Ә) өсімдіктердің таралуын: Б)өлі табиғатты В) өсімдіктердің көбеюін.

8. Шырынды жемісі бар өсімдік.

А) бұршақ: Ә) сұлы: Б) қызанақ: В) жүгері.

9. Өсімдіктердің жасыл түрі:

А) цитоплазмаға байланысты: Ә) қабығына байланысты: Б) ядроға байланысты: В) пластидтерге байланысты.

10. Органикалық тыңайтқыштардың ішінде көбірек қолданылатыны.

А) шымтезек: Ә) құм: Б) көң: В) қара шірік.

11. Қырықбуынның көбеюі:

А) тұқыммен: Б) жапырағымен: В) қалемшелермен.

12. Бір гүлде аталығы да, аналығы да болатын өсімдік:

А) жансыз: Ә) бір үйлі: Б) қос жынысты: В) дара жынысты

13. Өсімдіктердің қоректену типі:

А) Автотровты Ә) Гетеретровты Б) Аралас.В) Паразитті

14. Жынысты көбеюдің басқа көбею типтерінен айырмашылығы:

А) Көп ұрпақ бере алады.В) Анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады

С) Ата-анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады.

D) Сапасыз ұрпақ дүниеге келеді

15. Төменгі сатыдағы өсімдіктерге жататыны:

А) Ағаштектестер В) Қырықбуын тәрізділерС) Мүктәріздестер D) Балдыр

16. Шымтезек мүгінің ақшыл түс көрсетуінің себебі:

А) Ақшыл пигіментінің болуынан В) Хлоропластың болмауына байланысты

С) Леикопластарының болуына байланысты D) Суға толы жасушаларына байланысты

17. Жасушаның қай құрам бөлігі фотосинтез процесіне тікелей қатысады?

А) ядро В) цитоплазма С) пластидтер D) рибосома

18. Жыныссыз көбеюдің белгісі:

А) зиготадан ұрықтың дамуы В) дене жасушаларынан даралардың дамуы

С) хромосома санының екі еселенуі D) спораның түзілуі

19. Фотосинтез процесі дегеніміз:

А) өсімдіктердің күн энергиясын пайдаланып бей ағзалық заттардан ағзалық зат түзуі

В) өсімдіктердің күн энергиясын пайдаланып ағзалық заттардан бей ағзалық зат түзуі

С) өсімдіктердің күн энергиясын пайдаланып судан ағзалық зат түзуі .

D) өсімдіктердің суды пайдаланып бей ағзалық зат түзуі

20. Өсімді мүшелерге жатпайтыны:

А) спорангий В) тамыр С) өркен D) сабақ

21. Тірі ағзаларды жасуша құрылысына қарап жіктеу:

А) өсімдіктер мен жануарлар В) біржасушалы, көпжасушалы

С) эукариоттар, прокариоттар D) төменгі сатыдағы, жоғарғы сатыдағы

22.Көзге көрінбейтін ұсақ ағзаларды зерттейтін ғылым:

А) микробиология В) цитология С) гистология D) зоология

23. Қынаға ең қажетті жағдай:

А) ылғал В) күн нұры С) таза ауа D) су

24. Цитоплазма қандай қызмет атқарады?

А) көбею қызметі В) жасушаға пішін береді С) жасуша органоидтарын өзара байланыстырады. D) қысымды реттейді

25. Таллом дегеніміз:

А) ядросы жоқ жасуша бөлігі В) ұлпаларға бөлінбеген дене бөлімі С) мүшелерге бөлінбеген ұлпа D)жасушаларға бөлінбеген дене

26. Жапырақ сабаққа қалай бекінеді?

А) бүршік арқылы В) тамыр арқылы С) сағақ арқылы D) өркен арқылы

27. Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты:

А) өң В) тін С) өзек D) тоз

28. Өркен дегеніміз-

А) түрі өзгерген сабақ В) жапырағы және бүршігі бар сабақ

С) гүлі бар сабақ D) жапырағы бар сабақ

29. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

30. Минералды заттар мен суды өсімдіктің қай мүшесі сіңіреді?

А) жапырағы В) сабағы С) тамыры D) жемісі

9 сынып

I тур

45 минут

Практикалық тур:

1. Кестедегі саңырауқұлақтарды топтарға бөліп + қосу белгісі арқылы көрсет.(5 ұпай)

	Қалпақшалы	Паразиттер	Зең	Бүршіктер
Мукор			+
Ақ саң-қ	+
Д і ңқұла қ	+
Қарк үйе		+
Ашыт қты				+

2. Қосмекенділер мен жорғалаушылардың әрбір мүшелер жүйесінің ерекшеліктерін көрсететін салыстырмалы кесте сызып,толтыр.(5 ұпай)

Р/с	Мүшелері	Қосмекенділерде	Жорғалаушыларда
1	Тері жабыны	Безді,жұқа	Құрғақ,бездері өте аз
2	Қанқа бөлімдері	4 бөлімді	5 бөлімді
3	Тыңысалу	Дернәсіл желбезек,ересек-тері өкпе арқылы	Өкпе арқылы
4	Қанайналым	Өкпелік шеңбер	Екі шенберлі
5	Зәршығару	Екі бүйрегі,екі Несепағар түтігі,бір қуығы бар.	Екі бүйрегі,екі несепағар, түтігі,қуық
6	Жыныс мүшелері	Дара жынысты	Дара жынысты

3. Берілген сөйлемдер сабақтың қай қабатына тән екендігін анықтап, тұсындағы санын дәл келетін қабаттың астындағы бағанына жазындар.(5 ұпай)

қабық	камбий	сүрек	өзек
5,7	1,6	4,2	3,8

1. Сабақты жуандатып өсіреді.

2. Жылдық шеңбер сақина түзеді.

3. Органикалық заттар қорға жиналады.

4. Су мен минералды заттар қозғалады.

5. Тін талшықтары орналасқан.

6. Қабық пен сүректің арасында орналасады.

7. Жасымықша қай қабатта орналасады.

8. Органикалық заттар өткізеді (5 ұпай)

4. Сәйкес келуін анықтаңдар (5 ұпай)

Эктодерма	Энтодерма	Мезодерма
1,4,7,8,10,13,14	2,5,9,11,12,15,16	3,6,17,18,19,20

1.Ұрыұтың сыртқы жапырақшасы.2.Ұрықтың ортаңғы жапырақшасы 3.Ұрықтың ішкі жапырақшасы 4.Ұрықтың бұл жапырақшасы өзгелерінен бұрын оңашаланады.

6.Ұрықтың бұл жапырақшасы ішекқуыстыларда гаструла қуысын астарлайды7.Тері эпителийі .8.Нағыз тері.9.Қалқанша без 10.Тер бездері11. Бауыр.12.Ұйқыбез.13.Сүт бездері.

14.Шаш және тырнақ,мүйіз және тұяқ.15.Сүйек.16.Өкпе.17.Бұлшықет.18.жүрек.19.Жыныс мүшелері.20. Көз.

5.Берілген суретке қарап мүшелердіанықтап,қызметтеріне түсініктеме жаз.(10 ұпай)

1 - шашақ тамыр

2-түбіртек(қысқарған сабағы)

3-сыртқы кебу қабыршақтар

4-ішкі шырынды жапырақтары

5-төбе,қолтық бүршіктері

-

6.Суретмерге қарап адамның ми бөлімдерінің аттарын тұсына жаз (5 ұпай)

1-Үлкен ми сыңары

2-Аралық ми

3-Ортаңғы ми

4-Көпір

5-Сопақша ми

6-Мишық

7. Ақ сұламаның денесінің бөлімдерін ата. (5 ұпай)

1	Кірпікшелер
2	Эктодерма
3	Мезодерма
4	Энтодерма
5	Ішек қуысы
6	Сақиналы бұлшықеттер
7	Қиғаш бұлшықеттер
8	Зәр шығару жүйе

8. Төменгі суретте өсімдіктердегі заттардың тасымалдану түрлері берілген. (5 ұпай)

Таблицаның толтырыңыздар

Апопласт
Вакуоль
Симпласт
Жасуша қабықшасы
Симпластикалық транспорт
Цитозоль
Тонопласт
Апопластық транспорт
Плазмадесма
Жасуша қабықшасы транспорт
Плазмалемма

Теориялық тур.

9 сынып

1.Сперматозоид пен жұмыртқа клеткасының қосылып зиготаның пайда болу процесі:

А) филогенез В) онтогенез С) ұрықтану D) өсу

2.Ұрық жапырақшасының сыртқы қабаты:

А) эктодерма В) мезодерма С) энтодерма D) бластула

3. Лейкоциттердің қызметі:

А) қоректік В) қорғаныш С) тасмалдау D)тыныс алу

4. Жасушаның қай құрам бөлігі фотосинтез процесіне тікелей қатысады?

А) ядро В) цитоплазма С) пластидтер D) рибосома

5. Көзге көрінбейтін ұсақ ағзаларды зерттейтін ғылым:

А) микробиология В) цитология С) гистология D) зоология

6. Өсімдіктің көбею мүшесі:

А) тамыр В) сабақ С) гүл D) жапырақ

7. Сабақтың жапырақ өсетін жері:

А) буынаралық В) буын С) сағақ D) қынап

8. Түрдің тарихи дамуы:

А) филогенез В) онтогенез С) эволюция D) метаморфоз

9. Жасуша қабықшасы мен ядро арасындағы қоймалжың зат:

А) хлороплас В) вакуоль С) рибосома D) цитоплазма

10. Органикалық дүниенің тарихи дамуының күрделі және ұзақ процесі:

А) филогенез В) эволюция С) онтогенез D) тұқым қуалау

11. Өсімдікте қоректік заттар қорын жинауға қатысытын түссіз пластидтер:

А) хлоропластар В) хромопластар С) лейкопластар D) цитоплазма

12. Негізгі тамыр жақсы жетілген тамыр жүйесі:

А) кіндік тамыр жүйесі В) шашақ тамыр жүйесі

С) негізгі тамыр D) жанама тамыр

13. Түс беретін пигменті бар жасуша органоиды:

А) ядро В) цитоплазма С) рибосома D) пластидтер

14. Организмнің белгілерін ұрпақтан – ұрпаққа беруі:

А) тұқымқуалаушылық В) өзгергіштік С) табиғи сұрыпталу

D)қолдан сұрыптау

15 .Тек өсімдіктер жасушасына ғана тән денешік?

А) рибосома В) пластид С) ядрошық D) плазма

16. Жасушаның көбеюіне қатысады?

А) цитоплазма В) ядро С) вакуоль D) митохондрия

17. Қабық пен сүректің аралығында орналасқан сабақ қабаты:

А) камбий В) тоз С) тін D) өзек

18. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

19. Жынысты көбеюдің басқа көбею типтерінен айырмашылығы:

А) Көп ұрпақ бере алады.В) Анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады

С) Ата-анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады

D) Сапасыз ұрпақ дүниеге келеді

20 . Шартты рефлекс: А) өмір сүру барысында қалыптасады В) туада пайда болады

С) тұқым қуалау нәтижесінде беріледі D) анасынан үйренеді

21. Зигота пайда болғаннан бастап тіршілік тоқтағанға дейінгі кезең:

А) филогенез В) эволюция С) онтогенез D) өмір

22. Жасушаның пайда болуынан бастап өлгенге дейінгі аралық:

А) тіршілік циклі В) митоз С) мейоз D) метафаза

23.Бір түрдің ұзақ уақытқа созылған тарихи дамуы:

А) филогенез В) онтогенез С) тіршілік циклі D) эволюция

24. Бейорганикалық заттардан органикалық затты синтездеушілер:

А) Автотрофтылар В) Гетеротрофтылар С) Консументтер D) вирус

25. Тірі ағзаларды жасуша құрылысына қарап жіктеу:

А) өсімдіктер мен жануарлар В) біржасушалы, көпжасушалы

С) эукариоттар, прокариоттар D) төменгі сатыдағы, жоғарғы сатыдағы

26. Жапырақ сабаққа қалай бекінеді?

А) бүршік арқылы В) тамыр арқылы С) сағақ арқылы D) өркен арқылы

27. Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты:

А) өң В) тін С) өзек D) тоз

28. Өркен дегеніміз-

А) Түрі өзгерген сабақ В) жапырағы және бүршігі бар сабақ

С) гүлі бар сабақ D) жапырағы бар сабақ

29. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

30. Минералды заттар мен суды өсімдіктің қай мүшесі сіңіреді?

А) жапырағы В) сабағы С) тамыры D) жемісі

10 сынып

I тур

45 минут

Практикалық тур.

1) Кестедегі саңырауқұлақтарды топтарға бөліп + қосу белгісі арқылы көрсет (5 ұпай).

	Қалпақшалы	Паразиттер	Зең	Бүршіктер
Мукор			+
Ақ саң-қ	+
Д і ңқұлақ	+
Қарак үйе		+
Ашытқы				+

2. Қосмекенділер мен жорғалаушылардың әрбір мүшелер жүйесінің ерекшеліктерін көрсететін салыстырмалы кесте сызып,толтыр.(5 ұпай)

Р/С	Мүшелері	Қосмекенділерде	Жорғалаушыларда
1	Тері жабыны	Безді,жұқа	Құрғақ,бездері өте аз
2	Қанқа бөлімдері	4 бөлімді	5 бөлімді
3	Тыңысалу	Дернәсіл желбезек,ересек-тері өкпе арқылы	Өкпе арқылы
4	Қанайналым	Өкпелік шеңбер	Екі шенберлі
5	Зәршығару	Екі бүйрегі,екі Несепағар түтігі,бір қуығы бар.	Екі бүйрегі,екі несепағар, түтігі,қуық
6	Жыныс мүшелері	Дара жынысты	Дара жынысты

3. Берілген сөйлемдер сабақтың қай қабатына тән екендігін анықтап, тұсындағы санын дәл келетін қабаттың астындағы бағанына жазындар.

қабық	камбий	сүрек	өзек
5,7	1,6	4,2	3,8

1.Сабақты жуандатып өсіреді.

2.Жылдық шеңбер сақина түзеді.

3.Органикалық заттар қорға жиналады.

4.Су мен минералды заттар қозғалады.

5.Тін талшықтары орналасқан.

6.Қабық пен сүректің арасында орналасады.

7.Жасымықша қай қабатта орналасады.

8.Органикалық заттар өткізеді (5 ұпай)

4. Сәйкес келуін анықтаңдар (5 ұпай)

Эктодерма	энтодерма	Мезодерма
1,4,7,8,10,13,14	2,5,9,11,12,15,16	3,6,17,18,19,20

1.Ұрыұтың сыртқы жапырақшасы.2.Ұрықтың ортаңғы жапырақшасы3.Ұрықтың ішкі жапырақшасы .4.Ұрықтың бұл жапырақшасы өзгелерінен бұрын оңашаланады.6.Ұрықтың бұл жапырақшасы ішекқуыстыларда гаструла қуысын астарлайды7.Тері эпителийі 8.Нағыз тері.9.Қалқанша без10.Тер бездері11. Бауыр.12.Ұйқыбез.13.Сүт бездері.

14.Шаш және тырнақ,мүйіз және тұяқ.15.Сүйек.

16.Өкпе.17.Бұлшықет.18.жүрек.19.Жыныс мүшелері.20. Көз.

5.Берілген суретке қарап мүшелердіанықтап,қызметтеріне түсініктеме жаз.(10 ұпай)

1 - шашақ тамыр

2-түбіртек(қысқарған сабағы)

3-сыртқы кебу қабыршақтар

4-ішкі шырынды жапырақтары

5-төбе,қолтық бүршіктері

6. Суретмерге қарап адамның ми бөлімдерінің аттарын тұсына жаз .(5 ұпай )

1-Үлкен ми сыңары

2-Аралық ми

3-Ортаңғы ми

4-Көпір

5-Сопақша ми

6-Мишық

7 . Ақ сұламаның денесінің бөлімдерін ата. (5 ұпай)

1	Кірпікшелер
2	Эктодерма
3	Мезодерма
4	Энтодерма
5	Ішек қуысы
6	Сақиналы бұлшықеттер
7	Қиғаш бұлшықеттер
8	Зәр шығару жүйе

8.Төменгі суретте өсімдіктердегі заттардың тасымалдану түрлері берілген. (5 ұпай)

Таблицаның толтырыңыздар

Апопласт	7
Вакуоль	3
Симпласт	8
Жасуша қабықшасы	1
Симпластикалық транспорт	10
Цитозоль	2
Тонопласт	6
Апопластық транспорт	11
Плазмадесма	4
Жасуша қабықшасы транспорт	9

9.Тердің булануының жасырын жылулығы 2,4 кДж/мл. құрайды. Күніне 4 л. тер шығаратын және 50 000 кДж энергия алатын кеншінің тер бөлінуіне кететін энергияның % -ін есептеңіз. (5 ұпай)

1мл - 2,4кДж

4000мл - Х

Х=4000*2,4/1мл=9600

50000кДж/9600=5,2%

10.Суретте тамырдың көлденең кесіндісі берілген. Сызықтары (1-6) тамырдың бөлімдері ал (7) тамырға заттардың енуін көрсеткен. Төмендегі (А-Д) жауаптарының қайсысы дұрыс.(5 ұпай)

А) 1-трихома, 2- бірінші реттік қабық, 3- флоэма, 4-перидерма, 5-эндодерма, 6- эпидерма, 7-су мен қант

В) 1-тамыр түгі, 2- бірінші реттік қабық, 3- ксилема, 4-эндодерма, 5-Каспарий белбеушесі, 6-эпидерма, 7-сы мен минералды тұздарС) 1- тамыр түгі, 2- бірінші реттік қабық, 3- ксилема, 4- эндодерма, 5-перицикл, 6- эпидерма, 7- су мен минералды тұздарД) 1-тамыр түгі, 2- перидерма, 3- флоэма, 4-эндодерма, 5-Каспарий белбеушесі, 6- эпидерма, 7- фитогормондарЕ) 1-тамыр түгі, 2- эндодерма, 3- ксилема, 4-эпидерма, 5- Каспарий белбеушесі, 6-перидерма

Теориялық тур.

10 сынып

1.Сперматозоид пен жұмыртқа клеткасының қосылып зиготаның пайда болу процесі:

А) филогенез В) онтогенез С) ұрықтану D) өсу

2.Ұрық жапырақшасының сыртқы қабаты:

А) эктодерма В) мезодерма С) энтодерма D) бластула

3. Лейкоциттердің қызметі:

А) қоректік В) қорғаныш С) тасмалдау D)тыныс алу

4. Жасушаның қай құрам бөлігі фотосинтез процесіне тікелейқатысады?

А) ядро В) цитоплазма С) пластидтер D) рибосома

5. Көзге көрінбейтін ұсақ ағзаларды зерттейтін ғылым:

А) микробиология В) цитология С) гистология D) зоология

6. Өсімдіктің көбею мүшесі:

А) тамыр В) сабақ С) гүл D) жапырақ

7. Сабақтың жапырақ өсетін жері:

А) буынаралық В) буын С) сағақ D) қынап

8. Түрдің тарихи дамуы:

А) филогенез В) онтогенез С) эволюция D) метаморфоз

9. Жасуша қабықшасы мен ядро арасындағы қоймалжың зат:

А) хлороплас В) вакуоль С) рибосома D) цитоплазма

10. Органикалық дүниенің тарихи дамуының күрделі және ұзақ процесі:

А) филогенез В) эволюция С) онтогенез D) тұқым қуалау

11. Өсімдікте қоректік заттар қорын жинауға қатысытын түссіз пластидтер:

А) хлоропластар В) хромопластар С) лейкопластар D) цитоплазма

12. Негізгі тамыр жақсы жетілген тамыр жүйесі:

А) кіндік тамыр жүйесі В) шашақ тамыр жүйесі

С) негізгі тамыр D) жанама тамыр

13. Түс беретін пигменті бар жасуша органоиды:

А) ядро В) цитоплазма С) рибосома D) пластидтер

14. Организмнің белгілерін ұрпақтан – ұрпаққа беруі:

А) тұқымқуалаушылық В) өзгергіштік С) табиғи сұрыпталу

D)қолдан сұрыптау

15. Тек өсімдіктер жасушасына ғана тән денешік?

А) рибосома В) пластид С) ядрошық D) плазма

16. Жасушаның көбеюіне қатысады?

А) цитоплазма В) ядро С) вакуоль D) митохондрия

17. Қабық пен сүректің аралығында орналасқан сабақ қабаты:

А) камбий В) тоз С) тін D) өзек

18. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

19.Жынысты көбеюдің басқа көбею типтерінен айырмашылығы:

А) Көп ұрпақ бере алады.В) Анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады

С) Ата-анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады

D) Сапасыз ұрпақ дүниеге келеді

20. Шартты рефлекс:

А) өмір сүру барысында қалыптасады В) туада пайда болады

С) тұқым қуалау нәтижесінде беріледі D) анасынан үйренеді

21. Зигота пайда болғаннан бастап тіршілік тоқтағанға дейінгі кезең:

А) филогенез В) эволюция С) онтогенез D) өмір

22. Жасушаның пайда болуынан бастап өлгенге дейінгі аралық:А) тіршілік циклі В) митоз С) мейоз D) метафаза

23.Бір түрдің ұзақ уақытқа созылған тарихи дамуы:

А) филогенез В) онтогенез С) тіршілік циклі D) эволюция

24. Бейорганикалық заттардан органикалық затты синтездеушілер:

А) Автотрофтылар В) гетеротрофтылар С) консументтер D) вирус

25. Тірі ағзаларды жасуша құрылысына қарап жіктеу:

А) өсімдіктер мен жануарлар В) біржасушалы, көпжасушалы

С) эукариоттар, прокариоттар D) төменгі сатыдағы, жоғарғы сатыдағы

26. Жапырақ сабаққа қалай бекінеді?

А) бүршік арқылы В) тамыр арқылы С) сағақ арқылы D) өркен арқылы

27. Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты:

А) өң В) тін С) өзек D) тоз

28.Өркен дегеніміз-

А) түрі өзгерген сабақ В) жапырағы және бүршігі бар сабақ

С) гүлі бар сабақ D) жапырағы бар сабақ

29. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

30. Иттерде сабалақ құлақ (А), тік құлаққа (а) қарағанда

доминантты.Екі итті шағылыстыру нәтижесінде 14 сабалақ құлақты және 4 тік құлақты ұрпақ пайда болды. Ата-аналарының генотипін табыңыз.

А) АА х АА Б) Аа х АА В) Аа х аа Г) Аа х Аа Д) АА х АА

11 сынып

I тур

45 минут

Практикалық тур.

1. Кестедегі саңырауқұлақтарды топтарға бөліп + қосу белгісі арқылы көрсет (5 ұпай)

	Қалпақшалы	Паразиттер	Зең	Бүршіктер
Мукор			+
Ақ саң-қ	+
Д і ңқұла қ	+
Қарк үйе		+
Ашы қты				+

2. Қосмекенділер мен жорғалаушылардың әрбір мүшелер жүйесінің ерекшеліктерін көрсететін салыстырмалы кесте сызып,толтыр (5 ұпай)

Р/с	Мүшелері	Қосмекенділерде	Жорғалаушыларда
1	Тері жабыны	Безді,жұқа	Құрғақ,бездері өте аз
2	Қанқа бөлімдері	4 бөлімді	5 бөлімді
3	Тыңысалу	Дернәсіл желбезек,ересек-тері өкпе арқылы	Өкпе арқылы
4	Қанайналым	Өкпелік шеңбер	Екі шенберлі
5	Зәршығару	Екі бүйрегі,екі Несепағар түтігі,бір қуығы бар.	Екі бүйрегі,екі несепағар, түтігі,қуық
6	Жыныс мүшелері	Дара жынысты	Дара жынысты

3. Берілген сөйлемдер сабақтың қай қабатына тән екендігін анықтап, тұсындағы санын дәл келетін қабаттың астындағы бағанына жазындар.

қабық	камбий	сүрек	өзек
5,7	1,6	4,2	3,8

6. Сабақты жуандатып өсіреді.

7. Жылдық шеңбер сақина түзеді.

8. Органикалық заттар қорға жиналады.

9. Су мен минералды заттар қозғалады.

10. Тін талшықтары орналасқан.

11. Қабық пен сүректің арасында орналасады.

12. Жасымықша қай қабатта орналасады.

13. Органикалық заттар өткізеді ((5 ұпай

4. Сәйкес келуін анықтаңдар (5ұпай).

Эктодерма	энтодерма	Мезодерма
1,4,7,8,10,13,14	2,5,9,11,12,15,16	3,6,17,18,19,20

1.Ұрыұтың сыртқы жапырақшасы.

2.Ұрықтың ортаңғы жапырақшасы

3.Ұрықтың ішкі жапырақшасы

4.Ұрықтың бұл жапырақшасы өзгелерінен бұрын оңашаланады.

6.Ұрықтың бұл жапырақшасы ішекқуыстыларда гаструла қуысын астарлайды

7.Тері эпителийі .8.Нағыз тері9.Қалқанша без10.Тер бездері

11. Бауыр.12.Ұйқыбез.13.Сүт бездері.14.Шаш және тырнақ,мүйіз және тұяқ.15.Сүйек16.Өкпе.17.Бұлшықет.

18.жүрек.19.Жыныс мүшелері.20. Көз.

5. Қажетті жерлерге + белгісін қойып, таблицаны толтырыңыз.(5 ұпай)

	Тропты әсер /эффект/	Тропты емес әсер /эффект/	Тропты және тропты емес әсер /эффект /
Соматотропин	+
Пролактин	+
Эндорфин	+
Лютинизирующий гормон		+
Меланинстимулирующий гормон	+
Тиротропты гормон		+
Фолликостимулирующий гормон			+

6.Берілген суретке қарап үшелердіанықтап,қызметтеріне түсініктеме жаз. (10 ұпай)

1 - шашақ тамыр

2-түбіртек(қысқарған сабағы)

3-сыртқы кебу қабыршақтар

4-ішкі шырынды жапырақтары

5-төбе,қолтық бүршіктері

7 .Суретмерге қарап адамның ми бөлімдерінің аттарын тұсына жаз. (5 ұпай)

1-Үлкен ми сыңары

2-Аралық ми

3-Ортаңғы ми

4-Көпір

5-Сопақша ми

6-Мишық

8 . Ақ сұламаның денесінің бөлімдерін ата. (5 ұпай)

1	Кірпікшелер
2	Эктодерма
3	Мезодерма
4	Энтодерма
5	Ішек қуысы
6	Сақиналы бұлшықеттер
7	Қиғаш бұлшықеттер
8	Зәр шығару жүйе

9. Төменгі суретте өсімдіктердегі заттардың тасымалдану түрлері берілген. (5ұпай)

Таблицаның толтырыңыздар

Апопласт	7
Вакуоль	3
Симпласт	8
Жасуша қабықшасы	1
Симпластикалық транспорт	10
Цитозоль	2
Тонопласт	6
Апопластық транспорт	11
Плазмадесма	4
Жасуша қабықшасы транспорт	9
Плазмалемма	5

10.Тердің булануының жасырын жылулығы 2,4 кДж/мл. құрайды. Күніне 4 л. тер шығаратын және 50 000 кДж энергия алатын кеншінің тер бөлінуіне кететін энергияның % -ін есептеңіз. (10 ұпай)

1мл - 2,4кДж

4000мл - Х

Х=4000*2,4/1мл=9600

50000кДж/9600=5,2%

11. Суретте тамырдың көлденең кесіндісі берілген. Сызықтары (1-6) тамырдың бөлімдері ал (7) тамырға заттардың енуін көрсеткен. Төмендегі (А-Д) жауаптарының қайсысы дұрыс. (5 ұпай)

А) 1-трихома, 2- бірінші реттік қабық, 3- флоэма, 4-перидерма, 5-эндодерма, 6- эпидерма, 7-су мен қант

В) 1-тамыр түгі, 2- бірінші реттік қабық, 3- ксилема, 4-эндодерма, 5-Каспарий белбеушесі, 6-эпидерма, 7-сы мен минералды тұздар

С) 1- тамыр түгі, 2- бірінші реттік қабық, 3- ксилема, 4- эндодерма, 5-перицикл, 6- эпидерма, 7- су мен минералды тұздар

Д) 1-тамыр түгі, 2- перидерма, 3- флоэма, 4-эндодерма, 5-Каспарий белбеушесі, 6- эпидерма, 7- фитогормондар

Е) 1-тамыр түгі, 2- эндодерма, 3- ксилема, 4-эпидерма, 5- Каспарий белбеушесі, 6-перидерма

Теориялық тур.

11 сынып

1.Сперматозоид пен жұмыртқа клеткасының қосылып зиготаның пайда болу процесі:

А) филогенез В) онтогенез С) ұрықтану D) өсу

2.Ұрық жапырақшасының сыртқы қабаты:

А) эктодерма В) мезодерма С) энтодерма D) бластула

3. Лейкоциттердің қызметі:

А) қоректік В) қорғаныш С) тасмалдау D)тыныс алу

4. Жасушаның қай құрам бөлігі фотосинтез процесіне тікелей қатысады?

А) ядро В) цитоплазма С) пластидтер D) рибосома

5. Көзге көрінбейтін ұсақ ағзаларды зерттейтін ғылым:

А) микробиология В) цитология С) гистология D) зоология

6. Өсімдіктің көбею мүшесі:

А) тамыр В) сабақ С) гүл D) жапырақ

7. Сабақтың жапырақ өсетін жері:

А) буынаралық В) буын С) сағақ D) қынап

8. түрдің тарихи дамуы:

А) филогенез В) онтогенез С) эволюция D) метаморфоз

9. Жасуша қабықшасы мен ядро арасындағы қоймалжың зат:

А) хлороплас В) вакуоль С) рибосома D) цитоплазма

10. Органикалық дүниенің тарихи дамуының күрделі және ұзақ процесі:

А) филогенез В) эволюция С) онтогенез D) тұқым қуалау

11. Өсімдікте қоректік заттар қорын жинауға қатысытын түссіз пластидтер:

А) хлоропластар В) хромопластар С) лейкопластар D) цитоплазма

12. Негізгі тамыр жақсы жетілген тамыр жүйесі:

А) кіндік тамыр жүйесі В) шашақ тамыр жүйесі

С) негізгі тамыр D) жанама тамыр

13. Түс беретін пигменті бар жасуша органоиды:

А) ядро В) цитоплазма С) рибосома D) пластидтер

14. Организмнің белгілерін ұрпақтан – ұрпаққа беруі:

А) тұқымқуалаушылық В) өзгергіштік С) табиғи сұрыпталу

D)қолдан сұрыптау

15. . Тек өсімдіктер жасушасына ғана тән денешік?

А) рибосома В) пластид С) ядрошық D) плазма

16. Жасушаның көбеюіне қатысады?

А) цитоплазма В) ядро С) вакуоль D) митохондрия

17 . Қабық пен сүректің аралығында орналасқан сабақ қабаты:

А) камбий В) тоз С) тін D) өзек

18. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

19.Жынысты көбеюдің басқа көбею типтерінен айырмашылығы:

А) Көп ұрпақ бере алады.В) Анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады

С) Ата-анасынан тіршілікке төзімді қасиеттер алады

D) Сапасыз ұрпақ дүниеге келеді

20. Шартты рефлекс:

А) өмір сүру барысында қалыптасады В) туада пайда болады

С) тұқым қуалау нәтижесінде беріледі D) анасынан үйренеді

21. Зигота пайда болғаннан бастап тіршілік тоқтағанға дейінгі кезең:

А) филогенез В) эволюция С) онтогенез D) өмір

22. Жасушаның пайда болуынан бастап өлгенге дейінгі аралық:

А) тіршілік циклі В) митоз С) мейоз D) метафаза

23.Бір түрдің ұзақ уақытқа созылған тарихи дамуы:

А) филогенез В) онтогенез С) тіршілік циклі D) эволюция

24. Бейорганикалық заттардан органикалық затты синтездеушілер:

А) Автотрофтылар В) гетеротрофтылар С) консументтер D) вирус

25. Тірі ағзаларды жасуша құрылысына қарап жіктеу:

А) өсімдіктер мен жануарлар В) біржасушалы, көпжасушалы

С) эукариоттар, прокариоттар D) төменгі сатыдағы, жоғарғы сатыдағы

26. Жапырақ сабаққа қалай бекінеді?

А) бүршік арқылы В) тамыр арқылы С) сағақ арқылы D) өркен арқылы

27. Қабықшасы қалың өлі жасушалардан тұратын қабықтың қабаты:

А) өң В) тін С) өзек D) тоз

28.Өркен дегеніміз-

А) түрі өзгерген сабақ В) жапырағы және бүршігі бар сабақ

С) гүлі бар сабақ D) жапырағы бар сабақ

29. Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым:

А) ботаника В) зоология С) биология D) цитология

30. Иттерде сабалақ құлақ (А), тік құлаққа (а) қарағанда

доминантты.Екі итті шағылыстыру нәтижесінде 14 сабалақ құлақты және 4 тік құлақты ұрпақ пайда болды. Ата-аналарының генотипін табыңыз.

А)АА х ААБ)Аа х ААВ)Аа х ааГ)Аа х АаД) АА х АА

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Қуанышева С.Е. Биологияны оқыту әдістемесі. Шымкент: 2000 ж. 300 бет

2. В.В. Травникова Биологические экскурси, СПб.: «Паритет», 2002. – 256 б.

3. Ә.Бейсенова, А.Самақова, Т.Есполов Экология және табиғатты тиімді пайдалану: оқулық. – Алматы: Ғылым, 2004 – 328 б.

4. Биология Қазақстан мектебінде./ Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал. 2005 жылдан бастап.

5. Қайым Қабділрашид. Биология. Анықтамалық көмекші құрал. –Алматы. «Ол – Жас баспасы» ЖШС. 2006 ж. 104 бет.

6. Н.Л.Галеева. Сто примеров для учебного успеха ученика на уроках биологии: М.: «5 за знания», 2006. -144 с.

7. Қисымқызы Ә. Салауаттану. Әдістемелік құрал. – Алматы. «Алматы кітап» ААҚ, 2004. -160 бет

8. Бейсенова Ә.С., Ж.Б.Шілдебаева, Г.З.Сауытбаева. –Алматы: Ғылым, 2001. – 238 б.