БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ

БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ

М.К. ЖАНЫСБЕКОВА

Магистр оқытушы, «АВИМЕД» көпсалалы колледжі Шымкент қ.

mjk_80@mail.ru

Аннотация

Мақалада биологияны оқытудың әдістері мен тәсілдері жүйелі түрде көрсетіледі. Әр-бір оқытушы білім алушыға білім беруде нақты әдістерді қолдана отырып білікті маман дайындауға ықпал етеді.

Кілт сөздер: Заманауи әдістер, Биологияны оқыту, мультимедиялық анимациялық модельдер, компьютерлік технологиялар.

Abstract

Methods and techniques of teaching biology are systematically indicated in the article. Each teacher contributes to the training of a trained qualified specialist using specific teaching methods.

Key words: modern methods of teaching biology, multimedia animation models, computer technologies.

Дұрыс таңдалған әдістер білім сапасын арттырады, сондай-ақ ұғымдар мен дағдылардың дамуына ықпал етеді, білімнің беріктігі мен ғылымилығын қамтамасыз етеді, тәрбиелік әсер етеді.

Оқытудың ақпараттық технологиясы-ақпаратпен жұмыс істеу үшін арнайы әдістерді, бағдарламалық және техникалық құралдарды (кино, аудио және бейне құралдары, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер) пайдаланатын педагогикалық технология.

Барлық әдістер секілді, оқыту құралдары дидактикалық функциялардың үштігін орындайды, олар негізінен кез - келген пәндік оқытуда өзгеріссіз қалады және үштік функцияларды орындайды: цифрлық білім беру ресурстарын (ЦБР) және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) әдістерін қолдануды ескере отырып, пәндік қызмет шеңберінде оқытуды, дамытуды, тәрбиелеуді қамтамасыз етеді.

Биология сабақтарында АКТ қолдану пәнді оқыту сапасын арттыруға мүмкіндік береді; көрнекілік принципін көрнекі түрде жүзеге асыра отырып, әртүрлі объектілердің маңызды жақтарын көрсету; зерттелетін объектілер мен табиғат құбылыстарының ең маңызды (оқу мақсаттары мен міндеттері тұрғысынан) сипаттамаларын алдыңғы қатарға шығаруға мүмкіндік береді.[1].

Көптеген биологиялық процестер күрделілігімен ерекшеленеді. Бейнелі ойлауы бар балалар дерексіз жалпылауды қиын меңгереді, суретсіз олар процесті түсіне алмайды, құбылысты зерттей алмайды. Олардың дерексіз ойлауының дамуы бейнелер арқылы жүреді. Мультимедиялық анимациялық модельдер білім алушының санасында биологиялық процестің тұтас бейнесін қалыптастыруға мүмкіндік береді, интерактивті модельдер процесті өз бетінше құруға, қателіктерін түзетуге, өзін-өзі оқытуға мүмкіндік береді.

Оқытуда мультимедиялық технологияны қолданудың артықшылықтарының бірі-қызметтің жаңалығы, компьютермен жұмыс істеуге деген қызығушылық есебінен оқыту сапасын арттыру болып табылады. Жаңа технологиялық әдістерді қолдану сабақтарды көрнекі және қызықты ете отырып, білім алушылардың белсенді және мағыналы жұмысын ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Ақпараттық комуникативті технологияларды сабақтың әртүрлі кезеңдерінде қолдану ұсынылады:

1) экрандағы мультимедиялық проектордың көмегімен көрсетілетін интерактивті иллюстрация ретінде жаңа материалды (түрлі-түсті суреттер мен фотосуреттер, слайд–шоу, бейнефрагменттер, 3D-суреттер мен модельдер, қысқа анимациялар, сюжеттік анимациялар, интерактивті модельдер, интерактивті сызбалар, көмекші материалдар) түсіндірген кезде қолдану

2) оқытушы берген шарттар бойынша компьютерлік экспериментті (жұмыс парақтары немесе компьютерлік тестілеу түрінде) орындау барысында білім алушылардың оқу материалын сабақта өз бетінше зерделеу кезінде оқытылатын тақырып бойынша қорытынды ала отырып;

3) компьютерлік және нақты экспериментпен ұштастыра отырып, зертханалық жұмыстар нысанында зерттеу қызметін ұйымдастыру кезінде жүзеге асырылады;

4) қайталау, бекіту (жауап таңдау тапсырмалары, пернетақтадан сандық немесе ауызша жауап енгізу қажеттілігі бар тапсырмалар, тапсырмалардың тақырыптық таңдаулары, фото, бейне және анимацияларды пайдалану тапсырмалары, жауап реакциясы бар тапсырмалар, интерактивті тапсырмалар, көмекші материал) және білімді бақылау (автоматты тексерумен тест тапсырмаларының тақырыптық жинақтары, бақылау-диагностикалық тестілер) тану, түсіну және қолдану деңгейлерінде болады. Білім алушылар сабақтың осы кезеңдерінде виртуалды зертханалық жұмыстар мен тәжірибелерді орындаған кезде ынтасы артады — олар алған білімдерінің нақты өмірде қалай пайдалы болатынын көреді; [2].

АКТ қолдану формалары.

Сандық білім беру ресурстары. Сандық білім беру ресурстарын (СБР) дайын электронды өнім ретінде пайдалану оқытушы мен білім алушы қызметін күшейтуге мүмкіндік береді, пәнді оқыту сапасын арттыруға, биологиялық объектілердің маңызды жақтарын көрсетуге, көрнекілік принципін көрнекі түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Мультимедиялық презентациялар. Мультимедиялық презентацияларды қолдану оқу материалын алгоритмдік тәртіпте толық құрылымдық ақпаратпен толтырылған жарқын тірек кескіндер жүйесі ретінде ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда қабылдаудың әртүрлі арналары қатысады, бұл ақпаратты тек фактографиялық емес, сонымен қатар білім алушының ұзақ мерзімді жадына ассоциативті түрде енгізуге мүмкіндік береді.

Презентация– кестелер, диаграммалар, суреттер, иллюстрациялар, аудио және бейнематериалдар ұсынылуы мүмкін слайд түріндегі материалды беру формасы.

Презентация мүмкіндіктері: фильмдерді, анимацияларды көрсету; таңдау (қажетті аймақ); гиперсілтемелер; қадамдар тізбегі; интерактивтілік; объектілердің қозғалысы; модельдеу.

Презентация жасау үшін сабақтың тақырыбы мен тұжырымдамасын тұжырымдау қажет; сабақтағы презентацияның орнын анықтау маңызды.

Электрондық оқулықтар мен оқу курстары. Электрондық оқулықтар мен оқу курстары жоғарыда сипатталған барлық немесе бірнеше типтерді біртұтас кешенге біріктіреді. Мысалы, білім алушыларға алдымен оқу курсын (презентация) қарау, содан кейін оқу курсын (виртуалды эксперимент жүйесі) қарау кезінде алынған білімге негізделген виртуалды эксперимент жүргізу ұсынылады. Көбінесе бұл кезеңде білім алушыға курстың электронды анықтамалығы/энциклопедиясы қол жетімді және олар сұрақтар жиынтығына жауап беруі немесе бірнеше мәселелерді шешуі керек.

Бейне және аудио материалдар. Бейне ойнатқышты пайдаланып сабақ өткізу білім алушылардың пәнге деген қызығушылығын тудырады. National Geographic, discovery және т.б. сияқты танымал деректі фильмдердің шетелдік өндірушілерінде биология сабақтарында көрсету үшін үлкен сюжеттер жиынтығы бар. Ондағы жануарлар мен өсімдіктердің алуан түрлілігі бойынша сабақтарда бауырымен жорғалаушылардың, қосмекенділердің, сүтқоректілердің, балықтардың, құстардың, жәндіктер мен өсімдіктердің өмірін баяндайтын "Өмір" фильмдер сериясын қолданау да білім алушының білім деңгейін және қызығушылығын арттыруына ықпал етеді [3].

Бейне түсірудің озық технологиялары және арнайы әзірленген компьютерлік графиканы қолдану организмдердің жұмысын бақылауға мүмкіндік береді. Әрбір оқытушы психолог ретінде білім алушылардың жеке ерекшеліктері мен құпияларын аша алады. Бұл үлкен эмоционалды ашылуды тудырады және материалды игеру деңгейін арттырады, білім алушының бастамасы мен шығармашылық ойлауын ынталандырады. Осылайша, Биологияны оқыту процесінде АКТ-ны қолдану оның тиімділігін арттырады, көрнекілікті байытады (оқу процесінің қарқындылығы артады), білім алушылардың әртүрлі жалпы білім беру дағдыларын дамытуға ықпал етеді, оқу сапасын арттырады, білім беруде жұмысты жеңілдетеді.

Биология сабақтарында АКТ қолдану оқытушыға педагогикалық ғылымның даму тенденцияларынан хабардар болуға мүмкіндік береді. Кәсіби деңгейді арттыру, ой-өрісті кеңейту және ең бастысы білім алушының компьютермен белсенді диалогы арқылы, ілімді жетістікке бағыттау арқылы оқу мотивациясын күшейтуге мүмкіндік береді; биология бойынша негізгі білімді игеру, оларды жүйелеу; оқулықпен және қосымша әдебиеттермен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді. АКТ-ны қолдануда ақпарат көзі тек оқытушы ғана емес, сонымен қатар білім алушының өзі болып табылады. [3].

Қолданылған әдебиеттер:

1. Мырзабаев А.Б., Биологияны оқыту әдістемесі, Қарағанды, 2006.

2. С.Г.Мамонтов, В.Б. Захаров,  Н.И.Сонин, Ә.Қ.Қисымова «Биология. Жалпы заңдылықтар». Оқулық, А.2006

3.Сосновський Ю.В. Соколов Т.О. Технология компьютерных моделей преподовании биологии// [электронный ресурс]. Режим доступа: ped/2011_89/sosnov.pdf