Пәні:
биология
Тақырыбы: «Цитология
негіздері»
Курс түрі:
қолданбалы
Бағыты:
жаратылыстану-математикалық
Бағдары:
химия-биологиялық
Түсінік
хат
Жаратылыстану-математика
бағытындағы 10-11 сыныптарда биология пәнінен «Цитология негіздері»
бағдарлы курсын оқыту оқушылардың білім аясын кеңейтеді және өзінің
кәсіптік бағдарын таңдауға бағыт береді. Жыл өткен сайын биология
пәнін таңдайтын мектеп түлектерінің саны да артып
келеді.
«Цитология негіздері»
тақырыбындағы қолданбалы курс бағдарламасы 34 сағатқа лайықтап
құрылған. Биологияның білім мазмұныны тіршіліктің құндылығын,
оқушылардың жасуша туарлы білімдерін дамыта отырып, табиғаттағы
тірі ағзалардың жасушалық құрылысы мен қызметін, цитологиялық
негізінің жүйелілігін игеруге, білуге көмектеседі. Бағдарламада
мектеп бағдарламасында қамтылмаған жасушаның құрылымдық
элементтерін оқып-үйрену қарастырылған. Әртүрлі деңгейдегі пәндік
олимпиадаларға дайындауда қолданбалы курс мазмұнында қарастырылған
түрлі тақырыптар оқушылардың жалпы логикалық ойлау қабілетін
дамытуға, пәнге қызығушылығын арттыруда көмегі болатын
сөзсіз.
«Цитология негіздері»
қолданбалы курс бойынша бағдарлама
Бағыты:
жаратылыстану-матемаика
Бағдары:
химия-биология
Білім құрылымындағы курстың
орны: «Цитология негіздері» жалпы биологиядағы «Цитология
негіздері» таруының құрамды бөлімі.
Курстың
мақсаты:
-
Оқытуды белгілі дәрежеде
дараландыру, әрбір оқушының қызығушылығы мен қабілетін анықтау үшін
тиімді жағдай жасау.
-
Оқушының іздене білуге, ойлана
білуге, ізденімпаздыққа, еңбектенуге
тәрбиелеу.
Курстың
міндеттері:
-
Оқушылардың ой-өрісін кеңейту,
өз ойын еркін айта білуге, кез-келген жағдайларды шешуге мүмкіндік
жасау
-
Оқушылардың жалпы дүниетанымын
дұрыс қалыптастыруда биологиялық ұғымдарды, көзқарастарды,
заңдылықтарды негізгі тірек ретінде пайдалана
білу.
-
Оқушының өз білімін саралауға,
өздігінен ізденіп, қорытынды жасауға
үйрету.
-
Биологиядан алған теориялық
білімді іс жүзінде пайдалануды жүзеге асыра білуді
үйрету.
Мамандыққа
бағдарлау: медицина, биотехнология,
гендік инженерия, фармакология, селекция, агрономия, педагогика,
инженерия.
Пәнаралық
байланыс: химия, жалпы биология,
жануартану, анатомия, өсімдіктану.
Ұйымдастыру формалары: ауызша
түсіндіру, лекция, семинар сабақтар, оқытудың интерактивті
тәсілдері, сарамандық жұмыстар, оқушылардың шығармашылық жұмыстары,
конференция, ғылыми жобалар дайындау
Қолданбалы курстың
мазмұны:
Кіріспе (2
сағат)
Цитология – жасуша туралы
ғылым. Цитологияның биология және медицина ғылымдарының жүйесіндегі
алатын орны. Жасуша – тіршіліктің қарапайым және қызмет атқаратын
өлшем бірлігі. Біржасушалы және көпжасушалы ағзалар. Жасушасыз
тіршілік құрылымы. Жасушаны зерттеу әдістері (цитохимиялық,
гистохимиялық, микрохимиялық, ультрамикрохимиялық және т.б.
әдістер). Ауруларды анықтаудағы жасушаны зерттеудің
маңызы.
Жасушаның химиялық
құрамы (6 сағат)
Бейорганикалық заттар.
Жасушаның атомдық және молекуярлық құрамы. Су. Нәруыз. Нәруыздың
молекуласының құрылымдары. Денатурация. Нәруыздың жасуша
тіршілігіндегі маңызы. Көмірсулар. Майлар мен липидтер. Нуклеин
қышқылдары. АТФ. Жасушаның коллоидтық
қасиеттері.
Цитоплазма (8
сағат)
Гиалоплазма.
Физикалық-химиялық қасиеттері, химиялық құрамы. Зат алмасудағы
орны. Фагоцитоз, пиноцитоз. Мембраналы және мембранасыз
органоидтер. Эндоплазмалық тор. Рибосомалар. Гольджи жиынтығы.
Лизисомалар. Протеосома, эндосома, аутофагосома, гетерофагосома
туралы түсінік. Пероксисома, құрылысы, атқаратын қызметі, химиялық
құрамы. Митохондриялар. Мембранасыз органоидтар. Рибосомалар.
Полсома туралы түсінік. Пластидтер. Арнайы маңызы бар органоидтар:
миофибриллдер, микротүкшелер, кірпікшелер, талшықтар. Олардың
құрылысы, атқаратын қызметі, маңызы. Клетка
қосындылары.
Ядро (3
сағат)
Ядро. Ядроның химиялық құрамы.
Ядро қабықшасы. Ядро сөлі. Ядрошық. Хромосомалар. Ядроның жасуша
қызметіндегі орны.
Жасушаның бөлінуі (3
сағат)
Жасуша циклі. Митоздық бөліну.
Митоздың биологиялық маңызы. Митоздық хромосомалардың морфологиясы.
Эндомитоз. Негізгі формалары, биологиялық маңызы. Мейоз, жыныс
жасушалары. Жасушалардың өмір сүру
ұзақтығы.
Біржасушалы ағзалардың
жасушалық құрылмы (2 сағат)
Бактериялар. Қарапайымдар,
олардың жасушалық құрылсы.
Жасушадағы зат және
энергия алмасу (4 сағат)
Метаболизм. АТФ-тің жасушадағы
орны. Энергетикалық алмасу кезеңдері. Нәруыз биосинтезі және тиімді
тамақтану. Жасуша құрылымының түзілу механизмі. Жасушаның химиялық
белсенділігің өздігінен реттелуі.
Жасуша физиологиясы (5
сағат)
Жасуша өткізгіштігі. Жасушаның
биоэлектрлік қасиеті. Тітіркенгіштігі. Жасушаның қозғалыс
реакциялары. Тропизм. Настий. Таксис. Рефлекс. Жасушаның сөл бөлуі
(секреция). Жасушаның қартаюы және өлуі. Дегенерация, некроз,
олардың биологиялық маңызы. Апоптоз, биологиялық
маңызы.
Жинақтап қорытындылау (1
сағат)
КҮНТІЗБЕЛІК-ТАҚЫРЫПТЫҚ
ЖОСПАР.
10 СЫНЫП. «ЦИТОЛОГИЯ
НЕГІЗДЕРІ» БАҒДАРЛАМАСЫ
|
№
|
Тақырыптың аты
|
Сағат саны
|
Өткізілу түрі
|
Білімділік қазынасы
|
|
бар-лығы
|
лекция
|
|
|
І
1
2
|
Кіріспе.
Жасуша
қарапайым және қызмет атқаратынөлшем бірлігі. Жасушаны зеттеу
әдістері
|
2
1
1
|
1
1
|
1
|
Ауызша,
түсіндіру, жазбаша, сұрақ-жауап
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын арттырады
|
|
ІІ
3
4
5
6
7
8
|
Жасушаның химиялық
құрамы
Бейорганикалық
заттар.
Жасушаның атомдық және
молекулалық құрамы
Су. Гидрофильді және
гидрофобты заттар
Нәруыз. Нәруыздың
маңызы
Көмірсулар. Майлар мен
липидтер.
Нуклеин қышқылдары
АТФ.
Жасушаның
коллоидтық қасиеттері.
|
6
1
1
1
1
1
1
|
1
1
1
1
1
1
|
1
|
Ауызша түсіндіру,
жазбаша
Есептер
шығару
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын арттырады
|
|
ІІІ
9
10
11
12
13
14
15
16
|
Цитоплазма.
Гиалоплазма. Физикалық-химиялық қасиеттері, химиялық құрамы. Зат
алмасудағы орны.
Фагоцитоз,
пиноцитоз.
Мембраналы
орга-ноидтар.
Эндоплазмалық тор.
Рибосомалар.
Гольджи жиынтығы,
лизосомалар. Перок-сисома, құрылысы, атқаратын қызметі.
Митохондриялар.
Мембронасыз
органоидтар.
Рибосомалар.
Полисома туралы
түсінік. Пластидтер.
Миофибриллдер, микротүтікшелер, кірпікшелер, талшықтар.
Олардың құрылысы және маңызы. Клетка қосындылары.
|
8
1
1
1
1
1
1
1
1
|
1
1
1
1
1
1
1
|
1
1
|
Ауызша түсіндіру,
жазбаша, ұжымдық жұмыс
Зертханалық
жұмыс
Шығармашылық жұмыс
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын арттырады
|
|
ІV
17
18
19
|
Ядро
Ядро. Ядроның химиялық
құрамы
Ядро қабықшасы. Ядро
сөлі.
Ядрошық.
Хромосомалар. Ядроның жасуша қызметіндегі
рөлі.
|
3
1
1
1
|
1
1
1
|
|
Ауызша
түсіндіру, топтық жұмыс, жазбаша жұмыс
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын артырады
|
|
V
20
21
22
|
Жасушаның
бөлінуі
Жасуша циклі.
Митоз.
Митоздық
хромосомалардың морфологиясы. Эндомитоз. Негізгі формалары,
биологиялық маңызы. Мейоз, жыныс жасушалары. Жасушалардың өмір сүру
ұзақтығы.
|
3
1
1
1
|
1
1
1
|
|
Лекция,
ауызша түсіндіру, жазбаша жұмыс
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын артырады
|
|
VІ
23
24
|
Біржасушалы
ағзалар
Бактериялар.
Қарапайымдар немесе біржасушалы ағзалар
|
2
1
1
|
1
1
|
|
Шығармашылық жұмыс
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын артырады
|
|
VІІ
25
26
27
28
|
Жасушадағы зат және
энергия алмасу
Метаболизм. АТФ-тің
жасушадағы орны.
Энергетикалық алмасу
кезеңдері.
Нәруыз биосинтезі және
тиімді тамақтану.
Жасуша құрылымының
түзілу механизмі.
Жасушаның
химиялық белсенділігінің өздігінен реттелуі.
|
4
1
1
1
1
|
1
1
1
1
|
|
Ауызша
түсіндіру, жазбаша, ұжымдық жұмыс
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын артырады
|
|
VІІІ
29
30
31
32
33
|
Жасуша
физиологиясы
Жасуша
өткізгіштігі.
Жасушаның биоэлектрлік
қасиеті. Тітіркенгіштігі. Жасушаның қозғалыс реакциялары. Тропизм.
Настий. Таксис. Рефлекс.
Жасушаның сөл бөлуі
(секреция).
Жасушаның қартаюы және
өлуі. Дегенерация, некроз, маңызы.
Апоптоз,
биологиялық маңызы
|
5
1
1
1
1
1
|
1
1
1
1
1
|
|
Ауызша
түсіндіру, жазбаша, ұжымдық, топтық жұмыс
|
Танымын
кеңейтеді, қызығушылығын артырады
|
|
34
|
Жинақтап
қорытындылау
|
1
|
|
1
|
Семинар-форум
|
|
Көрсетілімдер: кестелер, сызбанұсқалар,
муляждар, модельдер, ылғалды препараттар, слайдтар, электрондық
оқулықтар, бейнефильмдер, интерактивті оқыту құралдары,
аппликациялар, микроскоптар.
Оқушылар білуі
тиіс:
06 Маусым 2019
5059
118 рет жүктелген
