Дегелек Құсы

Каспий өңірі “Болашақ” Колледжі НОО 21 с/о тобының студенті Амантаева Эльмира Асхатқызы

Мақала

Тақырыбы:” Ақ дегелек құсы”

Ноо 21 с/о тобымен Ақтау қаласы Маңғыстау облысының мемлекеттік мұрағатына Ақ дегелік құсты, Мұрағат жайлы мәлімет құстар жайлы зерттеу жүргізген болатынбыз.

Ұлттық қорын толықтыру бөлімінің басшысыҚыздарбаева Ләззат Ізбасарқызының “Ақ дегелек” құсты зерттеуге, білуге үлкен көп көмегітиді. Дегелекті ата бабамыз сұлулыққа ,әдемілікке махаббат пен сенімге балаған.Дегелек баласы жоқ отбасыға бала тілеп,адамның досы.Дегелек туралы аңыздар мен діни наным сенімдер бар.Мысалы Қашаған Күржіманұлы атамыздың Отпантаудың басында,дегелек деген бір құс бар. Аспанға жүріп ысқырса,Мың орда жылан басылған деген. Осыған байланысты Маңғыстауда да дегелек құсының бар екендігі айқын . Қазақстанда 15 - 30жұптай ғана ақ дегелек бар. Манғыстауда топырақ түстес келген дегелектерді кездестіруге болады жалпы дегелектердің 15тей түрі зерттелген дегелекті балалы болғысы келетін келіншектер отбасылар шын ниетпен күтеді екен дегелек баласыз үйге бала беретін Алланың жаратқан ерекше қасиетті құстарының бірі. Ол Қазақстанда Оңтүстік Қазақстан мен Жамбыл облыстарында кездеседі. Соңғы деректер бойынша Қазақстанда 15 – 30 жұптай ғана ақ дегелек бар. Кейбір Еуропа елдерінің зоологиялық бақтарында өсіріледі. Тұмсығы түзу, ұшына қарай үшкірлеу келеді. Қанатының ұзындығы 58 – 61 см, салмағы 3,5 – 4 кг. Қанаты қара, тұмсығы мен сирағы қызыл, мекиенің тұрқы қоразынан гөрі кішілеу әрі тұмсығы жіңішкелеу болып келеді. Ақ дегелек тұмсықтарын бір-біріне тиістіріп қана дыбыс шығарады. Ұшқан кезде мойынын алға қарай созып ұшады. Ақ дегелек – жұбын жазбай, бір орынға бірнеше жыл қатарынан келіп, елді мекендерге жақын су айдындарының маңындағы шалғынды, батпақты жазық аңғарларға ұя салады. Жыныстық жағынан 2 – 3 жылда жетіледі. Жылына 1 рет 2 – 5 жұмыртқа салып, оны 32 – 34 күндей мекиені мен қоразы кезектесіп басады. Балапандарын ұядан 70 – 72 күнде ұшырады.

К
ешегі күні біз тобымызбен осы құсты зерттеу мақсатында Мемлекеттік Маңғыстау облысы Архивіне барған болатынбыз. Ол жерде бізге Ұлттық архив қорын толықтыру бөлімінің басшысы Қыздарбаева Лаззат Избасарқызы өз жұмыстарымен таныстырған болатын. Ол кісінің айтуынша Маңғыстау ауданы Шетпе кентіне қарасты Отпан тау кешенінде дегелек құстары мекендейтінін айтқан болатын. Бұған дәлел, Қашаған ақынның туындысы.