БЕКІТЕМІН

Директор ЖК «Қуаныш А»

Қуаныш А.Т._______________

«____»_______________ 2024 жыл

Домбыра үйірмесі 6-17 жас аралығындағы балаларға арналған

1 жылдық оқу бағдарламасы

Құрастырушы: Қуаныш А.Т.

Қазығұрт, 2024 жыл

КІРІСПЕ

Өзектілігі.

Домбыра - баға жетпес жәдігер, қазақ халқының талисманы. Домбырада ойнауды үйрену - қазақ ұлттық өнерінің тарихына деген сүйіспеншілік пен құрметті қалыптасуына ықпал етеді. Сондай ақ, жеке қасиеттерін қалыптастырады: тәртіп, еңбекқорлық, табандылық, жауапкершілік, патриотизм сезімін тәрбиелейді.

Домбыра - қазақ халқының ең кең тараған екі ішекті, көп пернелі музыкалық аспабы. Ол – қазақ халқының өмірінде маңызды орын алатын, өзіндік музыкалық сипаты бар аспап. Алғаш эпикалық дәстүр шеңберінде жыр, толғау, термелерді сүйемелдеуге қолданылған. Домбыра аспаптық шығарма - күй жанрының қалыптасуына ықпал еткен. Қазіргі кезде домбыра жеке әнді сүйемелдеуге, күй тартуға, халықтық-фольклорлық музыкада, классикалық шығармаларды орындауға қолданылатын, мүмкіндігі кең музыкалық аспап болып табылады. Домбыра ежелде қазақтың тарихын баяндаған музыкалық аспаптардың бірі.

Бағдарлама түрі: оқыту,

- функционалдық мақсаты бойынша: жалпы даму;

- игеру деңгейі бойынша: базалық;

- оқушылардың дайындық деңгейі бойынша: қызметті игеру деңгейі;

- жас ерекшелігі бойынша: 6-17 жас аралығы;

- қызмет бағыты бойынша: білім алушыларды мәдениетке баулуға, жалпы адамзаттық құндылықтарға, жаңа білім іздеуге, ұлттық сананы қалыптастыруға, ұлттық мәдениетті зерттеуге бағытталған.

Бағдарламаның мақсаты: домбырада ойнаудың қарапайым дағдыларын, алғашқы көріністерді қалыптастыру, қазақ халқының музыкалық мәдениетін дамыту.

Педагогикалық міндеттер

Оқыту:

• ноталық сауаттылықты оқыту;

• домбырада ойнау техникасын, парақтан еркін «оқу» техникасын оқыту;

• қазақ халық орындаушылық өнерінің мұрасымен, музыкалық мәдениетімен таныстыру.

Дамыту:

• даму;

• музыкалық есту, вокалдық деректер, ритм сезімі, тәуелсіз музыкалық ойлау, музыкалық жады, орындаушылық мәдениет пен эмоционалды экспрессивтілік;

• халықтық дәстүрлерді құрметтеуге тәрбиелеу;

• эстетикалық талғамды қалыптастыру.

БОЛЖАМДЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ НӘТИЖЕЛЕР

- дыбыс шығарудың негізгі әдістерін меңгереді, дұрыс қолдануды біледі, оларды іс жүзінде пайдаланады;

- шығарманы берілген стильге сәйкес орындай алады және олардың көрсеткіштерін талдай алады;

- шығарманы өз бетінше талдай біледі;

- сахнада жеке және топпен өнер көрсете алады.

Оқыту мазмұны

Оқыту мазмұны. Жыл бойы білім алушылар қазақтың ұлттық ерекшеліктерімен танысады, домбыраның құрылымы мен ерекшеліктерін зерттейді, домбыраны ойнағанда дұрыс отыруды және ұстауды үйренеді, музыкалық сауаттылық негіздерімен танысады, қарапайым техникалық жаттығуларды үйренеді.

Оқушылар ноталарды дәптерге жазуды үйренеді.

Сабақтарды ұйымдастыру формалары: практикалық сабақтар, жаттығулар, сынақтар.

Әдістері: ауызша (әңгіме, түсініктеме); дидактикалық материалды қолдана отырып көрнекі аудио материалдарды тыңдау, практикалық (жаттығулар мен пьесаларды орындау).

ОҚУ ЖОСПАРЫ

ОҚУ ЖОСПАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе

Теория: «Домбыра» бағдарламасының мақсаттары мен міндеттері. Домбыра тарту ережелері мен заңдары. Домбыра тарту стилі, сипаты мен мәнері туралы жалпы мәліметтер.

Техникалық қауіпсіздігі ережелері. Сабақты бастамас бұрын және сабақ кезінде жалпы қауіпсіздік талаптары. Төтенше жағдайларда қауіпсіздік талаптары.

2. Домбыраны қалай ұстау керек?.

Теория: әуен мен қозғалыс, музыка қарқыны, музыкалық өлшемдер, контрастты музыка (жылдам - баяу, көңілді – қайғылы).

Тәжірибе: музыканың қарқыны мен ритмдағы қозғалыстар. Музыканың табиғатын сөзбен анықтау. Қозғалыстардағы музыка сипатының өзгеруін жеткізу. Ритмдық екпін, саусақ қозғалыстары.

3. Домбыра құрылысымен танысу.

4. Домбыраның құлақ күйін келтіруді үйрету.

Теория: Домбыраның құлақ күйі негізінен оң (таза кварта), теріс (таза квинта) бұрауларға келтіріледі. Қазақтың күйшілік дәстүрінде мұнан өзге шалыс бұрау (секунда), қалыс бұрау (үлкен терция), тел бұрау (унисон) деп аталатын көне түрлері де болған.

5. Домбыраның қағыстары.

Теория: «Тентек қағыс» – Құрманғазы дәстүріндегі кейін Дина дамытқан кең шеңберлі қағыс; «Төре қағыс» – Төре күйлеріндегі ішектің екі жағынан аса алыс кетпейтін қағыс;
«Триоль» - сұқ саусақ бас бармақ сұқсаусақ «сбс» Қазанғап күйлерінде кездесетін қағыс түрлері; «Сүйретпе қағыс» – Абылдан келе жатқан бұл қағыс күйлердің динамикалық жақтарын аса жандандырады. Әсіресе ол шартты бөлуден жұпты бөлінген дыбыстарға ауысқанда, соңғылардың үлкен айырмасын көрсетеді; «Сипай қағыс» – саусақтың ұшымен сипай өтетін қағыс. «Қара шертіс» -төрт саусақпен шертіп ойнау. «Дара шертіс»- даралап әр ішекті кезек-кезек шертіп.

Сабақтарды өткізуге қажетті балалардың жеке жабдықтары мен жабдықтары туралы мәліметтер