Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап
2 млн. ₸ табыс табыңыз!
0 / 1
Материалға шағымдану
Назар аударыңыз. Бұл материалды сайт қолданушысы жариялаған. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзса, осында жазыңыз. Біз ең жылдам уақытта материалды сайттан өшіреміз
Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз
Сіздің сұранысыңыз сәтті жіберілді!
Жақын арада сайт әкімшілігі сізбен хабарласады
1 бонус = 1 теңге
Бонусты сайттағы қызметтерге жұмсай аласыз. Мысалы келесі материалды жеңілдікпен алуға болады
Бонусты жинап картаңызға (kaspi Gold, Halyk bank) шығарып аласыз
Бонусты жинап картаңызға (kaspi Gold, Halyk bank) шығарып аласыз
Түсінікті
2024-2025 оқу жылына арналған
қысқа мерзімді сабақ жоспарларын
Жүктеп алғыңыз келеді ме?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
Ежелгі Қытай мәдениеті
Материал туралы қысқаша түсінік
Әріптестеріме
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады.
Толығырақ
21 Желтоқсан 2017
2815
1 рет жүктелгенТегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады
Сабақтың тақырыбы: Ежелгі Қытай мәдениетіСабақтың мақсаты: 1)Ежелгі Қытай мәдениеті, Конфуций ілімі, Сыма Цяннның тарихи еңбегі және ғылыми білім мен өнер табыстары туралы түсінік беру;2) Оқушылардың есте сақтау, салыстыру қабілеттерін дамыта отырып, өз ойлары мен пікірлерін жүйелеуге үйрету;3) Конфуций ілімі мен қазақ халқының дүниетанымындағы ұқсастықтарға тоқтала отырып, оқушылардың бойында адамгершілік ұстанымдарын қалыптастыру.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, баяндау.Сабақтың түрі :ізденіс сабағыСабақтың көрнекілігі: карта, слайдСабақтың жүру барысы:
І.Ұйымдастыру.ІІ. Үй тапсырмасы:Оқушылар төрт топқа топтастырылады.1-ші оқушы «Ұлы Жібек жолы» презентациялау.2-ші оқушы «Ұлы Қытай жібек матасы» презентациясы. 3-ші оқушы « Бұл кім?»тақырыбымен Ежелгі Қытайда. Алғашқы мемлекеттер, Цинь патшалығы4-ші оқушы «Чжан Цянның саяхаты» әңгімесі.Өткен тақырыпты пысықтау.Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғаларыБ.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттерБ.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.
ІІІ. Жаңа сабақ жоспары:► Жазуы мен әдебиеті► Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны► Сыма Цянь – қытай тарихының атасы► Ғылыми білімі мен өнер табыстары
Қытайда өте ертеден иероглифтік жазу болғандығы туралы, жазудың бірыңғай жүйесінің құрылуы, алғашқы кітіптардың пайда болуы жөнінде баяндаймын. Б.з.б. І мыңжылдықта Қытайда жібек матаға жазу, б.з.б. ІІ ғасырда қағаз пайда болды. Әдеби шығармалар жазылып, дүниенің жаратылуы әдеби тілмен әңгімелеп айтамын. Ежелгі Қытайда ақындар көп болды. Соның бірі-Сыма Сянжу деген ақын. Оның өмірі мен тұрмысы туралы әңгімелеп айтып, көрініс ретінде көрсету. Сыма Сянжу өлеңдерінде өз өмірін көбірек баяндаған. Алғаш ол әрі мемлекеттік қызметкер әрі ақын болып сарайда қызмет етеді. Билеуші қытай болған соң, ол сарайдан кетіп, кедейшілік жағдайға душар болды. Бірақ оның ақындық қабілетін білетін ауданның әкімі өзіне шақырады. Қонаққа барғанда ақынды өзімен бірге ертіп жүреді. Өзі білетін байлармен, атақты адамдармен таныстырады. Бірде ақын жергілігкті бір байдың тойында оның қызын көреді. Ол қыздың сұлулығына тәнті болып, қызығып, көп ән-өлең арнайды. Ақынның сәнді киімі, сарай қызметкерлері сияқты мәдениеттілігі, өзіне арнаған өлеңдері байдың қызына ұнап қалады. Оны естіп ашуланған әкесі қызына көк тиын да бермейтінін, тіпті өлтіретінін айтады. Қыз ақынға күйеуге шығып, ақынның туыстары арасында нашар өмір сүреді. Ақыры ақылды да айлакер қыз қулыққа көшеді. Ол ақын күйеуі екеуі әкесі тұратын ауданға келіп, аттары мен арбасын сатады да , ақшасына шағын асхана ашады. Қыз ошақ басында жүрсе, ақын алдына алжапқыш байлап, құл сияқты ыдыс-аяқ жуады. Қыздың әкесі мұндай масқараға ұялып, көшеге шыға алмай қалады. Ақыры қызының жасауы ретінде жүз құл және көп ақша береді....
1.Кун-фуцзы(Конфуций)-ежелгі қытай данышпаны:өмірбаяны.шәкірттеріне айтқан нақылдары.М.Кемелдің аударған Конфуцийдің нақылдарынан үзінді.Кун-фуцзы б.з.б 551-479 жж өмір сүрді.Оның шын аты Кун-Цю. Ол өз халқының салт-дәстүрін ,өлең-жырларын жақсы біліп өсті. Ол: Балалықты тастадым, білім қудым он бесте,Отыздарға келгенде кісі болу түсті еске.Қырық жасқа келгенде ойдағы желді тастадым,Елулердің кезінде аға бола бастадым.Өтірікті шындықтан ажыраттым алпыста,Жетпісімде жетіліп, қария болдым расында – деп жазады.
Жастар оны өз ұстазымыз деп есептеген. Оның өсиеттері «Нақылдар» деп аталады.Оған бір шәкірті «Жамандыққа жақсылық жасау керек пе?» деп сұрағанда, ол: «Онда жақсылықтың төлемі қандай? Жамандыққаәділдігіне қарай төлем жаса, жақсылыққа жақсылық жаса»-деген екен.Конфуцийдің даналығы қазақ халқының дүниетанымына өте ұқсас келеді:Оның «Қайрымдылық бар жерде береке бар» немесе «Қайырымы жоқ кісі жарымайды.Ол қуаныштың не екенін шындап сезіне алмайды.Мейірімді кісі өзі де мейірім көреді» (М.Кемелдің аудармасынан) дегені қазақ халқының «Ақкөңілден армдық шықпас, арамдық шықсада жамандық шықпас» -деген мақал мәтелімен ұқсастығын байқауға болады немесе «Білетін кісі күмәнданбайды, адамгершілігі бар уайымдамайды, батыр кісі қорықпайды» (М.Кемелдің аудармасынан )-деген Конфуцийдің нақылы қазақтың«Білген кісі тауып айтады, білмеген кісі қауіп айтады» -деген мақалымен мағыналас десе де болады.
Сыма Цянь – қытай тарихының атасыСыма Цянь туралы айтқанда төмендегідей мәліметтерді пайдаланамын. Ол ел аралау сапарының барысында көне патшалықтардың астаналарын аралады. Императордың күзет бөлімінде қызмет ете жүріп, оңтүстік-батысқа жасаған жорықтарына қатысты. «Тарихи жазбаларда» әр түрлі деректік мәліметтердің негізінде жекелеген адамдар өмірі, елдің шаруашылығы, билеушілердің саясаты, сондай-ақ ғылым мен мәдениет жетістіктері де баяндалады. Бірақ бұл тек адам мен жер атаулары, оқиғаның уақыты ғана көрсетілетін құрғақ жылнама емес еді. Сыма Цянь оқымыстылардың, билеушілердің, ақындардың шығу тегі, кімнен білім алғаны, бастан кешкендері туралы жазды. Кейбіреулердің хаттарынан, әдебишығармаларынан үзінділер келтіріп, өз ойын дәлелдеп, нақтылап отырды. Сыма Цянның бұл еңбегінің маңызы зор. Өйткені ол шынайы тарихты жазудың тәсілі мен жолын көрсеткен алғашқы еңбек еді. Сондықтан да ол Қытай тарихшылары үшін ғана емес, Корея, Въетнам, және Жапон тарихшылары үшін де үлгі кітап болды.Ол кітаптан Қытай т.б. елдер әдебиетшілері де өздеріне қажетті мәліметтер алып, тамаша әдеби шығармаларды дүниеге келтірді. Сыма-Цянь-қытай тарихының атасы: өмірбаяны, «Тарихи жазбалары» туралы. Сыма Цянь (шамамен б.з.б. 140 – 86 ж.) — ежелгі қытай тарихшысы, әдебиетші. Қытай тарихнамасында іргелі еңбек саналатын “Ши цзидің” (“Тарихи жазбалар”) авторы. Әкесі Сыма Тань Хань әулеті сарайының басты жылнамашысы болған. Сыма Цянь жас кезінде император сарайында күзетшілік қызмет атқара жүріп, ғылыми жұмыспен айналысты. Б.з.б. 108 ж. әкесі қайтыс болған соң үш жылдан кейін, оның орнына императорлық архивке орналасты. Жаңа қызметте ол әкесі жоспарлап, жазуды бастаған қытай тарихындағы аса іргелі еңбекті әрі қарай жалғастырды. Б.з.б. 104 ж. “Тай чу ли” күнтізбесін жасауға ат салысты. Б.з.б. 99 ж. көшпелі сюннулардан жеңіліс тапқан әскери қолбасшыға ара түскені үшін түрмеге қамалды.Түрмеден шыққан соң, мемлекеттік кеңсенің хатшысы қызметіне тұрып, өзінің негізгі еңбегін б.з.б. 92 ж. жазып бітірді. Бұл шығармада көне замандағы Аңыздарда ғана айтылатын Хуан-ди императордан бастап, замандасы У-ди император билігінің аяқ кезіне дейінгі 24 ғасырлық тарихи оқиғалар баяндалған. Еңбек 130 тараудан тұрады, 528 мың иероглифті қамтиды. “Ши цзи” бес үлкен бөлімнен: әулеттер, текті отбасылар жылнамасы, генеологиялық тізімдер, сондай-ақ дәстүрлер, күнтізбелер, астрономия, экономика, география, суғару жүйелері туралы трактаттар мен көптеген тарихи тұлғалардың өмірбаяндарынан тұрады. Сондай-ақ шығармада Рим, Жерорта теңіз жағалауы елдері, Иран, Орталық Азия және Таяу Шығыс елдері, т.б. халықтардың тарихи географиялық, этнографиялық, саяси құрылымдары, т.б. туралы мәліметтер мол. Әсіресе, Қытайдың батысындағы көшпелі сюннуларға (ғұндар) айрықша тоқталып өтіп, олардың тұрмысына, салт-дәстүріне, әлеуметтік-саяси, әскери құрылымдарына сипаттама жасайды. Бірақ автор Қытайды қоршап жатқан басқа да халықтармен бірге оларды “жабайылар” етіп көрсетіп, олармен арадағы қарым-қатынасты бұрмалап жазған. Ол Конфуцийдің “Чуньцю” (“Көктем мен күз”) кітабының үлгісімен бүкіл тарихи қолжазбаларды, құжаттарды, мәліметтерді өте мұқият түрде жинақтап отырған. Кейінгі қытай тарихшылары тарихты жазуда Сыма Цянь үлгісін жалғастырды. Сондықтан оны “Қытай тарихының атасы” санайды.
Ғылыми білімі мен өнер табыстары: аспан картасы, даосизм, шайдың шығуы,құбылнама, сейсмограф, оқ-дәрі жасау.Ежелгі Қытайдағы қағаз жасау өндірісі Ежелгі Қытай ғылымы мен өнер табыстары туралы айтатын болсақ, математика саласында үш бұрыштың көлемін білді. Аспан денелерінің қозғалысын, орын ауыстыруын жеке зерттеп отырды. Бір жылда қанша тәулік барын есептеді. Ол бірінші болып жұлдызды аспанның картасын жасады. Олардың зерттеулері күнтізбе жасауға жол ашты. Билеушілердің жерлерді басып алуы, саяхатшылар мен елшілердің басқа елдерге баруы географиялық білім аясын кеңейтті. Жер өңдеу, суару тәсілдері, жібек құртын өсіру, шай бұталарын күту дамыды. Қытайлар шайды дәрі-сусын ретінде пайдаланды. Компас (тұсбағдар) , жер сілкінісін болжайтын аспап, қағаз, мылтық дәрісін ойлап тапқан да қытайлар болды.Тәрбие негіздеріЕжелгі қытайдағы тәрбиелі адамның қылықтары:-Тек қана тізесін бүгіп отыру-Аяғының ұшымен жалаң аяқ жүру;-Екі таяқшамен тамақтану:-Үнемі шашы түйілген. Шашты жаюға болмайды.-Үнемі таза киіммен жүру;-Жаман сөз айтуға мүлдем тыйым салынған және т.б.
IV. Жаңа сабақты бекіту.Төмендегі сұрақтар бойынша оқушылардың тақырыпты меңгеру деңгейін тексеремін:1. Қытай жазуының ерекшелігі неде? Ол қалай жазылды?2. Ақын Сыма Сянжу өмірі туралы не білесің?3. Конфуций өмірі туралы не білесің? Ол неге данышпан Кун деп аталды?4. Конфуций адамгершілік тәрбие және мемлекет туралы не деді? Конфуций мен оның 3 шәкірті туралы әңгімеде не туралыайтылған? Ол әңгіме бойынша қорытынды жаса.5. Сыма Цянь ткралы не білесің? Сыма Цяньды неге Қытай тарихының атасы дейміз?6. Қытайлардың жұлдызнамалық, географиялық білімдері, өнертапқыштары туралы не білесің?7. Конфуций нақылдарын оқып, мағынасына қарай талдап, қазіргі өмірмен байланыстыр
«Аукцион»(сұрақтар беріледі және оған жауап бергендерге құбылнама, сейсмограф, шай, жібек мата, оригами(қағаздан жасалған желпуіш) беріледі:
1.Құбылнама.Сұрақ: Аспап туралы айтып беріңіз, Ежелгі Қытай теңізшілері осы аспап арқылы қай жерге дейін бараалатын еді?2. Сейсмограф. Сұрақ: Бұл аспап не үшін қажет, ол қалай аталады?3. Шай. Сұрақ: Бұл сусынның қандай пайдасы бар және зияндылығы қандай?4. Жібек мата.Сұрақ: Бұл мата ежелгі Қытайда неге теңелді? Қазіргі кезде бұл матаны жасау сол кездегідей қиындық туғыза ма?5.Оригами.Сұрақ: Оригами деген не, ол неден жасалады?V. Оқушыларды бағалау.VI.Үйге тапсырма беру. Конфуцийдің нақыл сөздерін қазақтың мақал-мәтелдерімен салыстыру.
Тест сұрақтары1.”Ұлы Қытай қорғаны” қай тайпалардан қорғану үшін салынған?а)Үйсіндерден. в)Оғыздарданс)Қыпшақтардан д)Ғұндардан
2.Ежелгі Қытайда қай жылдар шамасында шағын мемлекеттер пайда болған?а)Б.з.б.ІІ мыңжылдық в)Б.з.б.ІІІ мыңжылдықс)Б.з.б. І мыңжылдық д)Б.з.б. Ivмыңжылдық
3.Ежелгі Қытай қай жерде орналасқан?а)Кіші Азияда в)Батыс Азияда с)Алдыңғы Азияда д)Шығыс Азияда
4.Ежелгі Қытайда қай ғасырда бір орталыққа бағынған мемлекет құрылды? а)Б.з.б.ІІІ ғасырда в)Б.з.б.ІІ ғасырда с)Б.з.б. І ғасырда д)Б.з.б. Iv ғасырда5.Ежелгі Қытайдағы ең алғашқы патшалық қалай аталды?а)Ұжан в)Цинь с)Ле Бану д)Үжау6.Цинь патшалығы қанша әкімшілікке бөлінді? а)40 в)20 с)45 д)367. Ежелгі Қытайда нешінші мыңжылдықтан бастап жібек өндіріле бастады?а)Б.з.б.VI мыңжылдық в)Б.з.б.V мыңжылдықс)Б.з.б. ІII мыңжылдық д)Б.з.б. II мыңжылдық8.Ең алғаш қай мемлекетте қағаз ойлап табылған?а)Ежелгі Үндістанда в)Ежелгі Қытайдас)Ежелгі Парсыларда д)Ежелгі Хеттерде9.Сыма Цянь қашан дүниеге келді?а)Б.з.б.151ж в)Б.з.б.155жс)Б.з.б. 160ж д)Б.з.б. 140ж10.Данышпан Кун неше жасында қайтыс болды?а)70жасында в)73жасында с)72жасында д)74жасында
Тест жауаптары1. Д 2,А 3,С 4,А 5,В 6. Д 7,С 8, В 9, А 10, С
Сабақтың тақырыбы: Ежелгі Қытай мәдениеті.
Сабақтың мақсаты: 1.Жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу. Кун-фуцзы, Сыма Цянь туралы, олардың оқымыстылығы мен данышпандығы туралы баяндау.2.Білім мен ғылымның ежелгі Қытайдан бастау алғаны туралы айтып, оқушыларды білім алуға деген құштарлығын арттыру.3.Ұйымшылдыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңіІІ. Үй тапсырмасын тексеру1.Алғашқы мемлекеттер2. Цинь патшалығы3.Шаруашылығы мен қоғамдық құрылысы4.Ұлы Жібек жолы5.Басқыншылық жорықтар. Көтерілістің алғышарттары. Халық көтерілістері.Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғаларыБ.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттерБ.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.Ежелгі Қытайдағы шаруашылық түрлерін атаңдарІІІ. Жаңа сабақЕжелгі Қытайдың мәдениеті Сабақтың жоспары► Жазуы мен әдебиеті► Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны► Сыма Цянь – қытай тарихын
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, баяндау.Сабақтың түрі :ізденіс сабағыСабақтың көрнекілігі: карта, слайдСабақтың жүру барысы:
І.Ұйымдастыру.ІІ. Үй тапсырмасы:Оқушылар төрт топқа топтастырылады.1-ші оқушы «Ұлы Жібек жолы» презентациялау.2-ші оқушы «Ұлы Қытай жібек матасы» презентациясы. 3-ші оқушы « Бұл кім?»тақырыбымен Ежелгі Қытайда. Алғашқы мемлекеттер, Цинь патшалығы4-ші оқушы «Чжан Цянның саяхаты» әңгімесі.Өткен тақырыпты пысықтау.Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғаларыБ.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттерБ.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.
ІІІ. Жаңа сабақ жоспары:► Жазуы мен әдебиеті► Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны► Сыма Цянь – қытай тарихының атасы► Ғылыми білімі мен өнер табыстары
Қытайда өте ертеден иероглифтік жазу болғандығы туралы, жазудың бірыңғай жүйесінің құрылуы, алғашқы кітіптардың пайда болуы жөнінде баяндаймын. Б.з.б. І мыңжылдықта Қытайда жібек матаға жазу, б.з.б. ІІ ғасырда қағаз пайда болды. Әдеби шығармалар жазылып, дүниенің жаратылуы әдеби тілмен әңгімелеп айтамын. Ежелгі Қытайда ақындар көп болды. Соның бірі-Сыма Сянжу деген ақын. Оның өмірі мен тұрмысы туралы әңгімелеп айтып, көрініс ретінде көрсету. Сыма Сянжу өлеңдерінде өз өмірін көбірек баяндаған. Алғаш ол әрі мемлекеттік қызметкер әрі ақын болып сарайда қызмет етеді. Билеуші қытай болған соң, ол сарайдан кетіп, кедейшілік жағдайға душар болды. Бірақ оның ақындық қабілетін білетін ауданның әкімі өзіне шақырады. Қонаққа барғанда ақынды өзімен бірге ертіп жүреді. Өзі білетін байлармен, атақты адамдармен таныстырады. Бірде ақын жергілігкті бір байдың тойында оның қызын көреді. Ол қыздың сұлулығына тәнті болып, қызығып, көп ән-өлең арнайды. Ақынның сәнді киімі, сарай қызметкерлері сияқты мәдениеттілігі, өзіне арнаған өлеңдері байдың қызына ұнап қалады. Оны естіп ашуланған әкесі қызына көк тиын да бермейтінін, тіпті өлтіретінін айтады. Қыз ақынға күйеуге шығып, ақынның туыстары арасында нашар өмір сүреді. Ақыры ақылды да айлакер қыз қулыққа көшеді. Ол ақын күйеуі екеуі әкесі тұратын ауданға келіп, аттары мен арбасын сатады да , ақшасына шағын асхана ашады. Қыз ошақ басында жүрсе, ақын алдына алжапқыш байлап, құл сияқты ыдыс-аяқ жуады. Қыздың әкесі мұндай масқараға ұялып, көшеге шыға алмай қалады. Ақыры қызының жасауы ретінде жүз құл және көп ақша береді....
1.Кун-фуцзы(Конфуций)-ежелгі қытай данышпаны:өмірбаяны.шәкірттеріне айтқан нақылдары.М.Кемелдің аударған Конфуцийдің нақылдарынан үзінді.Кун-фуцзы б.з.б 551-479 жж өмір сүрді.Оның шын аты Кун-Цю. Ол өз халқының салт-дәстүрін ,өлең-жырларын жақсы біліп өсті. Ол: Балалықты тастадым, білім қудым он бесте,Отыздарға келгенде кісі болу түсті еске.Қырық жасқа келгенде ойдағы желді тастадым,Елулердің кезінде аға бола бастадым.Өтірікті шындықтан ажыраттым алпыста,Жетпісімде жетіліп, қария болдым расында – деп жазады.
Жастар оны өз ұстазымыз деп есептеген. Оның өсиеттері «Нақылдар» деп аталады.Оған бір шәкірті «Жамандыққа жақсылық жасау керек пе?» деп сұрағанда, ол: «Онда жақсылықтың төлемі қандай? Жамандыққаәділдігіне қарай төлем жаса, жақсылыққа жақсылық жаса»-деген екен.Конфуцийдің даналығы қазақ халқының дүниетанымына өте ұқсас келеді:Оның «Қайрымдылық бар жерде береке бар» немесе «Қайырымы жоқ кісі жарымайды.Ол қуаныштың не екенін шындап сезіне алмайды.Мейірімді кісі өзі де мейірім көреді» (М.Кемелдің аудармасынан) дегені қазақ халқының «Ақкөңілден армдық шықпас, арамдық шықсада жамандық шықпас» -деген мақал мәтелімен ұқсастығын байқауға болады немесе «Білетін кісі күмәнданбайды, адамгершілігі бар уайымдамайды, батыр кісі қорықпайды» (М.Кемелдің аудармасынан )-деген Конфуцийдің нақылы қазақтың«Білген кісі тауып айтады, білмеген кісі қауіп айтады» -деген мақалымен мағыналас десе де болады.
Сыма Цянь – қытай тарихының атасыСыма Цянь туралы айтқанда төмендегідей мәліметтерді пайдаланамын. Ол ел аралау сапарының барысында көне патшалықтардың астаналарын аралады. Императордың күзет бөлімінде қызмет ете жүріп, оңтүстік-батысқа жасаған жорықтарына қатысты. «Тарихи жазбаларда» әр түрлі деректік мәліметтердің негізінде жекелеген адамдар өмірі, елдің шаруашылығы, билеушілердің саясаты, сондай-ақ ғылым мен мәдениет жетістіктері де баяндалады. Бірақ бұл тек адам мен жер атаулары, оқиғаның уақыты ғана көрсетілетін құрғақ жылнама емес еді. Сыма Цянь оқымыстылардың, билеушілердің, ақындардың шығу тегі, кімнен білім алғаны, бастан кешкендері туралы жазды. Кейбіреулердің хаттарынан, әдебишығармаларынан үзінділер келтіріп, өз ойын дәлелдеп, нақтылап отырды. Сыма Цянның бұл еңбегінің маңызы зор. Өйткені ол шынайы тарихты жазудың тәсілі мен жолын көрсеткен алғашқы еңбек еді. Сондықтан да ол Қытай тарихшылары үшін ғана емес, Корея, Въетнам, және Жапон тарихшылары үшін де үлгі кітап болды.Ол кітаптан Қытай т.б. елдер әдебиетшілері де өздеріне қажетті мәліметтер алып, тамаша әдеби шығармаларды дүниеге келтірді. Сыма-Цянь-қытай тарихының атасы: өмірбаяны, «Тарихи жазбалары» туралы. Сыма Цянь (шамамен б.з.б. 140 – 86 ж.) — ежелгі қытай тарихшысы, әдебиетші. Қытай тарихнамасында іргелі еңбек саналатын “Ши цзидің” (“Тарихи жазбалар”) авторы. Әкесі Сыма Тань Хань әулеті сарайының басты жылнамашысы болған. Сыма Цянь жас кезінде император сарайында күзетшілік қызмет атқара жүріп, ғылыми жұмыспен айналысты. Б.з.б. 108 ж. әкесі қайтыс болған соң үш жылдан кейін, оның орнына императорлық архивке орналасты. Жаңа қызметте ол әкесі жоспарлап, жазуды бастаған қытай тарихындағы аса іргелі еңбекті әрі қарай жалғастырды. Б.з.б. 104 ж. “Тай чу ли” күнтізбесін жасауға ат салысты. Б.з.б. 99 ж. көшпелі сюннулардан жеңіліс тапқан әскери қолбасшыға ара түскені үшін түрмеге қамалды.Түрмеден шыққан соң, мемлекеттік кеңсенің хатшысы қызметіне тұрып, өзінің негізгі еңбегін б.з.б. 92 ж. жазып бітірді. Бұл шығармада көне замандағы Аңыздарда ғана айтылатын Хуан-ди императордан бастап, замандасы У-ди император билігінің аяқ кезіне дейінгі 24 ғасырлық тарихи оқиғалар баяндалған. Еңбек 130 тараудан тұрады, 528 мың иероглифті қамтиды. “Ши цзи” бес үлкен бөлімнен: әулеттер, текті отбасылар жылнамасы, генеологиялық тізімдер, сондай-ақ дәстүрлер, күнтізбелер, астрономия, экономика, география, суғару жүйелері туралы трактаттар мен көптеген тарихи тұлғалардың өмірбаяндарынан тұрады. Сондай-ақ шығармада Рим, Жерорта теңіз жағалауы елдері, Иран, Орталық Азия және Таяу Шығыс елдері, т.б. халықтардың тарихи географиялық, этнографиялық, саяси құрылымдары, т.б. туралы мәліметтер мол. Әсіресе, Қытайдың батысындағы көшпелі сюннуларға (ғұндар) айрықша тоқталып өтіп, олардың тұрмысына, салт-дәстүріне, әлеуметтік-саяси, әскери құрылымдарына сипаттама жасайды. Бірақ автор Қытайды қоршап жатқан басқа да халықтармен бірге оларды “жабайылар” етіп көрсетіп, олармен арадағы қарым-қатынасты бұрмалап жазған. Ол Конфуцийдің “Чуньцю” (“Көктем мен күз”) кітабының үлгісімен бүкіл тарихи қолжазбаларды, құжаттарды, мәліметтерді өте мұқият түрде жинақтап отырған. Кейінгі қытай тарихшылары тарихты жазуда Сыма Цянь үлгісін жалғастырды. Сондықтан оны “Қытай тарихының атасы” санайды.
Ғылыми білімі мен өнер табыстары: аспан картасы, даосизм, шайдың шығуы,құбылнама, сейсмограф, оқ-дәрі жасау.Ежелгі Қытайдағы қағаз жасау өндірісі Ежелгі Қытай ғылымы мен өнер табыстары туралы айтатын болсақ, математика саласында үш бұрыштың көлемін білді. Аспан денелерінің қозғалысын, орын ауыстыруын жеке зерттеп отырды. Бір жылда қанша тәулік барын есептеді. Ол бірінші болып жұлдызды аспанның картасын жасады. Олардың зерттеулері күнтізбе жасауға жол ашты. Билеушілердің жерлерді басып алуы, саяхатшылар мен елшілердің басқа елдерге баруы географиялық білім аясын кеңейтті. Жер өңдеу, суару тәсілдері, жібек құртын өсіру, шай бұталарын күту дамыды. Қытайлар шайды дәрі-сусын ретінде пайдаланды. Компас (тұсбағдар) , жер сілкінісін болжайтын аспап, қағаз, мылтық дәрісін ойлап тапқан да қытайлар болды.Тәрбие негіздеріЕжелгі қытайдағы тәрбиелі адамның қылықтары:-Тек қана тізесін бүгіп отыру-Аяғының ұшымен жалаң аяқ жүру;-Екі таяқшамен тамақтану:-Үнемі шашы түйілген. Шашты жаюға болмайды.-Үнемі таза киіммен жүру;-Жаман сөз айтуға мүлдем тыйым салынған және т.б.
IV. Жаңа сабақты бекіту.Төмендегі сұрақтар бойынша оқушылардың тақырыпты меңгеру деңгейін тексеремін:1. Қытай жазуының ерекшелігі неде? Ол қалай жазылды?2. Ақын Сыма Сянжу өмірі туралы не білесің?3. Конфуций өмірі туралы не білесің? Ол неге данышпан Кун деп аталды?4. Конфуций адамгершілік тәрбие және мемлекет туралы не деді? Конфуций мен оның 3 шәкірті туралы әңгімеде не туралыайтылған? Ол әңгіме бойынша қорытынды жаса.5. Сыма Цянь ткралы не білесің? Сыма Цяньды неге Қытай тарихының атасы дейміз?6. Қытайлардың жұлдызнамалық, географиялық білімдері, өнертапқыштары туралы не білесің?7. Конфуций нақылдарын оқып, мағынасына қарай талдап, қазіргі өмірмен байланыстыр
«Аукцион»(сұрақтар беріледі және оған жауап бергендерге құбылнама, сейсмограф, шай, жібек мата, оригами(қағаздан жасалған желпуіш) беріледі:
1.Құбылнама.Сұрақ: Аспап туралы айтып беріңіз, Ежелгі Қытай теңізшілері осы аспап арқылы қай жерге дейін бараалатын еді?2. Сейсмограф. Сұрақ: Бұл аспап не үшін қажет, ол қалай аталады?3. Шай. Сұрақ: Бұл сусынның қандай пайдасы бар және зияндылығы қандай?4. Жібек мата.Сұрақ: Бұл мата ежелгі Қытайда неге теңелді? Қазіргі кезде бұл матаны жасау сол кездегідей қиындық туғыза ма?5.Оригами.Сұрақ: Оригами деген не, ол неден жасалады?V. Оқушыларды бағалау.VI.Үйге тапсырма беру. Конфуцийдің нақыл сөздерін қазақтың мақал-мәтелдерімен салыстыру.
Тест сұрақтары1.”Ұлы Қытай қорғаны” қай тайпалардан қорғану үшін салынған?а)Үйсіндерден. в)Оғыздарданс)Қыпшақтардан д)Ғұндардан
2.Ежелгі Қытайда қай жылдар шамасында шағын мемлекеттер пайда болған?а)Б.з.б.ІІ мыңжылдық в)Б.з.б.ІІІ мыңжылдықс)Б.з.б. І мыңжылдық д)Б.з.б. Ivмыңжылдық
3.Ежелгі Қытай қай жерде орналасқан?а)Кіші Азияда в)Батыс Азияда с)Алдыңғы Азияда д)Шығыс Азияда
4.Ежелгі Қытайда қай ғасырда бір орталыққа бағынған мемлекет құрылды? а)Б.з.б.ІІІ ғасырда в)Б.з.б.ІІ ғасырда с)Б.з.б. І ғасырда д)Б.з.б. Iv ғасырда5.Ежелгі Қытайдағы ең алғашқы патшалық қалай аталды?а)Ұжан в)Цинь с)Ле Бану д)Үжау6.Цинь патшалығы қанша әкімшілікке бөлінді? а)40 в)20 с)45 д)367. Ежелгі Қытайда нешінші мыңжылдықтан бастап жібек өндіріле бастады?а)Б.з.б.VI мыңжылдық в)Б.з.б.V мыңжылдықс)Б.з.б. ІII мыңжылдық д)Б.з.б. II мыңжылдық8.Ең алғаш қай мемлекетте қағаз ойлап табылған?а)Ежелгі Үндістанда в)Ежелгі Қытайдас)Ежелгі Парсыларда д)Ежелгі Хеттерде9.Сыма Цянь қашан дүниеге келді?а)Б.з.б.151ж в)Б.з.б.155жс)Б.з.б. 160ж д)Б.з.б. 140ж10.Данышпан Кун неше жасында қайтыс болды?а)70жасында в)73жасында с)72жасында д)74жасында
Тест жауаптары1. Д 2,А 3,С 4,А 5,В 6. Д 7,С 8, В 9, А 10, С
Сабақтың тақырыбы: Ежелгі Қытай мәдениеті.
Сабақтың мақсаты: 1.Жазуы мен әдебиетінің ерекшеліктеріне тоқталу. Кун-фуцзы, Сыма Цянь туралы, олардың оқымыстылығы мен данышпандығы туралы баяндау.2.Білім мен ғылымның ежелгі Қытайдан бастау алғаны туралы айтып, оқушыларды білім алуға деген құштарлығын арттыру.3.Ұйымшылдыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңіІІ. Үй тапсырмасын тексеру1.Алғашқы мемлекеттер2. Цинь патшалығы3.Шаруашылығы мен қоғамдық құрылысы4.Ұлы Жібек жолы5.Басқыншылық жорықтар. Көтерілістің алғышарттары. Халық көтерілістері.Ежелгі Қытайдың негізгі оқиғаларыБ.з.б 2 мыңжылдық - Ежелгі Қытай жеріндегі алғашқы мемлекеттердің пайда болуы (Хуанхэ өзенінің жағалауы)Б.з.б. VI-Vғ - Ежелгі Қытай тұрғындары Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің аралығын мекендей бастады.Б.з.б. Vғ-Ежелгі Қытай жеріндегі 7 таптық мемлекеттерБ.з.б. IV-IIIғ -”Патшалардың күресі”.Б.з.б. ІІІ ғ - Цинь-ең қуатты мемлекет.Б.з.б. 221ж.-Ин-Чжен-Цинь патшасы, бүкіл Қытай жерін бір орталыққа біріктірді.Ежелгі Қытайдағы шаруашылық түрлерін атаңдарІІІ. Жаңа сабақЕжелгі Қытайдың мәдениеті Сабақтың жоспары► Жазуы мен әдебиеті► Кун-фуцзы (Конфуций) – Ежелгі Қытай данышпаны► Сыма Цянь – қытай тарихын
Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз
Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация
жариялап табыс табыңыз!
Материалдарыңызды сатып, ақша табыңыз.
(kaspi Gold, Halyk bank)
