Элективті курс бағдарламасы «Биосфера» Курстың ұзақтығы: 34 сағат Сынып: 8

Элективті курс бағдарламасы «Биосфера»

Курстың ұзақтығы: 34 сағат

Сынып: 8

Кіріспе

Биосфера – бұл жер бетіндегі барлық тіршілік формаларының біртұтас жүйесі, онда өсімдіктер, жануарлар, микроорганизмдер және адам өзара әрекеттесіп, күрделі экологиялық тепе-теңдікті қалыптастырады. Биосфера ұғымы алғаш рет атақты ғалым Владимир Иванович Вернадскиймен енгізілген, ол Жердің тірі қабатын зерттеуге зор үлес қосты. Биосфераны зерттеу қазіргі кезде экология ғылымының маңызды саласы болып табылады, өйткені ол Жердегі тіршіліктің тұрақтылығы мен дамуын қамтамасыз ететін негізгі жүйелердің бірі болып табылады.

Бұл электив курстың мақсаты – оқушыларға биосфераның құрылымы мен қызметі туралы терең және жан-жақты білім беру. Курс барысында оқушылар биосфераның негізгі компоненттерін, олардың өзара байланысын және биосферадағы әртүрлі экожүйелердің рөлін түсінуге мүмкіндік алады. Сонымен қатар, адам әрекетінің биосфераға тигізетін әсері мен экологиялық тұрақтылықты сақтау жолдары да қарастырылады.

Биосфера – тіршілік үшін маңызды орта, ол барлық тірі ағзалар үшін қажетті жағдайлар мен ресурстарды қамтамасыз етеді. Дегенмен, адам әрекеті нәтижесінде биосферадағы тепе-теңдік бұзылуда, бұл экологиялық проблемаларға әкелуде. Осы курстың аясында оқушылар биосфераның қазіргі жағдайын, оны қорғаудың жолдарын және тұрақты даму концепциясын тереңірек түсінеді.

Курстың мақсаты:

• Биосфера ұғымын тереңірек зерттеу арқылы оқушылардың экологиялық сауаттылығын арттыру.

• Биосфераның негізгі компоненттері мен олардың өзара байланыстарын түсінуге бағытталған білім беру.

• Адамның биосфераға әсері мен экологиялық тұрақтылықты сақтау қажеттілігін түсіндіру.

• Оқушыларды табиғатқа ұқыпты қарауға және қоршаған ортаны қорғауға ынталандыру.

Курстың міндеттері:

1. Білім беру міндеттері:

   • Биосфераның құрылымы мен қызметін оқушыларға түсіндіру.

   • Экожүйелердің түрлерін және олардың биосферадағы рөлін зерттеу.

   • Биосферадағы энергия және заттардың айналымын түсіндіру.

   • Адам әрекетінің биосфераға әсерін талдау.

2. Дамытушылық міндеттері:

   • Оқушылардың экологиялық мәселелерді талдау және шешім ұсыну қабілеттерін дамыту.

   • Ғылыми-зерттеу дағдыларын қалыптастыру (экологиялық жағдайларды зерттеу, жобалар әзірлеу).

   • Оқушылардың сыни ойлау және проблемаларды шешу дағдыларын дамыту.

3. Тәрбиелік міндеттері:

   • Оқушыларды табиғатқа деген сүйіспеншілік пен құрметке баулу.

   • Экологиялық жауапкершілікті қалыптастыру.

   • Оқушылардың экологиялық этиканы ұстануға және қоршаған ортаны қорғауға ынталандыру.

4. Практикалық міндеттері:

   • Оқушылардың экожүйелерді және олардың элементтерін зерттеу қабілетін дамыту.

   • Экологиялық жобаларды жүзеге асыру дағдыларын үйрету.

Курстың күтілетін нәтижелері:

1. Білім және түсінік:

   • Оқушылар биосфераның құрылымы, оның негізгі компоненттері және олардың қызметі туралы терең білімге ие болады.

   • Экожүйелердің әртүрлі типтері мен олардың биосферадағы рөлін түсінеді.

   • Биосферадағы энергия және заттар айналымын толық түсінеді.

2. Қолдану дағдылары:

   • Оқушылар биосфераның әртүрлі аспектілері туралы алған білімдерін нақты жағдайларда қолдана алады.

   • Адамның биосфераға әсерін бағалап, экологиялық тұрақтылықты сақтау бойынша ұсыныстар жасай алады.

   • Экожүйелерді зерттеу және экологиялық жобаларды әзірлеу дағдыларын меңгереді.

3. Сыни ойлау және талдау:

   • Оқушылар биосфераның тұрақтылығына әсер ететін факторларды сыни тұрғыдан талдай алады.

   • Экологиялық мәселелерді анықтап, оларды шешуге арналған ғылыми негізделген ұсыныстар жасай алады.

   • Қоршаған ортаға ықпал ететін антропогендік факторларды талдайды және бағалайды.

4. Тәрбиелік және құндылық бағыттары:

   • Оқушыларда табиғатқа деген сүйіспеншілік пен жауапкершілік сезімі қалыптасады.

   • Биосфераны қорғауға, қоршаған ортаны сақтауға және табиғи ресурстарды ұқыпты пайдалануға ынталанады.

   • Экологиялық этика қағидаларын ұстануға және қоршаған ортаға саналы түрде қарауға үйренеді.

5. Практикалық нәтижелер:

   • Оқушылар нақты экожүйелерді зерттеп, өз бетінше шағын ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізе алады.

   • Экологиялық жобаларды әзірлеп, оларды қорғай біледі.

   • Қоршаған ортаны қорғау бойынша белсенді іс-шараларға қатысып, экологиялық мәдениетті қалыптастырады.

Курстың құрылымы:

1. Кіріспе: Биосфера туралы жалпы түсінік (2 сағат)

• Биосфераның анықтамасы және негізгі ерекшеліктері.

• Биосфераның географиялық шекаралары.

2. Биосфераның құрылымы (4 сағат)

• Биосфераның негізгі компоненттері: атмосфера, гидросфера, литосфера.

• Әрбір компоненттің биосферадағы рөлі.

3. Өсімдік және жануарлар дүниесі (6 сағат)

• Өсімдік және жануарлар дүниесінің биосферадағы рөлі.

• Тірі ағзалардың түрлі экожүйелердегі адаптациясы.

• Биологиялық әртүрлілік және оның маңызы.

4. Экожүйелер және олардың типтері (6 сағат)

• Экожүйе түсінігі.

• Экожүйелердің типтері (орман, дала, су экожүйелері және т.б.).

• Экожүйелердегі энергия айналымы мен заттар айналымы.

5. Биосферадағы заттар мен энергия айналымы (4 сағат)

• Заттардың негізгі биогеохимиялық айналымдары (көміртек, азот, фосфор және т.б.).

• Энергия ағындары және олардың биосферадағы маңызы.

6. Биосфера және климат (4 сағат)

• Климаттың биосфераға әсері.

• Климаттың өзгеруі және оның салдары.

• Жергілікті климаттық ерекшеліктердің биосфераға ықпалы.

7. Биосфераның антропогендік әсері (6 сағат)

• Адамның биосфераға әсері (ауыр металдар, өнеркәсіптік қалдықтар және т.б.).

• Биосферадағы экологиялық проблемалар (жасыл үй эффекті, озон қабатының жұқаруы, қышқыл жаңбырлар және т.б.).

• Экологиялық тұрақтылық және оны сақтау.

8. Биосфераны қорғау және тұрақты даму (6 сағат)

• Қоршаған ортаны қорғау бойынша халықаралық және ұлттық бағдарламалар.

• Тұрақты даму концепциясы.

• Биосфераны қорғау бойынша жеке іс-әрекеттер.

9. Қорытынды сабақ және курс бойынша жобалар (2 сағат)

• Курс барысында үйренген білімдерді талқылау.

• Оқушылардың жеке және топтық жобаларын қорғау.

Курстың өткізілу әдістері:

• Дәрістер мен презентациялар.

• Зертханалық жұмыстар мен далалық тәжірибелер.

• Дискуссиялар және топтық жұмыстар.

• Оқушылардың жобалық қызметі.

Бағалау:

• Курстың соңында оқушылардың білімін бағалау үшін тестілер, жазбаша жұмыстар және жобалар ұсынылады. Жобаларды қорғау және бағалау да курстың бір бөлігі болады.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Биосфера туралы жалпы әдебиеттер:

   • Вернадский В.И. "Биосфера" – Москва: Наука, 1926.

   • Лавриненко О.В. "Биосфера және оның компоненттері" – Алматы: Мектеп, 2015.

   • Матузов А.П. "Биосфераның құрылымы мен қызметі" – Санкт-Петербург: Издательство СПбГУ, 2013.

2. Экожүйелер және олардың типтері:

   • Одум Ю. "Экология: Биосфера және экожүйелер" – Москва: Мир, 1986.

   • Работнов Т.А. "Экология негіздері" – Алматы: Атамұра, 2017.

   • Чернов Ю.И. "Экожүйелер және олардың құрылымы" – Санкт-Петербург: Издательство ЛЭТИ, 2012.

3. Заттар және энергия айналымы:

   • Молекулалық биология және биохимияның негізгі түсініктері. – Алматы: Қазақ университеті, 2014.

   • Экологиялық химия: оқулық. – Алматы: Қазақ университеті, 2016.

   • Кальюс Г. "Заттар айналымы және биосферадағы энергия ағындары" – Москва: Вузовская книга, 2015.

4. Климат және биосфера:

   • Гулимова Н. "Климаттың биосфераға әсері" – Алматы: Арман-ПВ, 2018.

   • IPCC "Климаттың өзгеруі және оның биосфераға ықпалы" – Женева: IPCC, 2021.

5. Антропогендік факторлар және биосфера:

   • Тимофеев-Ресовский Н.В., "Экология және антропогендік әсерлер" – Москва: Издательство МГУ, 1990.

   • "Жасыл экономика және тұрақты даму" – Астана: Жасыл академия, 2020.

6. Биосфераны қорғау және тұрақты даму:

   • "Тұрақты даму негіздері" – Алматы: Қазақ университеті, 2019.

   • "Экология және табиғат қорғау" – Алматы: Атамұра, 2018.

Рецензия

Курстың атауы: Биосфера
Курстың ұзақтығы: 34 сағат
Мақсатты аудитория: 8 сынып оқушылары

Жалпы сипаттама:

8 сыныпқа арналған "Биосфера" элективті курсы оқушыларға биосфераның құрылымы, қызметтері және оның экожүйелердің тұрақтылығы үшін маңызын түсінуге бағытталған кешенді білім беруді мақсат етеді. Курс барысында оқушылар биосфераның әртүрлі компоненттерін, олардың өзара байланысын, сондай-ақ адам әрекетінің биосфераға әсерін зерттейді. Курс теориялық білімді тереңдетіп қана қоймай, практикалық тапсырмалар мен жобалық жұмыстар арқылы оқушылардың экологиялық ойлау қабілетін дамытады.

Курстың мазмұны мен құрылымы:

Курс тақырыптары жүйелі түрде ұйымдастырылған және біртіндеп күрделене түседі. Алғашқы бөлімдер биосфераның жалпы сипаттамалары мен құрылымын қамтиды, ал кейінгі бөлімдерде экожүйелердің типтері, заттар мен энергия айналымы, биосферадағы климаттық және антропогендік өзгерістер талқыланады. Соңғы бөлімдерде биосфераны қорғау және тұрақты даму тақырыптарына назар аударылған, бұл оқушыларды экологиялық жауапкершілікке тәрбиелеуге бағытталған.

Оқу процесін ұйымдастыру:

Курста дәстүрлі дәрістер, презентациялар, зертханалық жұмыстар, және топтық жобалар сияқты әртүрлі оқыту әдістері қарастырылған. Курстың ерекшелігі – оқушылардың практикалық дағдыларын дамытуға және экологиялық жобалар арқылы биосфераның нақты проблемаларын шешуге ынталандыру. Бұл әдіс оқушылардың ғылыми-зерттеу қабілеттерін дамытып, биосфераның маңызды мәселелерін талдауға мүмкіндік береді.

Курстың артықшылықтары:

• Актуалдылығы: Биосфера және оның экологиялық аспектілері қазіргі жаһандық экологиялық мәселелерге сәйкес келетін маңызды тақырыптар.

• Теория мен практиканың үйлесімі: Курс теориялық білімді нақты жағдайларда қолдануға бағытталған, бұл оқушылардың оқу материалын тереңірек түсінуіне ықпал етеді.

• Жобалық жұмыс: Курстың соңында оқушылар өздерінің зерттеу жобаларын қорғап, экологиялық проблемаларды шешу жолдарын ұсынады, бұл олардың шығармашылық қабілеттерін және сыни ойлауын дамытады.

Ұсыныстар:

• Әдістемелік материалдарды толықтыру: Курста қосымша ресурстарды (видео материалдар, инфографикалар, интерактивті симуляциялар) қолдану ұсынылады.

• Практикалық жұмыстардың санын арттыру: Оқушылардың зертханалық және далалық зерттеулерге қатысуын арттыру арқылы курстың тиімділігін арттыруға болады.

Қорытынды:

8 сыныпқа арналған "Биосфера" элективті курсы қазіргі заманғы экологиялық білім берудің маңызды аспектілерін қамтиды. Курс оқушылардың биосфера туралы білімдерін тереңдетіп қана қоймай, олардың экологиялық жауапкершілігін қалыптастыруға және табиғатқа ұқыпты қарауға бағытталған. Теория мен практиканың үйлесімі, сондай-ақ зерттеу жұмыстарын орындау курстың негізгі артықшылықтары болып табылады. Бұл курс оқушылардың экологиялық сауаттылығын арттыруға және олардың болашақта экология саласындағы білімдерін қолдануға мүмкіндік береді.