«Электрді пайдалануды қадағалау, есепке алу және басқарудың автоматтандырылған жүйесі»

«Электрді пайдалануды қадағалау, есепке алу және басқарудың автоматтандырылған жүйесі» (ЭПҚЕБАЖ), сияқты дүние жүзіндегі өнеркәсіптік автоматтандыру жүйесін термин ретінде енгізілгеніне бірнеше жыл бола тұрса да кең қолданысқа ие болды. Осыдан 10 жыл бұрын ЭПҚЕБАЖ термині мүлде болсаса да, іс жүзінже жұмыс жасаушы жүйелер мөлшері ондықтармен өлшенді. Өнеркәсіпте, энергетикада, коммунальдық шаруашылықтарда және тіпті фермаларда ЭПҚЭБАЖ тез арада қолданысқа ие болуының себебі неде.

Кімде-кім оның басты себебі энергия қорларының кенет қымбаттауы десе-ойы дұрыс болады. Өндіріс өнімінің өзіндік құнындағы энергия қорлары үлесінің кенет өсуі инвестицияның өсуіне әкелсе, сұраныстың артуы ЭПҚЕБАЖ заттарын жасақтаумен өндіруге себепкер болады.

ЭПҚЕБАЖ өндірісінің қалыптасуында энергия қорларын сақтауды дамыту басты факторға айналғандығына көз жеткізіліп отыр, және де оған ешқандай талас жоқ. Энергия қорларының жұмсауына комьютерлік мониторинг өндірістік емес шығындар мүмкіндігі мен тасымалдау шығындарын тез анықтап берді, энергиямен қамтамасыз етілуі үшін төлемдерді іс жүзінде үнемдеуді нақты қадағалау, жылдық өнімді мифологиялық процест түрінде емес, энергия субьектілері, жыл маусымдары, энергияны жинақтап, сақтау шаралары түрлері және т.б. бойынша құрылымы айқын және күнделікті өсімі нақты сандар түрінде айқындауға мүмкіндік берді.

Кейбіреулер, ЭПҚЕБАЖ-нің қалыптасуының негізгі технологиялық өрлеу жататындығын тілге тиек етсе, неғұрлым ортодоксальдық жаңадан шарықтауын ССРО-ның ыдырауымен байланыстырады. Шығыс пен батыстан ақпараттық, технологиялар мен тауарларлың жеткізілуіне шекараның ашылуы, тіпті 3-4 курс студенттері үшін де күрделі жүйнлер құрастыруға қол жетімділікке әкелгендігіне күмән жоқ.

Қазірдің өзінде, бір бірінен жүздеген және мыңдаған шақырым қашықтықта орналасқан көптеген обьектілердегі жүздеген есептегіштер біртұтас жүйе түзетіндігіне мысалдар келтіруге болады. Интернет коммуникация үшін байланыстырушы және әмбебап ортаға айналды.

Соңғы 10 жыл не өзгерді?

Жауап қарапайым-есептегіштерді орнату, энергияны тасымалдау тарифінің артуына қарай, көптеген тұрғындар үшін тиімді болды және бір жылға жетпей құны өтеледі.

2012 жылы энергияны тасымалдау құны екі-үш есе артады (инфляцияныңақпалын есепке алмағанда), болжау осылай көрсетіп отыр.

Арзандығы жалпыға қол жетімділігі және қарапайымдылығы-болашақтағы ЭПҚЕБАЖ нарығының үш кілті. Кім жүйелердігі көтерме бағамен, әкетуге және ынғайлы да әдемі сервиске орап сата алады?

Бір кедергі мобильді байланыстың күрделі технологиясы, бүгін әлемді лық толтырып, бір балмұздақтың құнынан қымбат емес дүниеге айналды. Жер шарындағы (Қазақстанда да) миллиондаған адамдардың, әрқайсысының өз телефондары бар.

Күмән жоқ, ЭПҚЭБАЖ де осындай жолдан өтіп, кез келген мекеме, өндіріс, құрылыс үшін, бөліп алуға болмайтын элементіне айналауы тиіс. Бұл жерде есептеу, есептеу және тағы да бір рет есептеу бізге энергияны тасымалдау құнының өсуін болдырмауға, тұрмыс ыңғайлылығын сақтау және болашақтағы өндірістің тиімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді деген қағиданы еске алмауға болмайды. Сондықтан, мен жобамның тақырыбын Орал қаласында электр энергияны пайдалануды қадағалау мен есепке алудың автоматтындырылған жүйесін ЭПҚЕБАЖ енгізу мүмкіндіктері деп алдым.

Электр энергиясын есептеуіш автоматтық жүйенің негізі

Энергияны пайдалануды қадағалау, есепке алу және басқарудың автоматтандырылған жүйесі-ЭПҚЕБАЖ бұл автоматтандырылған жүйелердің жаңа секторы, тез өтетін уақыт алмасуына карай өзгере және тасымалдана отырып, ТМД елдеріндегі автоматтандыру нарығында тамырын сенімді түрде кеңге жайып келеді.

ЭПҚЕБАЖ-нің жаға индустриясымен бірге ТМД-да энергияны сақтау және энергия тиімділігі исдустриясы-энергетикалық сервис дүниеге келді.

«Өлшеуге клмейтін нәрсемен, басқаруға келмейді».

«Өлшеу, талдаусыз аз пайда әкеледі»

«Нәтиже алу үшін, әрекет ету қажет»

Компьтерлік және коммуникациялық технологиялардың дамуы, бүгінгі таңда көптеген салалар, тұтынушылар немесе энергиямен қамтамасыз етуші мекемелер үшін, әр түрлі міндеттерді шешуге арналған есептегіштер мен шығынды өлшегіштерді бір-тұтас жүйеге біріктіруге мүмкіндік берді.

Қаржылық, материалдық және энергетикалық жұмсалуларды динамикалық және мтатистикалық қадағалау, көп деңгейлі және әр келкі кезеңді баланыстарды құру, аталған өлшемдерді жан-жақты талдау, энергияны тиімді пайдаланудың ауқымды көрінісін құру үшін, адамдардың енбегі мен жабдықтардың жұмысын бағалауды интерполяциялау мен эксполяциялау, ЭПҚЕБАЖ-нің төменгі қатарындағы есептегіштер мен мнемо сұлбаларын қалдыра отырып, біздің басты назарымызға айналады.

Қазіргі заманғы ЭПҚЕБАЖ-інде жуықтаулар  көп, сондықтан қызметі мен табиғатының қатаң шикарасын белгілеу қиын. Себебі, күрделі корпоративтік кешендерде автоматтандырылған жүйелерді қолданулы бағыты бойынша конвергенциялаудың күрделі үрдісі жүріп жатыр. ЭПҚЕБАЖ АСУТП-ның немес диспетчерлік жүйелердің құрам бөлігіне айналуда, сондықтан АСУП-нен шекарасынсезу қиындай түседі, ЭПҚЕБАЖ мен ОИК-ны ажырату қиын, т.с.с. WEB-технологиялар энергияны пайдалануды есепке алу мен талдауда маңызы терең жүйелер құруға мүмкіндік берді, сонымен қатар, мини және микро- ЭПҚЕБАЖ құрастыруды мүмкіндігінше қарапайым болуына әкелу, жүйелердің минимальды шекарасын күрт төмендетіп жіберді.

Энергияны жинақтауға арналған ЭПҚЕБАЖ.

Энергияны жинақтау мен энергияның тиімділігінің әрбір жобасы қаржылық, энергетикалық және материалдық қорларды үнемдеу жобасы. Болды-қалыптасып. Алынатын тиімділіктің құрылымы неғұрлым күрделі болса, оның көлеміне ықпал ететін факторлар соғұрлым көп, жоба неғұрлым ұзаққа созылатын болса- ЭПҚЕБАЖ соғұрлым күрделі және қажет болды.

ЭПҚЕБАЖ қазіргі уақытта аз әуреге салмайтын қаржылық, энергетикалық және материалдық шығындар қозғалысын реттеу үшін бірімізге бірдей қажет юола бермейтінін айта кеткен жөн. Күні кеше ғана, мысалы, зауыттарында ірі саңылаулар қоршауларда ғана емес, энергиямен қамтамасыз ету мекемелері, транзиттік тұтынушылар және субьабоненттері бөлімдері шекараларында да асқынып тұрды. Ьек, еріншек адамдар немесе зиялы қауым мен тәртәптә адамдардың ескі заңдылықтарды қолдайтындығын жақтаушы жолы болмайтындар ғана, икеми басқа адамдар есебінен тез баюға әкелетін жаңа мүмкіндіктерді пайдаланған жоқ.

Есепке алу мен энергия тасымалы үшін есеп берудің, шаруашылықты жүргізудің социалистік нормалары кезеңінде қалыптасқан ескі жүйелер, нарықтық экономикалық қалыптасуы  кезеңінде заңды негізделгентонауға өте жақсы бейімделген болды. Бір кезеңдерде, бір ғана айлықпен күн көріп отырған адамдар жаңа қоғамда тарыға бастады.

Қазіргі уақытта біреу үшін төлеу бірте-бірте бәстүрлі қалып келеді, бірақ таратып жоюдың он жылында үсті-үстіне құйылып жатқан, алаңсыз тогіп шашуға уйренген-басқаша өмір сүре алмайтын адамдардың да тұтас ұрпағы тәрбиеленді.

Біздің қоғамымыздың, қайдан алынғаны белгісіз капиталын иеленген бұрыңғы, жарылқаушы элитасының көпшілігінің өзі энергияны тасымалдаушылардың деформацияланған есебі қысқа мерзімде және мөлшерде қаржы жұмсаусыз құн құруға мүмкіндік беретін тапқырлық мектептерін немесе тіпті университеттерін өтіп алды.

Қазақстан мен Ресей энергияны сақтаудың дамуына бұрынғы өткен кезең көп кедергі келтіруде, бірақ кедергінің басты көзі ауқымды көмеңкелі құрылым, барлық мемлекеттік құрылымдардың көрегенділікпен қадағаланбауы, энергия тасымалдаушылар мен капиталдың ағылуы болды және солай қалып келеді. Ол үшін энергияны пайдалану тиімділігі, әзірше, қор айналымын төмендетіп, пайданы азайтып отыр.

Энергияны сақтауды қоршау, маңызды мемелекеттік саясат ретінде олар үшін, жоғарғы мақсаттардың бірі болып қала береді.

Біздің мемлекетіміздің энергетикалық шекаралары,әзірге, ерінбеген және тапқыр адамдар үшін, іштен де, сырттан да әзірге ашық, нақ солар энергия тасымалдаушылардың қадағалауы мен өндірістік емес және тиімсіз шығындардың төмендетілуін қажет етпейді. Кеден мен шекара демала алады-Қазақстан мен Ресейдің саясаткерлері мен заң шығарушылары энергияны сақтауды және энергия тиімділігіне өзгерістер еңгізуді кейінгі жоспарға қалдыра берсе тырнақша ішіне алынған кешірілмейтін жарылқау шинозы, батыста әлдеқашан мобилизацияланып, пайда кезінде айналған біздің бюджеттен жүз миллиардтаған доллар шығынын әкелетін қалпында қала береді.

ЭПҚЕБАЖ тәртіп қажеттерге қана керек. Бұл залымдық шындықты алғашқы болып, ұзақ мерзімді немесе өмір бойы шаруашылықпен  айналысуға келген жаңа меншік иелері түсінді. Өзін тонауға жол бермеу және маңызды емес-зымияндықпен немесе санасыздықпен-мұндай жарияланбаған мотив, бүгінгі ЭПҚЕБАЖ-нің көптеген жобаларын қозғаласқа келтіруде. Едәуір дәрежеде осындай мотив жүйелердің құрылымын, олардың қызметін және жобалау әдістемесін анықтайды.

ЭПҚЕБАЖ үнем мен шығынды адрестік есепке алу үшін қажет-өнеркәсіп пен коммуналдық шаруашылықтарда модернизациялау мен даму жобаларын енгізуге дейін және одан кейін энергетикалық, қаржылық және материалдық балансты мониторингілеу пайданы бекітіп ғана қоймай, әрбір жобада пайдалы кері байланысты қамтамасыз ете отырып, иабысты арттыруға елеулі дәрежеде ықпал етуге мүмкіндік береді.