Елорда. Диалект сөздер. Қазақ тілі. Сабақ жоспары. 6-сынып. "Мектеп" баспасы

Пән: Қазақ тілі Т1

Күні:.

Сынып: 6:

Педагогтің аты-жөні:

Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Елорда

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттары

6. 2.3.1 -ауызекі сөйлеу этикеттері мен көркем сөйлеудің құрылымдық және жанрлық ерекшеліктерін ажырату;

6.4.3.1 -неологизм, термин, диалект сөз, кәсіби сөздердің қолданыс аясын түсіну және ажырата білу;

Сабақ мақсаттары

-ауызекі сөйлеу этикеттері мен көркем сөйлеудің құрылымдық және жанрлық ерекшеліктерін ажыратады;

-неологизм, термин, диалект сөз, кәсіби сөздердің қолданыс аясын түсіну және ажырата біледі;

Сабақ кезеңі/Уақыты

Педагогтің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Психологиялық ахуал

Оқушыларды түгелдейді, Сиқырлы қобдиша» жаттығуы.
Үй тапсырмасы сұралады.

Нұсқау: Қатысушылар шеңбер құра отырады. Ортада сиқырлы қобдиша тұрады. Сыйлықтар – қағазға жазылған адамгершілік қасиеттер.
Жаттығу шарты: Қобдишадан әрқатысушы кезекпен бір сыйлықты таңдап алып, ішінде жазылған сөзді лайықты деп санаған адамға сыйлайды. Сыйлықтар үлестірілгеннен кейін, шеңбер бойынша өзінің сыйлығын айтады.

Мұғалімнің кері байланысы

Оқу құралдары

Жаңа сабаққа кіріспе

Ойқозғау

Берілген суреттер мен тірек сөздер туралы ой бөлісіңдер.

Ынталандыру стикерлері беріледі

Сабақтың ортасы

2-тапсырма

Мәтінмен жұмыс

2 а-тапсырма.

Жұптық жұмыс

Грамматикалық

Материал

3-тапсырма.

Топтық жұмыс

4-тапсырма.

Жұптық жұмыс

«Т кестесі»

www.mektep.kz сайтының Видеопарақшасынан 3-бейнежазбаны көріңдер.

Бейнежазба мазмұны бойынша естеріңде қалған мәліметтерді қағаз бетіне түсіріп жазыңдар. Осы ақпараттар негізінде диалог құрастырыңдар

Видеомәтінде көтерілген мәселені анықтау. Сол бойынша диалог құрады.

Диалект сөздер.

Белгілі бір аймақ шеңберінде тұратын жергілікті халық тілінде ғана кездесетін сөздер диалект сөздер деп аталады.

Диалект сөздерді әдеби тілдегі атауымен сәйкестендіріп, сөйлем құраңдар.

Суреттегі заттардың атауларын жазыңдар. Қай сөз диалект, қай сөз әдеби тілге жататынын анықтаңдар.

Көпшік, киіз үй, секер, қант, пиала, ағаш үй, жастық, қара үй, кесе, шекер, шыны, шақпақ, қазақ үй.

Дескриптор;

-сол бойынша диалог құрады.

- ауызекі сөйлеу этикеттері мен көркем сөйлеудің құрылымдық және жанрлық ерекшеліктерін ажыратады

Дескриптор;

• диалект сөздердің қолданыс аясын түсінеді және ажырата біледі

Интерактивті тақта

Сергіту сәті

«Еден - төбе - мұрын» әдісі

Жүргізуші сұқ саусағымен біресе төбені, біресе еденді, біресе мұрнын көрсетеді және «төбе», «еден», «мұрын» деп айтып тұрады. Жүргізуші кейде айтқан сөзі мен қимылын керісінше жасап, қатысушыларды жаңылыстыруға тырысады. Кім қателессе, орнына отырады. Соңында қалған үш адам жеңімпаз деп танылады.

Сабақтың соңы

«Сөздер сыры»

Топтық жұмыс

Үш топ үш түрлі аймақ бойынша бөлінеді:

1-топ: Солтүстік Қазақстан

2–топ: Оңтүстік Қазақстан

3-топ: Шығыс Қазақстан

Сол аймақ тұрғындарының ауызекі сөйлеу тілінде кездесетін сөйлемдер беріледі. Сөйлемнен диалекті сөздерді тауып, «Диалектологиялық сөздік» арқылы немесе мұғалім көмегімен мағынасын анықтап, 1 диалект сөзге сатылай кешенді талдау әдісімен сипаттама беру керек.  

Кеспе қағаздағы мысалдар:

1-топ: Оңтүстік Қазақстан облысы Абжауқын ауқаттың үстінен келдіңдер, дастарқанға отырыңдар. (Жамбыл облысы, Қордай ауданы)  Осы арада қырғауыл жық. (Алматы, Кеген ауданы) Осы колхоз түгелдей дерлік шипрлі  там салуда. (Қызылорда, Сыр)

„ Абжауқын – аз

„ Ауқат – ас

„ Жық – көп

„ Там - үй  

2-топ: Солтүстік Қазақстан облысы     Оспанның үйі үш көшенің адағында.(Орынбор, Қостанай) Ана белдемпаяның астында мал жатыр.(Қостанай) Онікі әшейін бостақ сөз ғой! (Қостанай, Жангелдин)

„ Адағы – аяғы, соңы

„ Белдемпая – қыр, белес

„ Бостақ – бос, жай  

3-топ: Шығыс Қазақстан облысы    Бардамдырақ бір кісі қайтыс болған екен. (Шығыс Қазақстан, Тарбағатай) Оның үйі тараң болғанымен, пейілі кең. (Семей, Абай ауданы) Қартайған адамның қырпы кете бастайды. (Шығыс Қазақстан, Тарбағатай)

„ Бардамдырақ – бай, ауқатты

„ Тараң – тар

„ Қырпы – әл, күш, қуат

Талдау үлгісі:

„ Әйдік – диалект сөз

„ Әдеби тілдегі баламасы – үлкен

„ Тура мағынасы - заттың көлемін білдіреді, аумақты

„ Ауыспалы мағынасы – адамның жасына байланысты. Үлкен кісі, үлкендер келді

„ Сөздің көп мағыналылығы: 1. үлкен үй; 2. үлкен кісі 3. үлкен іс -  айтулы, елеулі

„ Омонимі: жоқ

„ Синонимі: үлкен,  ірі,  зор,  аумақты,  дәу „ Антонимі: үлкен – кіші

„ Тұрақты тіркес:  үлкен үй – қара шаңырақ, үлкен есеппен жасады

„ Мақал: Үлкен тұрып, кіші сөйлегеннен без. „ Мәтел:  

Дескриптор;

• диалект сөздердің қолданыс аясын түсінеді және ажырата біледі

Кері байланыс

3 минут

Рефлексия. «321» әдісі

Үй тапсырмасы:

Жақсы түсінген 3 мәселе.

Қиындық туғызған 2 нәрсе.

Туындаған 1 сұрақ.

Бәйтерек туралы қосымша мәлімет табу немесе өлең жазу.