«ЕҢБЕКТІҢ КӨЗІН ТАПҚАН, БАЙЛЫҚТЫҢ ӨЗІН ТАБАДЫ!»

«Еңбектің көзін тапқан, байлықтық өзін табады» деген Ыбырай Алтынсариннің жүздеген жыл бұрын айтқан сөздері бүгінде өз өзектілігін жойған жоқ. Автордың сөздері өмірдегі бақыт атаулыны еңбекпен, сүйікті ісіңді табумен тікелей байланыстырады. Мәлімдеме өмірдің көптеген аспектілеріне қолдануға болатын терең шындықты қамтиды.Бұл фразаның негізінде қарапайым шындық жатыр: тынымсыз білім алу, қажырлы еңбек ету- сәттілік пен байлықтың кілті.

Чиксентмихали мен Джудит Лефевр өздерінің "Оңтайлы жұмыс және бос уақыт тәжірибесі" мақаласында адамдардың жұмыс істемей, жалқау болуды қалайтынын дәлелдейді, бірақ мұндай тұжырым ешкімді таң қалдырмайды. Олар ашқан басқа фактіге қарағанда әлдеқайда қызықты-адамдар үйде емес, жұмыста өздерін жақсы сезінеді.

Бұл парадокс өте таңқаларлық және әшкерелейтін көрінеді-біз жұмыс істегеннен гөрі жалқау болуды ұнатамыз деп сендіреміз, ал шын мәнінде ең жоғары эмоционалды көтерілу сәттері бізге жұмыста келеді. Яғни адамдардың ойында жұмыс қиын сәттермен, қолайсыздықтармен байланыстырылған түсінік қалыптасқан, ал шын мәнінде жұмыстың, еңбектің адамға оң әсері дәлелденіп отыр. Біз үнемі және автоматты түрде, шартты рефлекс деңгейінде жұмыста болатын жағымды оқиғаларды жағымсыз нәрсе ретінде сипаттайтын болсақ, біз өз бақытымыздың қанаттарын кесеміз, өйткені, бақытты болу үшін біз тек жағымды эмоцияларды сезініп қана қоймай, оларды сол сияқты қабылдауымыз керек.

Жұмыс біз жағымды эмоцияларды сезінетін орын болуы мүмкін және болуы керек. "Оқытуға батылдық: мұғалімнің ішкі әлемін зерттеу" атты кітабында әйгілі ғалым-ағартушы Паркер Палмер былай деп жазады: "біздің мәдениетімізде еңбек пен азап арасындағы теңдіктің белгісі болған кезде, біз шынайы кәсіпті көрсететін ең шешен ішкі белгі терең қуаныш екенін дәлелдеуге кірісеміз, біздің сөздеріміз жарылған бомба сияқты әсер қалдырады; бірақ бұл рас". Еңбек пен қайғы-қасірет арасындағы теңдіктің белгісін қою әдетіміз көптеген адамдарға оқу мен жұмыста бақытты сезінуге кедергі келтіретін күшті ішкі тосқауыл болып табылады.

Ілім мен жұмыс бізге қуаныш сыйлауы үшін біз оларға деген көзқарасымызды саналы түрде қайта құра аламыз — кез-келген жұмысқа деген көзқарасымыздан арыламыз. Сонау 1930 жылы Дональд Хебб осындай қайта құрудың қалай жүзеге асатынын түсінуге көмектесетін өте қызықты эксперимент жүргізді.

Алты жастан он бес жасқа дейінгі алты жүз оқушыға бұдан былай ешқандай тапсырма орындаудың қажеті жоқ деп айтылды. Егер олар сабақ кезінде өзін нашар ұстаса, олар жазаланды-есіктен шығып, аулада ойнауға жіберілді. Егер олар өздерін жақсы ұстаса, олар марапатталды — олар аздап жұмыс істеуге мүмкіндік берді. Міне, Хебб былай дейді: "бұл жағдайда барлық оқушылар бір-екі күн ішінде еңбек, әрине, белгілі бір шекараларда — олар үшін толық бос жүруден гөрі жақсырақ деген қорытындыға келді (айтпақшы, эксперимент кезінде олар арифметика мен басқа пәндер бойынша кеңірек материалды игерді. )". Егер біз еңбек пен оқуды міндет емес, артықшылық ретінде қабылдауды үйренсек — және егер біз балаларымызға осыны үйрететін болсақ — біздің табысымыз жалпыға бірдей эквивалент ретінде күрт артады. Бұл ғана емес, біз кеңірек оқу материалын меңгеріп, өз жұмысымызды жақсырақ орындаймыз.

Адамдар өмірінің басым бөлігін жұмыста өткізеді, сәйкесінше жұмысы адамға ұнамайтын болса, адамдар бақытсыздыққа ұшырауы әбден ықтимал. Сол себептен адамдар өзінің жүрек қалауын тыңдап, дұрыс мамандықты таңдай білгені, жасаған еңбегінің қоғам үшін, мемлекет үшін, өзі үшін берекелі болуы шарт.

Қорытындылай келе, «Өз сүйікті ісін тапқан адам, ешқашан жұмыс жасамайды» деген сөзбен айқтағанымыз абзал. Еңбектену, халқыңа сол ісіңмен пайдалы болу, өзіңді бақытты сезіну – бақытты өмірдің теңдесіз құрамдас бөліктері. Бақытты адам- өзін ісін сүйетін адам, еңбектене білетін адам. Бақытты адамдар ғана іргетасы берік мемлекеттің дамуына үлес қоса алады.

Иван Трубицын атындағы №17 жалпы орта білім беретін

мектеп-гимназиясының директордың

тәрбие ісі жөніндегі орынбасары

Тлеужанова Толкын Ашимбековна