Ерекше білім беру

Баяндама

Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушыларды қолдау мақсатында қазақ тілі мен әдебиеті сабағында цифрлық технологияларды пайдалану

АҢДАТПА

Мақала қазіргі әлемдегі білім беруді дамытудың негізгі тенденциялары білім беру процесін жаңартуға және оны қоғамның талаптарына сай бейімдеуге бағытталған. Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушыларды қолдау мақсатында қазақ тілі мен әдебиеті сабағында цифрлық технологияларды пайдалану оқушылардың білім сапасын арттыруға, олардың өмірлік дағдыларын дамытуға және болашақта табысты болуына ықпал етеді. Әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану қоғамның жалпы дамуына оң әсер етеді және болашақ ұрпақтың әлеуетін толық ашуға мүмкіндік береді.

Кіріспе

Қазіргі таңда білім беру саласында күрделі өзгерістер мен жаңашылдық қарқыны жылдан жылға өсуде. Бүгінгі күнгі мұғалім білім беру жүйесінде, қоғамда, әлемде болып жатқан өзгерістер мен жаңашылдықтардан тыс қалмауы қажет. Білім беру үрдісінде өзінің өзектілігін жоғалтпас үшін өзгерістерге тез жауап беруді қажет етеді7

Тақырыптың өзектілігі:

Ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларды қолдау қазіргі білім беру жүйесінің маңызды аспектісі болып табылады. Цифрлық технологиялар бұл процесті жеңілдетуге және тиімдірек етуге көмектеседі.

Мақсаты:

Қазақ тілі мен әдебиеті сабағында цифрлық технологияларды қолдану арқылы ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларды қолдаудың тиімді әдістерін қарастыру.

Ерекше білім беруді қажет ететін оқушылардың ерекшеліктері

• Психологиялық және педагогикалық ерекшеліктер: Бұл оқушылардың оқу процесінде кездесетін қиындықтары мен қажеттіліктері.

• Инклюзивті білім беру принциптері: Ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларды жалпы білім беру процесіне қосу.

Цифрлық технологиялардың мүмкіндіктері

• Интерактивті оқыту құралдары: Интерактивті тақталар, планшеттер, компьютерлер және арнайы бағдарламалар.

• Онлайн платформалар мен ресурстар: Khan Academy, Coursera, және басқа да білім беру платформалары.

• Мультимедиялық материалдар: Видеолар, аудио жазбалар, анимациялар және интерактивті презентациялар.

Қазақ тілі мен әдебиеті сабағында цифрлық технологияларды қолдану әдістері

• Интерактивті тапсырмалар: Оқушылардың қызығушылығын арттыру және материалды жақсы меңгеруге көмектесу.

• Онлайн тесттер мен викториналар: Оқушылардың білім деңгейін тексеру және кері байланыс беру.

• Виртуалды экскурсиялар: Қазақ әдебиетінің классиктерімен танысу және олардың шығармаларын талдау.

5. Практикалық мысалдар

• Скрайбинг технологиясы: Ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларға арналған тиімді әдіс¹.

Скрайбинг — оқу материалын визуализациялаудың заманауи технологиясы.
Скрайбинг — бұл тақырыпты түсінуге және есте сақтауға көмектесетін шағын суреттер мен эскиздер. Рефераттардан айырмашылығы, скрайбинг диаграммалар мен сызбалар арқылы ақпаратты еске алуға, түсінуге, жаттауға көмектеседі.

Скрайбинг — бұл әңгімеге қоса иллюстрациялар жасау әдісі. Бұл термин ағылшын тілінен «эскиздер жасау» деп аударылады. Скрайбингтің авторы ағылшын суретшісі Эндрю Парк болып саналады. Сөйлеу барысында «жылдам» жазбалар назар аударуға, ақпаратты жақсы сіңіруге және есте сақтауға көмектесті.

Осы саладағы маман әдетте СКРАЙБЕР деп аталады, ал Скрайбер жасаған жобаны — СКРАЙБ, деп атайды.

Скрайбингтің мысалдары кез келген кескіндер мен визуалды кескіндер болуы мүмкін:

суреттер;

фотосуреттер;

кестелер;

жапсырмалар;

презентациялар;

инфографика;

бейнелер.

Бала кезімізде біз бәріміз аздап «скрайбер» болдық. Біз жазудан гөрі сурет салуды үйрендік. Олар қарапайым суреттерді суреттеп, ата-аналарына көрсетіп, мұның не екенін түсіндірдік. Осылайша, біз өз басымыздағы ақпаратты басқа адамдарға жеткізуге тырыстық. Біз өскен кезде не болды? Біздің көпшілігімізде тек суретшілер сурет сала алады деген стереотип бар. Дұрыс па? Жоқ. Біз бәріміз мәтінмен емес, суреттермен ойлаймыз.

Теңіз туралы ойланғанда, сіз нені елестетесіз: «теңіз» сөзін немесе теңіз суретін?

Скрайбинг технологиясы ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс жасауда өте жақсы қолданылады. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында мәтінмен жұмыс істегенде, оқу, сөйлеу дағдыларын пысықтағанда мен Скрайбингті қолданамын. Бұл технология әсіресе ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс жасауда жақсы қолданылады. 

Мысалы: "Қазақ даласы" тақырыбындағы скрайб

"Қазақ даласы" тақырыбындағы Скрайб * * - бұл бірегей өңірдің бай тарихын, мәдениеті мен табиғатын көрнекі түрде көрсетудің тамаша тәсілі. Міне, осындай скрайбты жасауға арналған бірнеше идеялар:

Орталық идея және құрылым

Орталық элемент: дала аймағы бөлінген Қазақстан Картасы.

Орталықтан шығатын сәулелер: даланың әртүрлі аспектілері: табиғат, тарих, мәдениет, адамдар.

Скрайбтың негізгі элементтері

1. Дала табиғаты:

Өсімдіктер әлемі: Қауырсын, қызғалдақ, жусан, басқа дала шөптері.

Жануарлар әлемі: Сайғақтар, бөкендер, суырлар, дала құстары.

Жер бедері: төбелер, қуыстар, өзендер.

Климат: континентальды климат, құрғақшылық.

2. Дала тарихы:

Көшпелі халықтар: скифтер, сарматтар, қазақтар.

Ұлы Жібек жолы: сауда жолдары, керуендер.

Тарихи оқиғалар:көтерілістер, жаулап алулар.

3. Қазақтар мәдениеті:

Көшпелі өмір салты: киіз үйлер, мал шаруашылығы, дәстүрлі қолөнер.

Музыка және би: домбыра, күй, ұлттық костюмдер.

Дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар: қонақжайлылық, үлкендерге құрмет.

4. Даладағы қазіргі өмір:

Ауыл шаруашылығы: Мал шаруашылығы, астық өсіру.

Экологиялық проблемалар: жердің деградациясы, климаттың өзгеруі.

Туризм: Экотуризм, мәдени туризм.

Көрнекі элементтер мен түстер

Түстер: күн мен даланы бейнелейтін жылы реңктерді қолданыңыз: сары, қызғылт сары, қоңыр.

Суреттер: киіз үйлер, жылқылар, бүркіттер, дала пейзаждары, ұлттық аспаптар.

Рәміздер: ою-өрнектер, рундар, дәстүрлі өрнектер.

Қызықты визуализация идеялары

Уақыт сызығы: ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі Даланың тарихи дамуын көрсетіңіз.

Венн диаграммасы: дала өмірінің әртүрлі аспектілерін салыстырыңыз және салыстырыңыз.

Ақыл картасы: даланың әртүрлі элементтері арасындағы байланысты көрсететін ойлар картасын жасаңыз.

Скрайб жасау бойынша кеңестер:

Нақты идеяны таңдаңыз: қазақ даласы туралы нақты не айтқыңыз келетінін анықтаңыз.

Қарапайым және қарапайым кескіндерді қолданыңыз: скрайбты бөлшектермен шамадан тыс жүктемеңіз.

Сәйкес түс схемасын таңдаңыз: түстер тақырыпқа сәйкес келуі және белгілі бір көңіл-күй тудыруы керек.

Интерактивті элементтерді қосыңыз: мысалы, бейне немесе аудио материалдарға апаратын QR кодтары.

• Мультимедиялық сабақтар: Қазақ тілі мен әдебиеті бойынша мультимедиялық материалдарды қолдану тәжірибесі².

Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушылардың қажеттіліктерін ескере отырып, қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында цифрлық технологияларды тиімді пайдалану маңызды. Бұл әдістер оқушылардың оқу процесін жеңілдетіп, олардың білім алуын белсендіреді.

1. Жеке оқу бағдарламаларын жасау

• Цифрлық платформалар: Google Classroom немесе Edmodo сияқты платформаларды пайдалана отырып, әр оқушының деңгейіне сәйкес оқу бағдарламаларын қалыптастыруға болады.

• Мысал: Әр оқушыға жеке тапсырмалар мен материалдар беріп, олардың прогресін бақылау.

2. Интерактивті құралдарды пайдалану

• Интерактивтік тақталар: Сабақ барысында интерактивті тақталарды пайдалану арқылы оқушылардың назарын аударуға және сабақтың мазмұнын қызықты етуге болады.

• Мысал: Қазақ әдебиетінің шығармаларын талқылау кезінде интерактивті тапсырмалар мен ойындар ұйымдастыру.

3. Мультимедиялық материалдар

• Видеосабақтар мен презентациялар: Қазақ тіліндегі видео сабақтар мен презентациялар арқылы жаңа тақырыптарды таныстыру.

• Мысал: Аңыздар мен ертегілерді бейнежазбалар арқылы көрсету, бұл ерекше білім беруді қажет ететін оқушылардың түсінуін жеңілдетеді.

4. Онлайн ресурстар мен платформалар

• Khan Academy, Quizlet: Оқушылардың оқу материалдарын өз бетінше меңгеруіне мүмкіндік беретін ресурстар.

• Мысал: Quizlet көмегімен қазақ тіліндегі сөздерді үйрену үшін карточкалар жасау. https://quizlet.com/kz/691746137/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B-%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96-flash-cards/

• Kahoot – Мүмкіндіктер: онлайн-викториналар, тесттер, сауалнамалар, білім беру шағын ойындарын ұйымдастыруға арналған Сервис. Бірнеше режим бар, олардың әрқайсысы әртүрлі оқу мәселелерін шешеді. Flashcards режимінде жауап беру мүмкіндігі жоқ. Жауапты тексеру үшін картаны аудару керек. Practice режимі барлық сұрақтардың финалында қателерді өңдеуге көмектеседі. Осы қызметтің көмегімен сіз уақыт сынағын жасай аласыз. Оны онлайн курстың соңында қорытынды тест ретінде пайдалану керек.

5. Ойын түріндегі тапсырмалар

• Gamification: Ойын элементтерін сабаққа енгізу, оқушылардың оқу мотивациясын арттыру.

• Мысал: Қазақ тіліндегі сөздерді немесе грамматикалық ережелерді үйрету үшін ойындар ұйымдастыру.

Мысалдар

1. Wordwall: Бұл платформада қазақ тілі бойынша түрлі тесттер мен викториналар жасауға болады. Мысалы, грамматика, сөздік қор, және әдебиет бойынша тапсырмалар¹.https://wordwall.net/ru/resource/27525661

2. Online Test Pad: Қазақ тілі мен әдебиеті бойынша дайын тесттер мен викториналарды қолдануға және өзіңіз жасауға мүмкіндік береді³.

3. Quizlet: Бұл платформада оқушыларға арналған флеш-карталар, тесттер және викториналар жасауға болады. Қазақ тілі бойынша сөздік қорды бекітуге өте ыңғайлы².

4. Canva қызметі - бұл әр түрлі типтегі жобаларға арналған шаблондар, фреймдер, қаріптер мен кескіндердің кең таңдауын ұсынатын онлайн-графикалық дизайн платформасы. Оның атауы кенептен, яғни суретшінің кенепінен шыққан. Оның көмегімен визиткаларды, баннерлерді, плакаттарды, логотиптерді, презентацияларды және т.б. жасауға болады. Мысалы, канвадағы инфографика шаблонын пайдаланып, әдебиет сабағынан ақын – жазушылардың өмірінен инфографика, ақыл ой картасын жасай аламын.

Қолдану әдістері

• Сабақ барысында: Сабақтың соңында немесе ортасында оқушылардың білімін тексеру үшін қолдануға болады.

• Үй тапсырмасы ретінде: Оқушыларға үйде орындауға арналған тесттер мен викториналар беру.

• Қайталау сабақтарында: Өткен тақырыптарды қайталау және бекіту үшін қолдану.

Онлайн тесттер мен викториналар қазақ тілі сабағында оқушылардың білімін тексерудің және бекітудің тиімді әдісі болып табылады. Бұл әдістерді қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттырып, олардың білім деңгейін жақсартуға болады.

6. Виртуалды сабақтар

• Zoom немесе Microsoft Teams: Виртуалды сабақтар өткізу арқылы, оқушыларға түрлі тапсырмалар мен жаттығулар беруге мүмкіндік.

• Мысал: Онлайн сабақтар өткізу арқылы, оқушылар өзара пікір алмаса алады және тапсырмаларды бірлесіп орындайды.

7. Ата-аналармен ынтымақтастық

• Цифрлық коммуникация: Ата-аналармен байланыс орнату үшін WhatsApp немесе Telegram топтарын пайдалану.

• Мысал: Ата-аналарға оқушылардың прогресі туралы ақпарат беру және сабақтарға қатысты сұрақтарға жауап беру.

Қорытынды

Ерекше білім беруді қажет ететін білім алушыларды қолдау мақсатында цифрлық технологияларды пайдалану қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарының тиімділігін арттырады. Оқушылардың жеке қажеттіліктерін ескере отырып, сабақтарды ұйымдастыру олардың білім алуына оң әсер етеді. Цифрлық технологиялар арқылы оқу процесін жеңілдету, қызықтыру және ынталандыру мүмкіндігі артады. Цифрлық технологияларды қолдану ерекше білім беруді қажет ететін оқушыларды қолдаудың тиімді әдісі болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға жеке көзқарасты іске асыру | Международный образовательный портал «Азбука.kz» (azbyka.kz)

2. Скрайбинг: что это такое, технология, примеры, как делать скрайбинг-видео и презентации | Calltouch.Блог

3. ChatGPT онлайн - AI Chat GPT

4. Магическая школа ИИ (magicschool.ai)