Абай өлеңдеріндегі тәрбиелік арналарды дәлелдеп жазыңыз
Тәрбие - адамның адамдық бейнесін, жағымды мінез-құлық қалыптастырып, өмірге бейімдеу мақсатында жүргізілетін жүйелі процесс. Көркем шығарма, оның ішінде поэзия жанры – тәрбиенің мықты құралы. «Өлең-сөздің патшасы, сөз сарасы» деп өлмес мұра қалдырған Абай өлеңдерінің негізгі идеясы - адам тәрбиесі. Осы ретте Абай өлеңдерінің тәрбиелік арналарына тоқталайық.Абайдың тәлім- тәрбиеге қатысты ойларының бір арнасы – «толық адам» болу философиясы. Ол өзінің ұрпағына өсиет ретінде жазылған «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде:«Өсек, өтірік, мақтаншақ,Еріншек бекер мал шашпақ,Бес дұшпанын білсеңіз,Талап еңбек терең ой,Қанағат, рахым ойлап қой,Бес асыл іс көнсеңіз»- деп адамның адамгершілікке жатпайтын жат қылықтардан бойын аулақ ұстап, адам болу үшін бес нәрсеге асық болу керектігін айтады. Сол секілді «Малға достың мұңы жоқ малдан басқа» өлеңінде: «Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: нұрлы ақыл, ыстық қайрат, жылы жүрек» -деп нағыз азамат болудың «формуласын» айқындап береді. Бұл айтылған дүниелер-адамның адамгершілігін танытатын қасиеттер. Демек ақылы толықсыған, мейірімділік пен қарапайымдылықты ту еткен, қажыр-қайраты мықты адам-қай заманының болмасын басты «геройы» болмақ.Абай өлеңдерінің тәрбиелік бағытының бірі, әрі бірегейі–өзіңді-өзің тәрбиелеу, яғни «әрбір жан өзіне үңілсін, өзін дамытсын!» деген ұран тастайды. «Ойға түстім толғандым» өлеңінде: «Бойдағы мінді санасам, Тау тасынан аз емес, Жүрегімді байқасам, Инедейін таза емес»- деген жолдарында өзінің мінсіз еместігін, өзіне көңілі толмайтындығыны жеткізе отырып оқырманға «Кеудемсоқ болма, өзіңді бақыла!» деген нұсқама беріп тұр. Абайдың өзіңді-өзің тәрбиелеуге үндей отырып жазған «Сенбе жұртқа, тұрса да қанша мақтап» өлеңінде: «Өзіңе сен, өзіңді алып шығар, Еңбегің мен ақылың екі жақтап» - дей отырып бос мақтансүйгіштікке бой алдырмай, өзіңнің бойыңдағы еңбек пен ақылды дамытып соған сүйену керектігін дәріптейді. Яғни бойдағы жаман әдетіңнен жерініп, жақсы қасиеттерге ұмтылуға үндейді.Абай өлеңдерін оқыған жан эстетикалық тәрбиеге қалай бойлағанын байқамай қалады. Яғни сұлулыққа сүйсіну, өнерді түйсіну өлеңдерінде керемет көрініс тапқан. Бір ғана «Құлақтан кіріп бойды алар» өлеңінде: «Дүние ойдан шығады,Өзімді өзім ұмытып,» -деген жолдарымен ән құдіреті еріксіз бойыңды билейтінін сипаттаса, «Желсіз түнде жарық ай» өлеңінде: «Қалың ағаш жапырағы, Сыбдырласып өзді-өзі,Көрінбей жердің топырағы, Құлпырған жасыл жер жүзі»-деген жолдарымен табиғаттың ғажабына сүйсінуге баулиды. «Ғашықтың тілі тілсіз, көзбен көр де, ішпен біл» деген жолдарында шынайы сезімді сөз етеді. Демек адам бойындағы сұлулыққа құштарлық, табиғатқа деген сүйіспеншілік, әдемілікті көре білу сынды қасиеттерді дамытады. Қорытындылай келе, Абай өлеңдері оқырман үшін үлкен тәрбие мектебі. Оны оқи отырып адамгершілік мінберіне көтерілесің, өзіңді-өзің тәрбиелейсің, әдемілік әлеміне шомасың. Абай өлеңдерінен тәлім алу, оны ұғынып бойына сіңіру – бүгінгі ұрпақ алдындағы міндет.Сол үшін «Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе!»-деген сөз әрбіріміздің ұстанымымыз болу керек.(391 сөз)
«Қалың елім қазағым, қайран жұртым» деген өлеңінде қазақтың «көрсеқызар, жақсы мен жаманды айырмайтын берекесі, бірлігі жоқ»-деп сынай келіп, «Сегіз аяқ» өлеңінде:«Адал бол-бай тап,Адам бол-мал тап,Қуансаң қуан сол кездеБіріңді қазақ, бірің дос,Көрмесең ісітің бәрі бос»- деп әрбір жанды ауызбіршілікке, бауырмалдылыққа үндейді.
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
19 Сәуір 2018
5649
5 рет жүктелген
