Етістер.Өздік етіс

Күні:11 .01.2018

Пәні:қазақ тілі

Сыныбы:6 «в»

Сабақтың тақырыбы:Етістер.Өздік етіс

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға етістер туралы түсінік беру,оның ішінде өздік етістінің мағынасын ашу.

1)Білімділік:Етіс туралы толық түсінік бере отырып, оның түрлерімен таныстырып өту.Жасалу жолдарын көрсету, айырмашылықтарын айқындау.

2)Дамытушылық:Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту, ептіліктерін ұштау, еркін сөйлеуге баулу, жылдам ой қорытуға дағдыландыру.

3)Тәрбиелік:Адалдыққа, бірлікке, ұлттық дәстүрге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты меңгерту.

Сабақтың типі: дәстүрлі

Әдісі: деңгейіне қарай сатылай оқыту

Құрал-жабдықтары:презентация

Сабақтың өту барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі

1.Амандасу

2.Түгендеу

3.Жаңа сабаққа дайындық

4.Топқа бөліну

ІІІ.Жаңа сабақ:Етістер. Өздік етіс

Етістер іс істеуші мен іс-әрекеттің арасындағы қатынасты білдіретін етістіктің ерекше бір түрі. Ол төрт түрге бөлінеді.

Өздік етіс орындаушы әрекет

Жұрнағы:-н, -ын, -ін

Мысалы: көр-ін-ді, тара-н-ды

Өзгелік етіс орындаушы әрекет

Жұрнағы:-қыз,-кіз,-ғыз,-гіз

-дыр,-дір,-тыр,-тір,-ыр,-ір,-т

Орындатушы Мысалы: ашқызды, бергізді, ойдырды, оқытты

Ортақ етіс орындаушы Әрекет Орындаушы

Жұрнағы:-ы, -ыс,-іс

Орындаушы Мысалы: атысты, тарасты

Ырықсыз етіс ? Әрекет

Жұрнағы:-ыл, -іл, -л,-ын,-ін, -н

Мысалы:терілді, шегеленді

IV. Тақтамен жұмыс

Мысалдар:

1.Жанат жуынды, таранды, киінді.

2.Омар Әсияға кітап оқытты, мазмұнын айтқызды.

3.Студенттер егін жиысты, алма терісті.

4.Мәдениет үйіне орындық қойылды, шам жағылды.

/Балалар тақтадағы сөйлемдерден етістіктерді тауып астын сызады/.

1-сөйлемде жуынды, таранды, киінді. Мұнда қимыл іс жасаушы кім? Қимыл жасаушы да,қимылды жұмсайтын нысан да өзі (Жанат).

Осы жерде ереже шығады: Қимыл бір адамнан шығып, өзіне бағытталған етістің түрі өздік етіс деп аталады. Жұрнақтары: -н, -ын, -ін.

2-сөйлемде қимылды істеуші Әсия да /оқытты, айтқызды/, оған ұйтқы болған Омар, кітап-нысан. Яғни істі орындаушы мен орындатушы бар. Іс-әрекетке қатысты адам-екеу. Етістің мұндай түрын-өзгелік етіс дейміз

3-сөйлемде жиысты, терісті деген қимылды орындаушы көп, бір адам емес, бірнеше адам, ортақтасып істейді. Сондықтан мұндай етісті ортақ етіс дейміз.

4-сөйлемде: қойылды, жағылды дегенде қимылды орындағандар айтылмайды.Іс-әрекет өзінен-өзі істелген сияқты. Демек істеуші көрсетілмейтін етіс түрі ырықсыз етіс деп аталады.

Ү.Суретпен жұмыс:

Сөйлем құрау:

1.Мұғалім Зәуреге тақтаға сөз жазғызды. /өзгелік/

2.Апай шәкіртіне сабақ айтқыздырды /өзгелік/

3.Зәуренің күнделігіне бестік қойылды /ырықсыз/

ҮІ. Оқулықпен жұмыс:

238-жаттығу:Берілген сөздерден өздік етіс жаса.

239-жаттығу:Көшіріп жазып өздік етістің астын сызыңдар.

ІҮ.Сабақты қорытындылау.

1. Сонымен етіс дегеніміз не?

Қимылдың, іс-әрекеттің орындаушыға, яғни қимыл иесінің істелетін іске қатысын білдіру үшін белгілі бір қосымшалар арқылы жасалатын ,тістіктің түрі етіс деп аталады.

2.Етіс нешеге бөлінеді?

-Өздік етіс, өзгелік етіс, ортақ етіс, ырықсыз етіс

Ү.Үй тапсырмасы:

Етіс туралы ережені түсініп оқу;

240-жаттығу: Өлеңді оқып, өздік етістердің қалай жасалғанына көңіл аудару. Оларды мәтіннен теріп жазыңдар.Мәтіндегі көнерген сөздердің мағынасын анықтаңдар.

ҮІ.Бағалау.