Эволюцияның дәлелдемелері.

Сынып:

Күні:

«Бақыршық орта мектебі» КММ

Биология пәні мұғалімі:Караулова Г.А

Сабақ тақырыбы

Эволюцияның дәлелдемелері.

№6 зертханалық жұмыс.

Сабақ мақсаттары

Эволюциялық дәлелдемелерін салыстыра отырып,оның эволюциялық процесті дәлелдейтіндігі туралы оқып үйрену 

Сабақтың типі

Аралас сабақ

Сабақтың түрі

Зерттеушілік – ізденушілік

Бағалау критерийлері

А) Эволюция дәлелдемелері туралы біледі.

В) Дәлеледемелерді бір-бірінен ажырата алады.

С) Дәлелдемелердің эволюциялық процесті дәлелдейтіндігі туралы ой тұжырымдайды.

Тілдік мақсаттар

Эволюция дәлелдемелері Дәлеледемелерді бір-бірінен ажырату
Дәлелдемелердің эволюциялық процестері

Құндылықтарды дарыту

Дұрыс әрекет: жауапкершілік, инабаттылық, еңбекқорлық, қамқорлық

Пәнаралық байланыстар

Биологиялық терминдер

АКТ қолдану дағдылары

Презентация жұмысы Слайд, сурет, кеппешөптер, зертханалық жұмыс құралдары

Бастапқы білім 

Генетика. Тұқымқуалаушылық және өзгергіштік

Ресурстар

Сабақтың технологиясы мен әдістері:

АКТ, сұрақ-жауап әдісі, баяндау әдісі, ДЖИГСО, постер қорғау, блиц турнир, графикалық диктант, тазалық стратегиясы, интерактивті әдістер: түсіндіре-баяндау, салыстыру, талдау, ақпарат беру.

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Ұйымдастыру. Амандасу. От шашу әдісі 

Сабақтың басы 

Сабақтың ортасы

Сабақтың соңы

Топқа бөлу. Оқушылар өз еркімен топқа бөлуді ұйымдастырады. 
Амандасады.
Сынып оқушылары 4топқа бөлінеді.
Тұсаукесер
Үй тапсырмасын тексеру.Сұрақтар арқылы үй тапсырмасын тексеру.
1.Эволюция ілімі нені зерттейді?
2.Тірі табиғаттың тарихи даму жолдарын, оның қозғаушы күштерін айқындап көрсеткен ағылшын зерттеушісі?
3.Ч.Дарвиннің саяхатқа шыққан жылдары
4.Галапагос аралдарынан жинақтаған қунақ құстарының тұмсықтарының ерекшелігі
5.Ч.Дарвин еңбектері
6.Эволюция бірлігі
7.Эволюцияның негізгі қозғаушы күштері
Материалистер. Адамның приматтардан пайда болғандығын жақтаушылар. Дарвиннің эволюциялық ілімін жақтап, адамның жануарлардан шыққандығын әр түрлі дәлелдемелер келтіріп дәлелдеп береді. 
Идеалистер. Адамның приматтардан пайда болғандығын даттаушылар. Әр түрлі идеяға, аңыз әңгімелер, діни болжамдар жинақтап, адамның арғы тегі маймыл емес деген тұжырымды дәлелдейді.
Сонымен адам қалай пайда болды?

Қорытындылау Жаңа сабақ:

• «Тірі қазбалар» туралы түсінік

• Салыстырмалы-анатомиялық қатарлар құру

• Эволюциялық салыстырмалы эмбриологиялық дәлелдемелер

• Биогенетикалық заңдылық

• «Тірі қазбалар» - (піл, тасбақа, гаттерия) « мұражайы» Аустралия (үйректұмсық, түрпі, түрпітек, қалталылар ) Жаңа Зеландияны (киви және моа алып құстар),Оңтүстік Американы (сауыттылар,қалталылар, жалқау аңдар, құмысқа жегіштер т.б)

• Салыстырмалы-анатомиялық қатарлар құру .Осы күнгі тақ тұяқтылар : Тапирден мүйізтұмсыққа, мүйізтұмсықтан жылқыға қараййқатар құрайды.Ылғалды тропиктік орманда тіршілік ететін тапирде башпай саны -4,саванна орманда тріішілік ететін мүйізтұмсық башпайы -3, саванна мен ашық далалы жерлерде ететін жылқылардың башпай саны-1.демек азайғанын көреміз.

• Алғашқы аңдарда 27-28°. Ал жоғары сатыдағы сүтқоректілерде 36-37°-қа көтеріледі.

• Эволюциялық салыстырмалы эмбриологиялық дәлелдемелер.Ұрықтарының даму ұқсастығын орыс ғалымы Карл Максимович Бэр анықтады.

• 4. Биогенетикалық заңдылықты XIX ғасырдың екінші жартысында неміс ғалымдары Ф.Мюллер мен Э:Геккель ашты.Бұл заңның қағидасы: әрбір дара өзінің жеке дамуы кезінде өз түрінің тарихи дамуын қысқаша қайталайды.Жеке даму – тариз дамуын қысқаша қайталау.Академиктер – А.Н.Северцов (1866-1936 жж) пен И.И.Шмальгаузен (1884-1963) онтогенез кезінде ата- тектерінің ересек сатысындағы құрылысы емес, тек ұрықтарына тән белгілері ғана қайталанатынын анықтады.

Деңгейлік тапсырмалар.

• Аустралия ,Жаңа Зеландия мен оңтүстік американы неліктен «тірі қазбалардың мұражайы» дейді?

• Омыртқалы жануарлар ұрығының ең алғашқы даму сатысының білінетін ортақ белгілерді ата.

• Омыртқалылардың ұрық дамуындағы туыстық белгісін көрсететін заңдылықтарды ретімен атап, түсіндіріңдер.

• Биогенетикалық заңның негізгі қағидасын айтыңдар.

• «Тірі қазба » дегенге түсінік беріп, мысалмен талдап беріңдер

• Құрттар класынан ( жалпақ, жұмыр, буылтық құрттарға) салыстырмалы-анатомиялық қатар құрыңдар.

Қорытындылау .Тапсырма §20.БағалауТақарыбы: .§21. Органикалық дүние эволюциясының негізгі бағыттары мен жолдары.Биологиялық прогресс Мақсаты: Органикалық дүние эволюциясының негізгі бағыттары мен жолдары.Биологиялық прогресс туралы түсінік беруКөренкілігі: Суреттер.Таблицалар.Электронды оқулық,Кеппешөптер.Құстардың қаңқасы,бас миының муляжыЖүрісі: Ұйымдастыру Өткенді пысықтау.ауызша жауап бер.

• Аустралия ,Жаңа Зеландия мен оңтүстік американы неліктен «тірі қазбалардың мұражайы» дейді?

• Омыртқалы жануарлар ұрығының ең алғашқы даму сатысының білінетін ортақ белгілерді ата.

• Омыртқалылардың ұрық дамуындағы туыстық белгісін көрсететін заңдылықтарды ретімен атап, түсіндіріңдер.

• Биогенетикалық заңның негізгі қағидасын айтыңдар.

• «Тірі қазба » дегенге түсінік беріп, мысалмен талдап беріңдер

• Құрттар класынан ( жалпақ, жұмыр, буылтық құрттарға) салыстырмалы-анатомиялық қатар құрыңдар.

Қорытындылау Жаңа сабақ:

• Биологиялық прогресс

• Биологиялық эволюцияның бағыттары

• Ароморфоз

• Идиоадаптация

• Дегенерация

• 1. Биологиялық прогресс – эволюцияның негізгі бағыты – қарапйымнан күрделіге қарай даму.Северцов прогресс пен регресс болатынын бөліп көрсетті.Прогресстің негізгі белгілері: жүйелік топтардағы даралар санының артуы; таралу аймағының кеңеюі;тағы да басқа жүйелік топтарға ажырау.организмдердің қоршаған ортаға бейімделуі:прогресстің үш бағыты:1.Ароморфоз (арогенез),Идиоадаптация (Аллогенез),Дегенерация (Катагенез)

• 2. Ароморфоз (грекше- көтеру, пішіні) арогенез- организмнің құрылысы мен қызметін күрделендіруге, құрылымы мен тіршілік етуге қабілетінің жалпы деңгейін көтеруге эволюциялық өзгеріс.2кестемен жұмыс

• Идиоадаптация (грекше –ерекшелігі, латынша- бейімделушілік) аллогенез- биологиялық құрыдым деңгейін күрделендірмей, өзгертпей тіршілік үшін күресте организмдердің өзіне пайдалы белгілі бір орта жағдайына бейімделушілігі.

• Дегенерация (катагенез грекше –қарапайымдану, кері кету-эволюцияның үшінші бағыты)

• Сөздік пен жұмыс.Биологиялық прогресс,Ароморфоз, Идиоадаптация, Дегенерация

Деңгейлік тапсырмалар

• Биологиялық прогресс дегенді қалай түсінесіңдер№

• Организмдер эволюциясының басты бағыттары

• Биологиялық эволюцияның қай түрі организм топтарының құрылым деңгейін күрделендіріп, жоғары сатыға көтереді?

• Ароморфозға мысалдар келтіріңдер?

1.Идиоадаптация дегеніміз не?2. 32-суреттегі түрлерді жеке-жеке құрылысының күрделенуін талдап бер.
Зертханалық жұмыс№7
Тақырыбы: Әртүрлі өсімдік түрлерінің морфологиялық ерекшеліктері
Мақсаты:Әр түрге жататын өсімдіктердің морфологиялық орекшеліктерімен олардың сыртқы белгілерінің жиынтығын сипаттайтын морфологиялық критерий ретінде таныстыру.
Құрал-жабдықтар: өсімдіктер кеппешөптері
Жұмыс барысы:
Кесте толтыру Өсімдік атауы
Жапырағының құрылыс ерекшеліктері
Сабағының құрылыс ерекшеліктері
Тамырының құрылыс ерекшеліктері
Гүлінің құрылыс ерекшеліктері
Үйге тапсырма: Эволюцияның дәлелдемелері.

Сартаев А., Гильманов М. Жалпы биология: 10-сыныбына арналған оқулық.— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2014. 

Интербелсенді тақта, презентация