Тақырыбы: Фосфор Сыныбы: 9Мақсаты: Фосфор, оның периодтық жүйедегі орнына сипаттама беруБілімділік:Фосфордың ашылу тарихымен таныстыру, физикалық, химиялық қасиеттері, қолданылуы жайлы айту.Дамытушылық: Фосфордың табиғатта кездесуі, қасиеттерін түсіндіре отырып білімін дамыту қабілетін арттыру.Тәрбиелік: Оқушыларға салауаттылық тәрбие беру, фосфордың адам ағзасы үшін маңызын айту.Көрнекілігі: Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі. Интерактивті тақта, кесте, тестілер.Сабақтың түрі: Аралас сабақСабақтың әдісі: сұрақ-жауап Блум жүйесіПәнаралық байланыс: медицина, биология, тарих, география, математика, физика.Сабақтың барысы:Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу, назарларын сабаққа аудару.Оқушылардан үй тапсырмасын Азот қышқылы тақырыбынан сұрау.Азот қышқылы формуласы.HNO3 – физикалық қасиеттеріHNO3 – химиялық қасиеттіHNO3 – қолданылуыНитраттар Нитраттар қолданылуы туралы сұрап, білімдерін бағалау.Үй тапсырмасын шолу.«Кім жылдам» ойыныАзот қышқылдығы, азоттың тоттығу дәрежесі +5HNO3 – қандай зат, өткір иісті, түссіз сұйықтық, суда жақсы ериді, күшті қышқыл.Қ.ж. лабораторияда қанша % HNO3 – қолданылады 63%Химиялық қасиеттерде қандай заттармен әрекеттеседі металменНегіздермен, металдармен HNO3 – конц. СұйықӘлсіз қышқылдардың тұздармен әрекеттеседі.HNO3 – жұмыс істегендегі сақтық шараларын ата HNO3 күшті тотықтырғыш тері, жібек металдарда бүлдіреді. Өте сақ болу керек.HNO3 – тұздары қалай аталады – нитраттар, силитрлер.HNO3 – қалай сақтау керек қараңғы жерде, қоңыр ыдыста, жарық пен жылу әдісіненоңай ыдырайды.«Патша сұйықтығы» құрамына кіретін қышқылдар не себепті олай аталады.HNO3; HCE; 1:3 себебі ондай металдар патшасы алтын Pt ериді.HNO3 – көшу қолдануын ата.Бояулар, дәрілер, қопарылғыш заттар, тыңатқыштар.Нитраттар қандай өндірістерде қолданылады. Минералды тыңатқыштар, қопарылғыш заттар, бояулар дәрі – дәрмек.Жаңа тақырып. Фосфор тақырыбын түсіндіру.Фосфордың периодтық жүйедегі орны.Фосфордың аллотропиялық түр өзгерістері.Табиғаттағы кездесуі және маңызы.Химиялық қасиеттері.Қолданылуы.Түсіну: Химиялық элемен. Д.И.Менделеев жасаған периодтық жүйесінен фосфорды тауып аластаушы. Тақтаға оқушыларға фосфорға жалпы сипаттама берейік.Химиялық таңбасы Р Реттік нөмірі 15 Ar (Р) = 31ІІІ – период V – А топ15 прот, 16 нейтрон, 15 электронАтом құрылысы Р )2)8)5 152 252 2рл3523р3Р – ІІІ,V – валенттілігінкөрсетедіТотығу дәрежелері – 3,0+3,+5(РН3, Р2О3,Р2О5)Фосфордың аллотропиялық түр өзгерістері(аллотропиялық түрөзгерсі түсіндіріп өту) S мысалға келтіру.Ақ фосфор-өте белсенді, улы зат ауамен жанасса жарық шығарады. Суда ерімейді:сондықтан оны су астында сақтайды. Оны ауа қатыстырмай 250-3000С қыздырса қызыл фосфорға айналады.Қызыл фосфор-қоңыр қызыл түсті, улы емес, суда нашар еридіұшпайды, 2500С-де от алады.Қара фосфор- 2000С өте жоғары қысымда қыздырғанда түзіледі, түсі графитке ұқсас қолға майдай сезіледі, улы емес 5000С-де от алады.Фосфордың табиғатта кездесуі:Өте белсенді элемент болғандықтан табиғатта тек қосылыс күйінде кездеседі.Алынуы; Ca3(PO4)+3SiO2+5C2P+CO+3CaSiO3Фосфордың табиғи қосылыстары фосфорит Ca3(PO4)Ca5(PO4)3 OHФосфор адам және басқа тірі ағзалар тіршілігі үшін қажетті элемент Са2(РО4)2- кальцийОртофосфаты қаңқаға беріктік қасиет береді.Фосфор бұлшықет, жүйке кемік ұлпаларында, тіс кіреукесінің құрамын кіреді.ол туралы атақты геохимик академик А.Е.Фереман «Фосфор тіршілік пен алық ой элементі» деген.Себебі: мидың қызметі, бұлшықеттің қосылыстарының өзгерістеріне байланысты фосфордың ашылу тарихы.Адам мен жануарлар фосфорды өсімдіктерден алады, өсімдік фосфорды топырақтан алады.Алынуы: Р-тек қосылыс күйінде кездеседі.Са3(РО4)+3SiO2+5C2P+CO+3CaSiO3Ақ фосфорды кальций фосфоратынан электр пешінде ақ құмының көмегімен 13000С-қа дейін қыздыру арқылы алады.Фосфор бу түрінде пайда болып, салқындатқанда қатаяды. Оны су астында жинайды.Қазақстанның фосфорит кен орындарыҚаратау фосфорит Ақтөбе металлы Семей Маңғыстау Қызылордада кездеседіБассейні 1941ж бассейніДүние жүзі бойынша 1-ші орында.Тараз суперфосфат Шымкент фосфор Ақтөбе химия комбинатыТұздарын өндіреді.Қазақстанның фосфорит кен орындары.Қаратау фосфорит Ақтөбе металлы Семей Маңғыстау Қызылордада кездеседі.Бассейні 1941ж бассейніДүние жүзі бойынша 1-ші орында.Тараз суперфосфат Шымкент фосфор Ақтөбе химия комбинаттыТұздар өндіреді.Химиялық қасиеттері«Фосфор» сөзі грекшеден аударғанда «Жарық шығарғыш» мағынаны білдіреді ауада оттектік әрекеттесіп жарық шығара әркеттеседі.Оттектен 4Р+5О22Р2О5Галогендер 2Р+3СІ3Күкіртпен 2Р+3SР2S3Металмен 3Са+2РСа3Р24Р+3NaOH+3H2O3NaH2PO4+PH3Натрий фосфитГидрофосфитіФосфор сөзіне «кім көп біледі» ойыны бойынша топтастыруҚорытындылауҮйге тапсырма. §31 5-6 есеп
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
25 Қараша 2018
620
0 рет жүктелген
