«ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ – ГЕОГРАФИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ НЕГІЗІ» (10 сыныптарға арналған авторлық бағдарлама)

№ 233 Ж.Нұрсейітов атындағы орта мектеп

Тақырыбы: «ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ – ГЕОГРАФИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТТІ
ҚАЛЫПТАСТЫРУ НЕГІЗІ»
(10 сыныптарға арналған авторлық бағдарлама)

Құрастырған:
№233 Ж.Нұрсейітов атындағы орта мектеп география пәні мұғалімі:
Мырзабаева Л.С.

Қызылорда , 2021 жыл

«ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ – ГЕОГРАФИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТТІ
ҚАЛЫПТАСТЫРУ НЕГІЗІ»
10 сыныптарға арналған авторлық бағдарлама
Бағдарлама талапкердің Ұлттық бірыңғай тестілеу жұмысына қосымша
дайындалуына бағыт бағдар береді. Бағдарламада 34 сағатқа негізделіп
жасалынды, жұмыс тақырыптары оқу мақсаттарына бөлініп, сабақта қолдануға
болатын әдістер түрлерімен көрсетілген. Географиялық зерттеулер әдістерін
оқушыларға жан – жақты талдатып қана қоймай, берілген тапсырмаларды
орындау негізінде саралау жұмыстары қарастырылған, бағдарлама біртіндеп
күрделене түседі. Есептеу жұмыстары пәннің математикалық
бағытын
көрсетеді.

Түсініктеме
10 сыныптарға арналған бұл бағдарламада мектеп түлектерін география пәнінен
қорытынды аттестаттау мен ҰБТ-ға дайындау жолдары көрсетіледі. География
пәнінен өтілген тақыптар бөлімдер бойынша беріледі. Барлық білім географиялық
карта мен ондағы шартты белгілерді анықтау жолында бағдарлау жұмысының
сапалық орнында болып тұрғаны баршамызға белгілі. Сондықтан бала картаны
шартты белгісімен дұрыс түсінбей, деректерді тиімді қолдана алмаған жағдайда
географиядан білімдерінде қиындықтар туындайды. 6-11 сыныптар аралығындағы
тапсырмалар негізінде осы бағдарламаны ұсынып отырмын. Бағдарламада 34
сағатқа негізделген жұмыс тақырыптары көрсетіліп, әр тақырыпта талап етілетін
мақсаттар бойынша жұмыс істеу жолдарына бағыт беріледі. Негізгі тақырыптар
оқу мақсаттарына бөлініп, сабақта қолдануға болатын әдістер түрлерімен
көрсетілген. Географиялық зерттеулер түрлерін оқушыларға жан – жақты
талдатып қана қоймай , берілген тапсырмалар негізінде саралау жұмыстары
қарастырылған.
Жер ғаламшарындағы негізгі заңдылықтар жан – жақты талданады да
бағдарлама біртіндеп күрделене түседі. Есептеу жұмыстары пәннің
математикалық бағытын көрсетеді. Азимут, географиялық координата,
атмосфералық қысымның жер бетінен биіктігі мен төмендеуіне байланысты
өзгеруі, карталар масштабының түрлерін күрделендіруге қатысты есептеу
жұмыстарын жүргізуге болады. Материалдарды күнделікті сабаққа қамту
ауқымды іздену жұмыстарын қажет етеді. Демек, қосымша деректер ретінде
төменгі сыныптардағы география пәнінен алған білімдерін тексеру мүмкіндігі
туындағанын түсінуге болады. 6-11сыныптарға арналған атлас пен оқулықтардың
бетін қайта парақтай отырып, ұмыт қалған бөлімдеріне қайта оралуға болады.
Күтілетін нәтиже.
Баланың білімін саралауда теориялық білімді күнделікті өмірде қолдана
білу маңызды. Функционалды сауаттылық – бүгінгі өмір талабы. Жетістікке жету
жолы – талмай оқу, білімді шыңдау, керек жерінде тиімді пайдалана білу. Білім
балаға қызмет ету керек. Саналы ой мен жетістік критерийлерінің логикалық
ойлауға бағытталуы осы тұжырымдаманы толығымен қанағаттандырады. Демек
дұрыс шығармашылық жұмыстың шыңдалуы барысында:
Барлық оқушылардың өткен білімге қайта оралу арқылы қалыс қалған
ілімдерін қайта қалпына келтіруіне жаңа мүмкіншіліктері туындайды.
Көпшілік оқушылар теориялық білім мен практикада түйгендерін салыстыра
отырып, өз мүмкіншіліктерін нақтылайды. Қайта өрлеуге жаңа ынтасы мен еркі
арқылы талаптанады.
Жекеленген оқушылар білімдерін талдай отырып, кедергілері арқылы
жетістікке деген ізденістері мен шығармашылық мүмкіншіліктеріне жол ашады.
Талпыныс арқылы табысты оқуға жолдама алады.

Бағдарлама мазмұнына жалпы шолу.
Жер ғаламшары туралы географиялық заңдылықтарда Жердің өз білігі
мен орбита бойымен қозғалысынан туындайтын заңдылықтар жан – жақты
талданады.Географиялық карталар бойынша есептеу жұмыстары ара
қашықтықтарды км, градус есебімен анықтау жолдары, масштаб
түрлері
бойынша нысанның карта бойынша мөлшерін анықтауға бағытталған. Глобус пен
карта деректерінде ұқсастықтар мен айырмашылықтар,
мазмұнына қарай
карталардың бөлінуі, алғашқы картаны, градус торы бар картаны жасаған
географтар, масштабына қарай картаның бөлінуі, географиялық картадан
құрлықтың биіктігін және мұхиттың тереңдігін биіктік шкалалар көмегімен
анықтау жолдарын балаға үйретуге ұсыныс беріледі.
Географиялық қабықтың әр бөлімін талдауға сағат бөлінген. Материктер мен
мұхиттар географиясы бойынша жалпы қайталау жұмысында табиғат жағдайлары
мен табиғат ресурстары, басты ерекшеліктерін анықтауға болады.
Экономикалық географияда шаруашылық түрлеріне жаттығу жұмыстары бар.
Геоэкология мен геоэкономика салаларында шаруашылықтың дамуындағы негізгі
алғы шарттар берілген..ТР мен ТЖ-мен бірге халқы, демографиялық
ерекшеліктері талданады. Әр тақырыпты Қазақстанмен
байланыстыра өту
көзделген, жалпы тақырыптар оқушы ой – өрісін кеңейтуге бағытталған

Курстың мазмұны мен құрылымы
1 бөлім. Географиялық зерттеулер әдістері 3 сағат. Қоршаған орта мен ТР
біріңғай мемлекеттік мониторингі, Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық
мониторинг, сандық, географиялық салыстыру,сараптама әдістерін қолданады
ІІ бөлім. Картография және есептеу жұмыстары 5 сағат. Географиялық
карталар бойынша есептеу жұмыстары. Бағыттар, азимут. Карталар
масштабы.Карта. Глобус, негізгі заңдылықтар.
ІІІ бөлім. Географиялық қабық 5 сағат. Географиялық қабық заңдылықтары.
Литосфера, заңдылығы. Атмосфера, заңдылығы. Биосфера, жер шарындағы
өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің таралуы. Гидросфера.
ІV бөлім Геоэкология 2 сағат. Геоэкологиялық аудандастыру. Геоэкологиядағы
антропогендік факторлар.
V бөлім Геоэкономика 6 сағат.Геоэкономика негіздері.Дүниежүзілік
шаруашылықтың таралуы.Дүниежүзілік шаруашылық тың құрылымы мен моделі
Экономикасы дамыған елдер классификациясы. Қазақстан шаруашылығының
құрылымы. Дамушы елдер.
VI бөлім. Ақпаратты коммуникациялық технологиядағы графикалық
кескіндеу түрлері 1 сағат. Ақпаратты коммуникациялық технологиядағы
графикалық кескіндеу түрлері.
VII бөлім. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі 3 сағат. Дүниежүзінің геосаяси
кеңістігі. Геосаясат және геофакторлар. Картографиялық зерттеу әдістерін
қолдану
VIII бөлім. Геосаяси және геоэкономикалық география 1 сағат. Геосаяси
және геоэкономика лық география.
IX бөлім. Елтану 4 сағат. Кешенді географиялық аудандастыру. Тарихи
географиялық аудандастыру. Салыстырмалы елтану. Әлем елдерінің рейтингісі:
есептік, индикатор, АДИ, матрица көрсеткіштері
Х бөлім. Әлем елдерінің интеграциясы 2 сағат. Әлем елдерінің интеграциясы.
Картографиялық зерттеу әдістерін экологиялық проблемаларда қолдану.
ХІ бөлім. Адамзаттың ғаламдық проблемалары. Адамзаттың ғаламдық
проблемалары. Ғаламдық проблемаларды шешу жолдары. Дүниежүзілік діндер
мен ірі тіл әулеттері. Курсты қорытындылау. Оқушының қалауы бойынша
таңдаған тақырыпқа жоба қорғау

«ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ – ГЕОГРАФИЯЛЫҚ МӘДЕНИЕТТІ
ҚАЛЫПТАСТЫРУ НЕГІЗІ»
10 сыныпқа арналған Жаратылыстану – математикалық бағыты бойынша
факультативтік курсының
тақырыптық- күнтізбелік жоспары

1

2

3

4

5

6

Жұмыс
№
Қолданылатын
Сағат
Оқу мақсаттары
тақырыбы
әдіс-тәсілдер
саны
1 бөлім. Географиялық зерттеулер әдістері 3 сағат
Қоршаған орта
Зерттеу тақырыбына
«Бірлескен жұмыс
1
мен әлемді
сәйкес географиялық
дағдысын
тану,географиялы мониторинг,географиялық қалыптастыру»,
қ мониторингі
мониторинг әдістері,
баланс, ұпайлық,
әдістері
географиялық мониторинг есептік,
түрлері,сандық
картометриялық
мониторинг;
әдістер.ж.т.б
Географиялық
Зерттеу тақырыбына
Салыстырмалы
1
сараптама,
сәйкес географиялық
кестелер,
географиялық
салыстыру,сараптама
графикалық
зерттеу әдістері
әдістерін қолданады
есептеулер жүргізу
Географиялық
Зерттеу тақырыбына
Аудандастыру
1
аудандастыру
сәйкес географиялық
нұсқалары, жетекші
әдістері
аудандастыру әдісін
әдістер, беттестіру
қолдану
әдістері.сандық
және сапалық
тәсілдемелер.
ІІ бөлім. Картография және картографиялықесептеу жұмыстары 5 сағат
Географиялық
Ара қашықтықтарды км,
«Еркін
1
карталар
градус есебімен анықтау
талқылау»,«Идея
бойынша есептеу жолдары, масштаб
туралы пікір»
жұмыстары
түрлері бойынша
нысанның карта бойынша
мөлшерін анықтау
Азимут.Азимутты Көкжиек
тұстары «Кесте
1
қ бағыттар.
бойынша
бағдарлауға толтыру»«Кері ой
арналған
тапсырмалар, қозғау»
азимут бойынша бағытты
анықтау,
есептеу
жұмыстары.
Карталар
Сандық
масштабты «ойлан,тап», «кім
1
масштабы
атаулы
масштабқа жылдам»
айналдыру арқылы ара –
қашықтықты
анықтау,
масштаб
бойынша

Күні

7

8

9

10

11

логикалық
тапсырмалар.Масштабты
табуға
байланысты
есептер шығару.
Карта
Мазмұнына
қарай «Түйіндеңіз»
карталардың
бөлінуі,
алғашқы
картаның
жасалуы, градус торы бар
картаны
жасаған
географтар, масштабына
қарай картаның бөлінуі,
географиялық
картадан
құрлықтың биіктігін және
мұхиттың
тереңдігін
биіктік пен шкалалар
көмегімен
анықтау
жолдары
Глобус,глобустағ Глобустың
негізгі Сұрақ – жауап
ы
негізгі элементтері, координата «Қызығушылықты
заңдылықтар
системалары,
ендік, ояту»
бойлық
бағыттары «Миға шабуыл»
бойынша
нысандардың
глобустан географиялық
орнын анықтау жұмысы
ІІІ бөлім. Географиялық қабық 5 сағат
Географиялық
Геогрфиялық қабықпен
«Мүмкін»,«Ой
қабық
компоненттер
шақыру»,«Ойлан,
заңдылықтары
қарастырылады,Географи Жұптас, Пікірлес»
ялық қабықтың
заңдылықтары:
тұтастығы, ырғақтылығы,
зат және энергия алмасуы
қарастырылады
Литосфера,
Вегенер теориясы. Тау
«Еркін талқылау»,
заңдылығы
жыныстарының бөлінуі,
«Идея туралы пікір»
тектоникалық аймақтар,
платформа,
геосинклинальдар,
тақталар, Субдукциялар.
Атмосфера,
Ауа қабаттары, ауа
«ойлан,тап» ,
заңдылығы
райының негізгі
Есептер шығару
элементтері: температура,
ылғалдылық,
атмосфералық қысым,
1км-ге көтерілген сайын

1

1

1

1

1

12

13

Биосфера, жер
шарындағы
өсімдіктер мен
жануарлар
дүниесінің
таралуы
Гидросфера

19

Геоэкологиялық
аудандастыру

20

Геоэкологиядағы
антропогендік
факторлар

14

Геоэкономика
негіздері

температура 6°С
төмендеуі бойынша
есептер. 1км – ге
көтерілген сайын ауа
қысымы 100 мм сынап
бағанасына төмендейді
немесе төмендеудегі
ерекшеліктерді анықтау
бойынша есептер
Картамен жұмыс жасау
Қызықты деректер
«Менің ойым»,
бойынша оқушылардың
«Серпілген сауал»
баяндамалары негізінде
«Қызықты альбом»
құрастырылған
тапсырмалар бойынша
жұмыс
Судың
үш
күйі, «Еркін пікір»,
дүниежүзілік
су «Еркін талқылау»
айналымы, ішкі және
сыртқы теңіздер,Көлдер,
түрлері.Өзендер,Мұхитта
р,
негізгі
су
алаптары.Жылы,
суық
ағыстардың жер шары
бойынша
таралуы,
цунами, тайфун.
ІV бөлім Геоэкология 2 сағат
Дүниежүзі аумағын
«Менің ойым», ,
ластану және табиғи
«Серпілген сауал»
ортаның бұзылу деңгейі
бойынша аудандастыру;
Табиғатқа әсер ететін
«Жақсарту
антропогендік
жөніндегі
факторларды топтастыру нұсқаулық»
және графикалық түрде
«Жақсылық
ұсыну;
тамшысы»
Vбөлім Геоэкономика 6 сағат
Геоэкономика бағытының «Менің ойым»,
мақсаты мен міндеттерін
«миға шабуыл»,
түсіндіру;Геоэкономикан «Серпілген сауал»,
ың негізгі категорияларын «Кезбе тілші»
түсіндіру; Геоэкономика
мен экономикалық
география арасындағы

1

1

1

1

1

15

16

17

18

19

айырмашылықтарды
анықтау;Географиялық
кеңістіктің ролі.
Дүниежүзілік
Дүниежүзілік
«Еркін пікір»
1
шаруашылықтың шаруашылықтың
таралуы
салаларын заманауи
орналастыру
факторларын
талдау;шаруашылық
салаларын орналастыруда
кеңістіктік (аумақтық)
факторларды талдау;
Дүниежүзілік
Дүниежүзі елдерін
« «Жауап беретін
1
шаруашылықтың шаруашылық құрылымы
әріптес» «Еркін
құрылымы мен
бойынша жіктеу;
пікір»
моделі
Дүниежүзі
шаруашылығының
аумақтық модельдерін
талдау,бағалау.
Экономикасы
Дүниежүзі елдерін
«Еркін пікір»,
1
дамыған елдер
экономикалық даму
«Еркін талқылау»
классификациясы деңгейі бойынша
жіктеу;Дүниежүзі
елдерінің экономикалық
даму стратегияларына
баға беру (қазақстандық
компонентті қосымша
қамту негізінде);
Қазақстан
Қазақстан Республикасы
«Еркін пікір»,
1
шаруашылығыны үшін тиімді
«Идея туралы пікір»
ң құрылымы
шаруашылықтың
құрылымын,
шаруашылық
салаларының
арақатынасын,
шаруашылығының
аумақтық құрылымын,
экономикалық
дамуындағы тиімді
көрсеткіштерді анықтау
Дамушы
Дамушы елдер
«Еркін талқылау»
1
елдер.Дамушы
экономикалық даму
елдердің топтары. стратегияларына баға
беру
VI бөлім. Ақпаратты коммуникациялық технологиядағы графикалық

20

21

22

23

24

25

26

кескіндеу түрлері 1 сағат
Тақырыптық
«Идея туралы пікір» 1
картосхемаларды АКТ
көмегімен құрастыру

Ақпаратты
коммуникациялы
қ технологиядағы
графикалық
кескіндеу түрлері
VII бөлім. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі 3 сағат
Дүниежүзінің
Дүниежүзінің геосаяси
«Еркін пікір»,
геосаяси кеңістігі кеңістігін талдау(қазіргі
«Еркін талқылау»
заманғы д.ж.геосаяси
кеңістігі
негізінде);Берілген
қақтығыс аймақтарының
пайда болу себебін
анықтайды және оны
шешу жолдарын ұсынады
Геосаясат және
геосаясаттағы физикалық- «Еркін пікір»
геофакторлар
географиялық,
экономикалық,
әлеуметтік,
демографиялық, саяси,
әскери, технологиялық
факторларға баға беру;
Картографиялық Практикалық жұмыс.
«жеке жұмыс»,
зерттеу әдістерін Кескін картаға тапсырма
«миға шабуыл»
қолдану
бойынша әлемнің негізгі
экономикалық
аймақтарын түсіру
VIII бөлім. Геосаяси және геоэкономикалық география 1 сағат
Геосаяси және
Әлемнің геосаяси және
«Жұппен жұмыс»,
геоэкономикалық геоэкономикалық
«жеке жұмыс»,
география
проблемаларына жеке
«миға шабуыл
зерттеу жұмыстарын
арнайы жоспар бойынша
жүргізеді
IX бөлім. Елтану 4 сағат
Кешенді
Дүниежүзінің түрлі
«Жеке жұмыс»
географиялық
белгілер бойынша
«Бірлескен жұмыс
аудандастыру
физикалық географиялық, дағдысын
тарихи-мәдени, саясиқалыптастыру»
географиялық, геосаяси
аудандарға бөлінуін
түсіндіру;
Тарихи
Дүниежүзінің тарихи«Бірге

1

1

1

1

1

1

географиялық
аудандастыру

27

28

29

30

географиялық
ойлаймыз»,«Бір
аймақтарын, олардың
қадам алға...»,
құрамы мен
«Бірлескен жұмыс
ерекшеліктерін,
дағдысын
географиялық
қалыптастыру»
сипаттамасын
шығармашылық түрде
ұсыну;
Салыстырмалы
Дүниежүзі елдерін
«БББ», «Идея
елтану
салыстыруда
туралы пікір»
қолданылатын белгілерді
анықтау;зерттеу
тақырыбына сәйкес
салыстыру әдістерін
қолдану;
Әлем елдерінің
Көрсеткіштердің бірі
« Миға шабуыл»,
рейтингісі:
бойынша графикалық
«жақын отыр»
есептік,
түрде дүниежүзі елдерінің
индикатор, АДИ, рейтингін көрсету,
матрица
жиынтық көрсеткіштер
көрсеткіштері
бойынша есептелінетін
дүниежүзі елдерінің
индекстері мен
рейтингтерін сипаттау
(есепке / бағалауға
алынатын көрсеткіштер,
бағалау субъектісі,
нәтижелерінің қолдану
аясы);
Х бөлім. Әлем елдерінің интеграциясы 2 сағат
Әлем елдерінің
Шаруашылықтың
«Бірге ойлаймыз»
интеграциясы
интеграциялық бірлестігі «Бірлескен жұмыс
түрлерімен танысады,
дағдысын
бірлестіктердің
қалыптастыру»
мақсаттары мен
міндеттері, құрамы,
атқаратын қызметтері
талданады.
Картографиялық Экологиялық
«Бірлескен жұмыс
зерттеу әдістерін проблемалардың түрлері, дағдысын
экологиялық
көлемі зерттеу әдістерінің қалыптастыру»
проблемаларда
таңдалған түрлерімен
қолдану
беріледі
ХІ бөлім. Адамзаттың ғаламдық проблемалары 4 сағат

1

1

1

1

31

32

33

34

Адамзаттың
ғаламдық
проблемалары

Оқушылар: ғаламдық
проблемалардың
себептері мен салдарын
анықтап,
топтастырады;экономикал
ық даму, соғыс пен
қауіпсіздік және қоршаған
орта мәселелері сияқты
жаһандану мәселелерін
талдайды. Ғаламдық
проблемалардың
себептері мен салдарын
анықтап, топтастырады
Ғаламдық
Ғаламдық
проблемаларды
проблемалардың
шешу жолдары
критерийлерін анықтау;
Дүниежүзілік
Дүниежүзілік діндер мен
діндер мен ірі тіл ірі тіл әулеттері туралы
әулеттері
мәліметтер алады, таралу
аймақтарын анықтайды,
ерекшелігін талдайды
Курсты
Баяндама,
қорытындылау.
таныстырылым, суретті
Оқушының
деректер негізінде оқушы
қалауы бойынша жұмысы қаралады
таңдаған
тақырыпқа жоба
қорғау

«Аяқталмаған
сөйлем» тәсілі

1

«Гүлдер»,
«Ғажайып көрме»

1

1

«Менің ойым»,
«оқушы үні»

1